“Is dit wat Galongwa beteken? Die ou bul?”
“Nee, Galongwa is die jong olifantbul. Dis jy, Furana.” In porsies wat twee keer langer as die moedergesprek duur, onthul Modjaa die res van die boodskap.
Die yslike alleenloperbul het vroeg laas nag die kraal waar Sebeku se pa hoofman is, op horings geneem, die grasdak van die graankuil afgegooi en hom versadig gevreet aan die kosbare mieliekoppe.
Dwarsdeur die oestyd moes hulle hom snags met geskree, met vure en tromslae uit die lande hou. Hy is ’n ou kalant wat hom nie in ’n vanggat laat vang nie, en ’n vuurkring sal te gevaarlik wees vir die inwoners self. Binne een nag het hy nou die oes vernietig. Die enigste oes sal hongerte wees. Sebeku is gestuur om te vra of Galongwa die olifant sal skiet.
Hy sal Frans op die olifantspoor bring voor dit koud word. Daarna wil hy aanbly. Hy kan spoorsny en tande uitslag.
Dalk is dit die antwoord, besluit Frans. “Kry vir jou ’n man wat die land goed ken. Een wat gids en spoorsnyer en tolk en kamphoof in een kan wees,” het Goodman gesê.
“Was hy by die stat van die seekoei?” vra Frans reguit. “Het jy hom daar gesien, Ubaba? Is hy agter my aan gestuur?”
“Jy weet ek was besig met die meisie,” ontwyk Modjaa.
“Hoekom wil hy vir my werk?”
“Hy sê eendag as jy teruggaan, wil hy saamgaan na die Plek van Goud.”
“Johannesburg.”
Die woord laat die jongman sy gesig voluit na hulle draai. Die kil, trots oë, rituele kerfmerke op sy vel. “Yes, Sir. Johannesburg.”
Frans voel ’n gek. “So you speak English?”
“I worked for Mr Selous. I can also speak the baas’s taal.”
Die “baas” is beslis neerhalend bedoel. Hierdie man is ’n raaisel. “Viljoen is my naam. Dis hoe jy my kan noem.”
“Freejohn?”
“Ja, dis goed so. Freejohn.” Dis soos ’n skuilnaam wat bietjie beskutting kan gee in ’n vreemde land waar jou naam niks werd is nie, losgemaak van die verlede en van enigiets wat jy ooit beteken of bereik het.
Sebeku trek ’n driehoek op die grond. Hier is sy pa se kraal. Hier is die plek waar hulle nou onder die boom sit. Hier is die koers waarin die olifant verdwyn het.
“As ek skiet, sal ons daar moet slag en slaap. Ek het nie draers of pakdiere nie.” Die donkies is te min werd.
“Dis goed so, Freejohn.”
“Ons gaan te voet.” Dit was en is steeds sy voorneme: sy eerste olifant jag hy te voet.
“Is my voete en oë dan vasgemaak?” wil Modjaa ontevrede weet. Hy deel Frans se vuur, nie dié van Sebeku nie.
“Jy is ’n njanga.” Modjaa begryp nie dat sy tydsaam opgegaarde veldkennis en spoorsnyvernuf in hierdie vreemde land en met grootwild nie veel werd is nie. En daar sal al hoe meer helpers nodig wees. Hele spanne, uiteindelik.
Hoe bring hy Modjaa dit aan die verstand? ’n Man wat altyd met sy twee honde in bekende veld gaan jag maak het op springhase en korhane?
“Ek is die stem uit die ou krale van jou verlede.”
“Ek weet. Ek wil nie daardie stem stilmaak nie. Jy het my ma se graf help grawe. Jy ken vir Isimbi van lank voor ek hom geken het. Jy weet hoekom my ouma se naam ‘Omdraai’ is.”
Modjaa peins lank. “Dan bly ek môre in die kamp agter,” loop hy die versoek vooruit.
“Ek sal jou soek as ek terugkom. Ek sal jou altyd soek.”
“As jy terugkom, maar nie as jy uitgaan nie,” sê Modjaa met ’n noot van droefheid.
Sonder baie praat soek hulle die kooi op. Hy durf nie hieroor wakker lê nie, besluit Frans. Hy moet goed slaap en vroeg opstaan. Sy lewe as grootwildjagter begin môre sodra dit lig word.
Dis toe nie so maklik om te slaap nie. Tot hy orent kom, die kers aansteek, die geweer in sy hande vat. Sal die aksie nog eksieperfeksie wees? Hy breek die nek en sien die groot dop koperig loer.
Die koeël wat met ’n raakskoot moet tref.
Die dik gras het hom vroemôre deurweek met dou, op die middag hou dit die hitte vas. Dit piets sy gesig, steek in sy oë, verberg die pad, pootjie hom, plant stekelrige saadjies in sy klere, brand in sy seerplekke. Dan is dit weer digte bos, met die bome – msasa, mopanie, kremetart – wat bo hulle koppe toemaak. Hulle vorder teen ’n gemaklike pas in die wildspaadjie, maar vind min bewyse dat die groot dier hierlangs beweeg het.
Die kos, gewere, patrone, drinkwater en handbyltjie word swaarder soos die myle agtertoe meer word. Dis son, insekte en dors. Met ooglede waaraan die sweet hang, hou Frans net die spoorsnyer voor hom in die oog. Solank hy dié kan ruik, weet hy ook dat die wind nog reg stoot. Sebeku het vandag stamdrag aan, swart spiere riffel soos slange onder die vel. Dié half nakende toestand blyk die gerieflikste te wees.
Vroemôre toe daar nog asem vir gesels was, het Sebeku vertel dat sommige wit jagters poedelkaal jag. Selous verkies glo net ’n hoed, hemp en skoene.
Nou is die spoeg te taai vir praat, behalwe die nodigste, en gedemp. Hoe het hy ooit kon dink dat hy moeg is, op die oesland, in die kraal, besig om jongosse in te breek, dam te skrop? Waterblase breek klam binne sy skoene.
Waar die spoor ophou, sal die olifant wees. Wanneer hou die spoor op? Groot kringe op die grond afgedruk. Is ’n olifant werklik so groot of is hierdie een ’n knewel? Vars groen bolle mis gee nuwe moed en ’n tweede asem. Dis of die moegheid wegval. Soos hy nou voel, kan hy nog ure aanhou.
Sebeku drafstap vinniger. Daar is nie meer tyd om die verlore sweet met ’n paar mondevol van die orige lou water in die veldfles te vervang nie. Die jagter behoort aan die olifant, nie andersom nie. Maar iewers moet die dier tog talm. Sebeku gaan staan en toets die windrigting deur te tik op die tabaksakkie vol as wat hy saamdra.
Hy lyk tevrede, hulle draf voort.
Dan steek Sebeku in sy spore vas, assegaai omhoog in sy regterhand. Frans stop kort op sy hakke. Hy onderdruk sy skor asemhaling met mening en hoor ’n ander geluid: die geritsel van ’n tak in die ruigtes voor hulle, asook ’n ander, onplaasbare geluid.
Sebeku laat hom verbykom, stuur hom met ’n hand op die skouer, beduie vol met die assegaai effens na links voor. “Nanku!” fluister hy byna onhoorbaar.
Hulle sluip om ’n bos. Meteens is die olifant daar op skaars elf tree, ’n groot donkervaal kolos.
Hy staan met sy sykant na hulle, slurp rustend op een van die massiewe tande. Die vreemde geluid is die geskuur van ’n oor teen sy skouer.
Frans het die hol kol op sy maag nie voorsien nie. Hy het nog nooit ’n olifant van so naby gesien nie, laat staan nog skiet. Pa Barend se Martini-Henry-karabyn weeg swaar in sy hande. Hy troos hom vlugtig aan die storie dat daar meer olifante met die MH doodgeskiet is as met enige ander roer.
Maar twyfel tog. Hoe groot is die dier! Sebeku wag. Sy deel van die taak is afgehandel.
Noukeurig aanlê, presies halfpad op teen die turferige lyf vir ’n bladskoot, wat hopelik diep genoeg sal indring om die hart of longe te tref. Begin dan uiters stadig die loop lig, kom verlig agter dat sy greep nie deur die bewing beïnvloed word nie. Die korrel suig vas.
Hy trek die sneller, voel die skop teen sy skouer, hoor die gedonder, die klap van die koeël. Die lug is warm en droog en die rook klaar byna onmiddellik op.
Die gekraak van ’n bos wat meegee – en dan die lang, diep kreun, byna ’n brul. Dit voel of dit uit sy eie longe kom. Hulle wag, maar daar kom geen verdere geluid nie. Soos ’n jong berg lê die kreatuur daar op sy sy.
Met