Daardie goeie tyd het tot ’n einde gekom toe Olav Ostfedt, sy Isimbi, vrou vat. Die suster van Soois Sinjan. Modjaa is uit die Laeveld saam Pretoria toe, maar kon nie in die dorp uithou nie. Hy sien nie vir lapklere kans nie en die wiele raas.
Gewoond aan die Laeveld, het die winters ook sy lyf koud gemaak. Toe stuur Isimbi hom plaas toe, hierdie kant van die Magalies. “Kyk sommer dat Soois Sinjan nie stief met Furana werk nie,” het Isimbi gesê. Isimbi en Furana is eenders, wys van hart en sterk van krag, goed en eenvoudig soos die veld.
Modjaa treur wel nog lank en diep oor die Laeveldse nagte vol maanlig, met die oproerige lawaai van wilde diere. Die leeu wat sy brul meet teen die bastromme wat die ritme van die domba-dans slaan. Die vuurstippels wat die nag saam met die oë van die diere laat lewe.
In die hitte en stilte van die Laeveld-middag dwarrel rustelose winde. Dis dan wanneer die spoke van Afrika dwaal, die isikathi somoyo.
Nie almal aard in die Laeveld nie. Vreemdelinge sien net skaduwees wat van vorm verander. Vir die boorling is alles duidelik, van die roofdier wat tussen die riet verdwyn tot die tokkelos wat agter ’n miershoop skuil. En die inoji, die nagspook met sy wit geraamtekop, wat sy liggaam in die vorm van ’n wolf agterlos en met sy vlermuisvlerke wegvlieg om mense se bloed te drink.
In die ver land waar hy vandaan kom, het Isimbi vertel, is ook weerwolwe wat in die nag swerwe en bloed suip. Dis hoe hy Isimbi as broer leer uitken het.
Die Laeveld is die land van sy moeder. Die land van sy vadere is anderkant die Limpopo. Lank gelede, toe Tsjaka se dapper helde se spiese dik gevreet was van bloed, het die afvallige indoena Mzilikazi van hom weggebreek.
Tsjaka was die wreedste koning wat ooit geleef het – maar sterk, en sy naam leef voort. Met sy kort steekassegaai het hy die aangesig van oorlog en die loop van die geskiedenis verander. Mzilikazi het so ver en vinnig moontlik van sy wraak weggevlug.
Hy het sy eie bloedspoor deur die swakker stamme getrap. Hy het vlugtende mense met troppe wilde honde gejag. Die velde rondom sy koningskraal hier naby aan die oewers van die Apies was besaai met lyke en geraamtes. Dié wat ontkom het, het hul hutte in groot bome gebou omdat die leeus so snoep geraak het dat hulle niks anders as mensvleis wou vreet nie. Mens het mens geëet. In die kookskerms het hope ronde koppe gelê, groot en klein, reg vir die pot.
Die magtige Mzilikazi het die manne vermoor en die seuns gevat om krygsmanne te word. Ook die begeerlike vroue is meegevoer, onder wie Modjaa se ma, ’n jong meisie. Toe haar vader en broers haar gaan terugsteel, het sy reeds besoek van die abbavel verwag.
Die kind is deur haar mense uitgewerp. Sy het met hom rondgeswerf, dan in die veld, dan tussen wittes. Sy naam was Modjaa, omdat hy vinnig kon hol en van baie waarde vir die witmense was. Maar soos hy in die medisyne begin ingaan het, het hy geleer om die veld stadig te deurkruis.
So het hy elke spoor van toe en nou leer ken. Want die gesig van die land, sy wye vlaktes en wyse berge, is van spore gerimpel soos ’n ou aartappel. Hier in die Magaliesberge lê die spore veral baie dik op mekaar.
Die storie van hierdie berg is die storie van Afrika. Van dwalende veewagters, onstuitbare impies, geeste van die voorvaders.
Niemand weet wie die eerste spore hier getrap het nie. Maar daar bo-oor het troppe wild kom loop. Toe volg die San met pyl en boog; hy kry hulle rotsprente in die Laeveld en hy kom kry dit ook hier in die holkrans.
Daarna kom die swart jagters en die handelaars met bondels op die kop, kruiemense en toordokters: Tswana, Karanga, Ndebele, Venda, Tembe, Sjangaan. Van hulle vind hy stukke kleimaskers en potskerwe.
Al hoe meer swart voete uit die Noorde, gedruk deur honger of oorlog of wat ook al, kom die klein, geel mensies uitdryf na die verder wildernisse.
Eindelik het daar ’n snaakse rilling van groot onrus deur Afrika geloop, en kort daarna het die witman se wiele uit die Suide aangerol gekom om die oeroue paadjies tot wapaaie oop te trap. Soos hulle ry, het duisende kopbene onder die ystervellings van hulle wawiele gekraak.
Hulle was op soek na grond om hulle nasie te bou. Hulle is bleek soos maanlig, maar hulle kon nie misgekyk word nie. Hulle het die Difaqane kom omswaai. Die swakker stamme het uit hulle skuiltes gekom en hulle verkneg vir veiligheid en vleis. Die sterkes het voor sy donderbusse en stormende perde gevlug. Hy het die swart jagters se vanggate toegegooi en sy eie jagtogte begin. Hy het die grond wat dik gedrink is van stambloed, nog meer bloed laat drink met sy eie oorloë vanaf Dingane se Umgungundlovu tot by Mzilikazi vir wie hy oor die Limpopo gedruk het, en tot by Sekoekoenie.
Dit was nou nie meer net swart teen swart nie, maar ook swart teen wit. Die wittes eet graag grond, sonder om te vra of daar heilige plekke op is. Die swartes eet vee, sonder om te vra of daar merke op is. Dan is dit spies en geweer.
Die groot wit teen wit moet nog kom, want Afrika se kring het nie oop plekke nie. En die dooies word nie getel nie, solank die stam bly voortbestaan. Alles gaan om stam, die gemeenskap van lewendes en oorledenes waarby die oorledenes nie die geringer rol speel nie.
Modjaa se oë water van misvuurrook en onthou.
Hy voel gerus om te weet dat wat in die verlede was, altyd weer sal wees. So hoort dit. Maar as iets verander, moet hy betyds weet.
Aan min mense het hy hom ooit geheg. Isimbi was een, maar hy het hom verloor. Gaan hy Furana ook verloor?
Eindelik swig hy en haak die velsakkie af. Hy maak seker dat daar genoeg rook dwarrel. Dan sprei hy sy dolosmat, die vel van ’n ongebore kameelperdkalfie, op die grond oop en begin kou aan ’n stukkie sjiroengoeloe-wortel. Hy spoeg dit op die dolosse om hulle wakker te maak. “Mamoe,” spreek hy die woord en met een gladde beweging skommel hy en gooi.
Sy oë skuil dieper weg terwyl hy tuur na die beentjies van bok, skaap en leeu. Daar is stukkies skilpaddop, ’n klip uit die maag van ’n krokodil, ’n kristal van die diamantveld.
Hy kyk goed, en hy moet glo dat hy nie vandag gaan jag nie. Sy honde moet alleen. Hy het hulle geleer. Hulle bring gereeld duiwe, hase en tarentale uit die veld en klowe.
Die Magalies is nie ’n groot berg nie, maar plek-plek is die klowe diep genoeg dat lank gelede die Tswana-kaptein Mogali daarin kon wegkruip vir die wraak van Mzilikazi. So het die Kashan-berge, genoem na die opperhoof van die Kwena, ’n nuwe naam gekry, die naam van Mogali.
Modjaa is net ’n mens. Hy wens hy kon self in die klowe wegkruip vir die verandering wat hom voor die deur staan. Maar hy moet sy plig doen. Klaarmaak vir ’n lang reis. Medisynes inpak, veral dié teen die koors. Hoewel die kosbare wildeknoffel van die Laeveld hier ontbreek, kry hy in die veld die regte soort aalwyn met die spikkel op die blaar, nie die gewone soort wat Karools altyd vir Bettakie aandra nie.
Hy sal sy karos uitskud, alles saam met kalbas en pappot en beker in ’n bondel aan ’n stok bind. En dan wag. As daar niks gebeur nie, gaan daar nie tyd verlore nie. Furana sal nie voor vanaand terug wees nie. Hulle twee sal nuwe spore maak op die nimmerleegpad.
Of hulle ooit terug sal keer, het die bene nie gesê nie. Modjaa weet net hy kan nie anders nie. Geen oomblik maak homself nie. Die gevolge van gister word die oorsake van vandag.
Elke oomblik is die som van vorige oomblikke wat deur jou hande en deur jou siel gegaan het.
Die Magaliesberge wat sowat honderd myl ver tussen Pretoria en Rustenburg in ’n wye strook granietheuwels strek, vorm die natuurlike grens tussen Hoëveld en Bosveld.
Hier in die sogenaamde Middelveld trou grasvlakte met rant-en-bos sonder dat die mens dit juis agterkom. Maar daar is ander geskapenhede wat agterkom. Die swartwitpens, daardie skaars bok met sy grasieuse kromswaardhoring en blinkswart harekleed, steek nie die berg na die suide toe oor nie. So ook die witborsspreeu, die swartmamba en die maroela.
Makouvlei, geleë in die wye vallei wat na die vaalpers bergketting lei, het juis ’n yslike maroela op die agterwerf, stil getuie van die werkinge van ’n bestaansboerdery. Al wat ’n taak is, geskied onder die donkergroen blaredak. Die growwe stam is vol littekens van draad en osriem. Snags slaap die hoenders in sy takke