Hy loer vies na Wynand se bed. Wynand is agtien maande jonger as hy en ’n halwe kop langer. Dit sê min of meer alles van die ongewenste broederskap. Altyd as Wynand by ma Lulu gekla het oor pyne in sy bene, het sy gesê dis groeipyne. Dan het hy gewens Wynand se bene wil afval.
Met ’n skielike vermoede spring hy op en loer uit. Die opgestopte bokhorings teen die stoepmure koggel hom. Sowaar, Franna het hom geflous, hy span al in! Klint frons sodat hy die donker bondels van sy wenkbroue sien.
Hy pluk sy broek aan. Sy een been sit nog in die broekspyp vas terwyl hy reeds die kruisbande oor sy skouers haak. Hy los eers die skoene. Sy skoenriempies knoop maklik, wat maak dat hy sy voete van haastigheid indwing, wat sy pa laat kla oor die slap leeragterstes.
As hy tog maar soos Franna kon wees. So kalm en sekuur. Franna kan werk met ’n koei wat emmer omskop, ’n os wat stringe breek of met die dwars bywoner Kootjie Bos. En kan lekker gesels, met sy arms oor die stoel se rugleuning gehaak en sy een voet op die ander knie. Klint oefen dit, maar vind sy arms en bene te kort. Partykeer skuur hy ongemerk sy stowwerige kaalvoet teen Franna, net om naby genoeg te kom.
Die verskil moet by die pa’s lê, hulle het tog een en dieselfde ma.
“Haai, Franna, wag, ek help inspan, jy’t gesê …” ’n Ding is reg of verkeerd, en Franna het hom geflous.
“Ek het gesê ek sal sién, Broer. Toe sien ek jy slaap nog lekker. Maar dis goed jy is op, dan kan jy vuurmaak.”
Begin Franna nou ook? Hoekom sê hy nie wat hy bedoel nie? Dat ’n klein geboude outjie genoeg slaap nodig het om te groei?
Die ergste is dat hy net op een plek groei. Hy wil nie meer saam as Wynand en Karools kaal in die spruit se kuile swem nie. Later lyk hy dalk soos die tokkelos, wat sy ding oor sy skouer dra.
“Jy en Wynand moet ook vandag na die melkery omsien.”
“Ek sal liewers alleen, hy terg net die koeie, dan wil hulle nie sak nie.”
“Sal jy ook vandag vir Sultan ’n bietjie góéd oefen?”
Sultan, die swart bloedhings met die wit diamant voor die kop.
Hoe treffend lyk Franna as hy op Sultan verbygalop. Wanneer Sultan so kopspeel en aan die stang kou, lyk alle ander perde verspot langs hom, insluitende Klint se eie Blesbok met die lang lyf waarop mens glad nie lekker sit nie; daar is ook g’n plesier aan ’n perd waarmee jy nie in die kliprante kan ry nie. Kom sy pa nie agter dat hy ’n beter poon nodig het nie?
Hy wag dat Franna moet sê: “Stel net vir jou die stiebeuels korter.”
Maar Franna sê niks verder nie.
Klint storm terug stoepkamer toe. Waar Wynand op sy kateltjie teen die verste muur slaap, sy vaal kuif toegetrek onder die lappieskombers, dam Klint hom by met vuiste soos poniehoewe: “Jy moet dadelik opstaan, ons moet help melk, en dan moet ek vir Sultan ry, hoor jy? Franna het so gesê.”
Dom van slaap maar reeds met die tergende lagstem, weer Wynand hom af: “Wag nou, Splint.”
Die tergnaam ontketen ’n nuwe vuisreën.
Ten einde raad rol Wynand sy slap, littige lyf tussen katel en muur in. “Toe maar, geen bene gebreek nie!” Wynand glo as hy nog een oomblik langer kan slaap, sal die res van sy lewe sonder probleme verloop.
Klint se blinde woede eindig in gekweste stilte. Daar sit ’n knop in sy keel. Dit sit al daar vandat ma Lulu dood is. Hy weet nou wat hy sal doen. Hy sal homself in ouma Gertruida se akkerboom ophang. Aan een van die laagste takke, sodat almal hom móét sien … Ja, tot die ou stiefma.
Hy sal ’n kort, kragtige boodskap los: “Begrawe my in ’n grootmenskis.” As daardie deksel eers toegeskroef is, sal niemand kan sien hoe tingerig hy is nie.
Die kis sal van hom ’n man maak.
Oplaas voel Klint so eensaam en hartseer. Hy sit op die stoepie en wag dat Franna moet ry. Dis nie lekker as Franna weg is nie. Klint weet hy sal met Boekevat vanmôre weer aan die snuif gaan. Sy susters sing sy siel so sag. Hy kan nooit glo dis dieselfde Gerrie wat met die lesuur so op hom pik, en dieselfde Betta wat hom met die vadoek uit die kombuis jaag nie. So gou hy kan wegkom, gaan hy dan met sy groot stuk jongenseer na die fonteindam.
Die fontein laat hom glo in ’n God wat “die waters onder die aarde” gemaak het. Want dit borrel daarbo in die kloof sedert heugenis uit. Vandat oupa Fransoois baie-baie jare gelede die sypeling met ’n houtpik oopgekap het, loop daar ’n helder stroom water uit die berg, al met die sloot langs dam toe. Dit sorg vir die lande en groentetuin, vir boord en blomtuin. Die oorloop voed selfs die kuile wanneer die spruit gaan staan.
Hy gaan nie vanmôre fonteindam toe nie.
As Franna ry, sal hy maar gaan vuurmaak. Hy voel in hom die ou-ou verlange na ontroosbaarheid.
Die lig blink soos dowwe lood op die fonteindam toe Frans op die kar klim. Hy sien uit na die rit. Die vosse wat hul nekke eenders knak, hulle voorpote hoog en netjies oplig. Om die dou op die lang gras van die pad se maanhaar te sien blink. ’n Nagvoël wat opvlieg, ’n bokkie of haas wat in een van die spore slinger.
“Haai, Franna, wag!”
Hoe het hy dan gedink dat hy Gerrie kan ontglip? Sy fladder die stoep af in haar vol wit nagrok. Twee dik vlegsels hang teen haar wange verby.
Hy moet die sweetvosse sommer sterk inhou, hulle sidder weens die roering van die leisels. “Wat nou nog, Gert? Ek het al duisend slopies en boodskappe.”
Met een voet op die trappie hys sy haar halfpad op, druk op sy skouer om haar balans te hou. Hy sien die vlakke van haar voorkop, wangbene en ken. Haar vel blink van gesondheid. Sy ruik na die dons van slaap. “Toe maar, die Bolandse merrie sal nie weghol as jy laat kom nie.”
“Moenie so van haar praat nie. Jy dink sy is soos haar ma, maar sy is nie.”
“Dan is ek bly, want Móvver is katools.”
“Wat sê jy daar?” Weet sy dalk van gisteraand? Kom sy juis skinder? Hulle twee het nie bra geheime vir mekaar nie. Mense sê hulle kon eerder broer en suster gewees het as neef en niggie.
So het hulle ook maar grootgeword. Ná die dood van haar ma het oom Soois vir haar en Betta na Grootverlangen gestuur. Hy kon op sy destydse huurplasie nie vir hulle sorg nie.
“Ek wil maar net vra as jy op Makouvlei aangaan, moet jy vir Hermana die patroon van die gehekelde kussingsloop vra.”
“Weer net ’n plan om ons aan mekaar af te smeer. Vergeet nou eers van Hermana. Wat is dit van Judit?”
Sy leun oor en fluister swaar: “Ná my pa en Móvver in Pretoria getroud is, het hulle mos op Makouvlei oorgeslaap. Nou ja, Hermana vertel Móvver was daardie nag siek, ta’ Lammie moes bontstaan.”
“Hoe bedoel jy siek?”
“Man, moet jy nou rêrig weet? Dit was vroumenssake. Bloeding en so.”
“Dankie, nou weet ek presies.” Hy lig die leisels.
“Aag, nou ja, dan vertel ek jou maar. Dit was iets soos … as ’n ooi lam afgooi, jy weet?”
Dit ruk hom. As dit waar is, beteken dit Judit was in die moeilikheid toe sy Transvaal toe gekom het. Sy moes vinnig man kry, en oom Soois het hom laat vang.
“Nou juis die nag op Makouvlei,” peins hy.
Dis nie ’n vraag nie, maar Gerrie haal haar skouers op. Goeie skouers op ’n sterk lyf. Sy is op vyftien reeds volgroei, hoog op die been en vol van bors. As sy iets dra, is dit linnelyfies met knopies van voor, uitgewerk in ouma Gertruida se gesogte witwerk en op wasdag deur Mmeme op bleik gegooi. Dis van huismense, hulle ken tot mekaar se ondergoed.
Sy sal aan die man wat haar kry, baie plesier kan gee. Maar daardie man sal eers by oom Soois verby moet kom.
“Die gestamp van die koets uit die