Goodman is op sy beurt bly om die reeds gevonde watergat te deel, dit spaar hom moeite. Die twee mans ry vooruit, terwyl die Masjona-mans opdrag kry om die trek te bring. Hy werk eerder met Masjona, vertel Goodman. Nie so oorlogsugtig soos die Matabele, deur wie hulle verslaaf is en wat hulle as honde beskou nie. Masjonaland was altyd nog die Matabele se bloedige speelgrond.
Die Sjona sal liewer boer en handel dryf, yster smelt.
Terwyl hulle rustig deur die aandrooi ry, twee leertaai, hoedbestipte manne wat mekaar tussen onmeetlike einders ontmoet het, besluit Frans om die nagtrek op te offer in ruil vir hierdie man se kennis en ondervinding.
Ja, Goodman het deur Marico gekom, die halfwegtuiste tussen jagveld en handelswêreld. En natuurlik was hy by die poskantoor aan, hy het heelwat poste restante-briewe in sy besit, maar niks vir Viljoen nie. Is dit te vroeg vir ’n brief van Gerrie? Of beteken dit hy kan gerus raak? Die kommer wat hom in onverhoedse oomblikke pak. Gerrie was te oorgretig. Hy is ’n boer, hy ken die eerste hitte van ’n jong vers. Nie dat hy die skuld op haar wil pak nie. Hy het ook kop verloor. Maar watter man sou nie?
Goodman het ’n slag om te vertel, voor die gees te roep. Sy eensame handelspos waar horings en velle in die son voor ruwe klei- en paalhutverandas lê. Die legendariese waterval Mosi-oa-tunya, wat rook en donder en op ’n stil nag met volmaan ’n reënboog maak.
Vir hom het die Land van Monomotapa sy hartland geword. Die mitiese land van Prester John, wat eeue lank die Portugese gelok het. Land van gewaande goud en silwer, ou myne, ruïnes – die land van Ofir.
Frans lag en vertel van oom Jan Meisenheimer, wat hulle wou wysmaak dat hy Priester Jan geken het, en later sommer Priester Jan geword het.
Goodman skater. Hy ken Meisenheimer. “Old Popinjay,” roep hy vuur toe waar Rutha sit en roosterkoek bak, en volg dit op met ’n paar woorde Sindebele om te verduidelik.
Sy gee die kreunlaggie van ’n ingewyde en draai die roosterkoek om. Die skroeireuk vul die lug en herinner pynlik sterk aan Antjie Bos, daardie laaste aand op Grootverlangen.
Hierheen, vertel Goodman, het Mzilikazi in ’37 gevlug na die slag van eGabeni teen Potgieter en Piet Uys. Dit was die tyd van die vloedreëns toe hy die Limpopo oorsteek. Hulle was honger. Die wild was volop, maar Mzilikazi se impies was net geoefen in die jag van mense.
Die koning het twee gebuite Boerewaens by hom gehad, ook twee ontvoerde Boeredogtertjies wat saam met die vroue en kinders voortstrompel. Onder die kermende kinders is Lobengula, die seun van ’n mindere vrou. Sy ma dra ’n jonger kind, Ningi, op haar rug. Die swakkeres, onder wie een van die wit meisietjies, bly lê. So ook Fulata, Lobengula se moeder. Die Boeredogtertjie Sara vat Ningi op haar rug en Lobengula aan die hand.
In die doolhof van die Matoppo’s, vol klip en kremetarte met hul gemartelde voorkoms, verdwaal Mzilikazi so geheel en al dat hy ’n toordokter aankeer om hulle uit te lei.
Goodman, meegevoer deur sy eie relaas, vertel met soms geslote oë van die baie bloed wat daarna gevloei het, en hoe die wild geworde Sara weer eens met Lobengula in haar arms gevlug het.
Langs die kampvuur kwyn die vertelling. Die wydheid van die aand wil nie baie woorde hê, of spoke uit die verlede, die geeste van gevalle impies en vermoorde heersers nie.
Goodman reken daar moet reën op pad wees. Die roep van die waterfiskaal het vandag deur die stowwerige bosse weerklink en die blouwildebees het wes gekyk. Dit was ’n droë jaar. Watergate sit ver uit mekaar. Soos hy gereis het, was daar die dieregeraamtes wat wit gebleik onder die son lê.
Frans verval in bepeinsing. Om te dink dis dieselfde droogte wat begin vanjaar die Kaapse reis moontlik gemaak het. Die groen, safte Kaap, met bergstroompies wat in persdonker klowe afstort. Die malende Witrivier.
Dis of ’n lem in hom draai. Net vinnig, ’n fyn krakie wat dadelik weer deur eie sug verseël word. Hy sou Memorie darem bitter graag wou hê, graagter as enigiets anders in die lewe. In sy arms, in sy bed, aan sy tafel, langs sy vuur.
Afgetrokke volg hy Goodman se voorbeeld om bokseile oor te trek waar moontlik en nodig.
Die handelaar, veral dankbaar toe dit blyk dat Frans sy gewere sal regmaak en instel – hy het op die Diamantvelde wel nuwes aangeskaf, maar die oues pas so lekker in jou hand – weet van olifantjag ook meer as genoeg. Hy skiet nie self nie, te veel moeite, hoekom sal hy ook, as die ivoor na hom aangeloop kom?
Maar hy praat jare al met jagters. So weet hy dat jy deur die spoor te bestudeer, die grootte van die tande kan bepaal. Dit verhoed dat jy tyd en kragte mors deur waardelose tande agterna te sit. Maar ook versigtig wees, die pote verskil van streek tot streek en van olifant tot olifant. As Mr Viljoen nuus oor ’n olifant koop, dring aan op ’n stokkie wat die deursnee van die voorpoot sonder die tone wys.
Hy het die teorie dat jy groei stimuleer as jy ’n trop opbreek. Dit gee aan jong bulle die kans om van die ou bul se heerskappy weg te breek en eie troppe te vestig. En matige uitskiet sal nie die olifante uit ’n distrik verdryf nie. Dis gedurige kwes en rondjaag wat dit doen.
Goodman weet van die land en sy mense. Onderhandel eerder met onafhanklike hoofmanne, raai hy aan. Lobengula is verward en agterdogtig. Konsessiesoekers van alle nasies kamp knaend by sy koninklike kraal te Umvutcha. Party wil jag, party soek goud. Die koning in sy lendekleed van blouaapvel, verag die vreemde kruipers hoewel hy hulle oorvloedige geskenke aanvaar.
“Ken jy Lobengula persoonlik, Mr Goodman?”
“Goed genoeg,” reken Goodman, wat in sy omgang met Boerejagters leer Hollands praat het.
Lobengula is aan niemand se kant nie, behalwe sy eie. By die Engelse praat hy teen die Boere, en andersom. Die Boeretrekke wat uit die Suide kom, troos hulle daaraan dat Lobengula die Boer se taal verstaan. Dis waar. Die wit dogter Sara het hom opgepas, twee keer sy lewe gered. Maar dis ook waar dat hy sy eie getroue suster – kleurryke Ningi, vol krag en krale – ’n heksedood laat sterf het.
Frans voel hoe sy hare van die wortels af opstaan. Hy weet dat Modjaa ook luister, en hy ys vir wat kan kom.
Vermy die hartland van die Matabele, raai Goodman aan. Trek verby Go-Bulawayo, Die Plek van Slagting, daar waar aasvoëls gedurig draai. En verby die Matoppo’s, sodat jy net die rand van die groot plato vang. En moet niks vreemds doen nie. Mense is al gedood omdat hulle as towenaars aangesien is. Soos een wat sy tande met pienk tandepasta by die rivier geborsel het. Net een woord van die koning, en sy Amatjaha val die vasina mabwi aan en roei hulle uit.
“Wie is die masina mabwi?”
“Die manne sonder knieë. Wat langbroek dra. Soos ek en jy.” Die sonbeplooide oë gaan sekondes lank toe. “Maar jy is net ’n jagter. So just push your way, Viljoen.”
Hulle sit op veldstoeltjies, elk met ’n koppie swart, bitter koffie. Die vuur gooi hulle skynsels teen die waseil. Goodman gaan haal suiker uit. Hy kruis sy bene en sit sy hoed op sy knieë neer. Hy word weeïg. Sy wettige vrou kon dit nie lank uithou voor sy terug Engeland toe is nie. Met klein Gwen, nou reeds groot.
Gwen kom so een keer per jaar vir hom kuier. Sy hou van Afrika. Sy het donker hare en swart, flitsende oë. Maar ’n moeilike humeur. Het eendag een van sy helpers met die rysweep geslaan.
Goodman onthul verder: as Gwen kom kuier, moet hy Rutha en die kinders betyds wegstuur na haar mense in Masjonaland.
Hy kyk oorwegend na Frans. As Gwen ’n man hier kon kry, anders kom sy nog by haar pa intrek. Maar dit moet ’n sterk man wees, anders loop sy bo-oor hom.
Frans lag effens. “Vergeet van my, Mr Goodman. Ek vat nou Afrika as my vrou.”
Goodman skud sy kop. ’n Wispelturige Mistress, Afrika. Vir hom duld