Die pad na Johannesburg lyk ver en donker en gevaarlik. Maar gevaarliker sal dit wees om hier te bly. Die jong Boere-belhamels soek bloed. Hy kom dit agter aan die stille dreiging in die lug. Hulle dans, maar hulle oë soek rond. Hy was ook onnosel om Engels te gooi.
Dis net Bert se gesig, vol blou kolle, stuurs en sonder grinnik, wat hom genoeë gee. Maar wat nou van Stardust? Is dit neusie verby?
Al wapen wat teen Bert oorbly, is Memorie. Hy sal dit gebruik so goed hy kan. As Sister maar net sal saamspeel.
Middernag kom nader. Lammie trek die blaasbalk behoorlik oop vir ’n polka. Die vinnige, springende bewegings kan die jongklomp se aandag van die bruidspaar se verdwyning aftrek.
Daar is vir elke vrou maar een eerste keer, en sy onthou die ontsteltenis van met ’n man te wees. Hoe fors was Tys, hoe driftig, ’n man wat haar buik ná elke speentyd weer met seuns gevul het. Dit wil nou sê, ná die dogter Hermana.
En nou nog kan hulle mekaar soms verteer.
Lammie speel. Daar moet deurgedruk word rooidag toe. Haar deel sluit sy gewoonlik af met die Hanekraaiwals. Daarna is almal tevrede. Die minderes neem oor, en sy kan ’n lêplekkie langs Tys gaan soek.
Die eerste grou lig stoot skaars deur die venster, of Ingenaas word wakker.
Hy luister. Het Betta in haar slaap ’n suggie gegee? Of iets by die venster? ’n Kat? ’n Fris bries met die reuk van nag-aarde waai na binne. Hoe koel is sy wange. Deurnag was hy van die musiek en gedoef-doef van die dansery bewus, hoewel daar nou ’n verposing is. Stemme gesels laggerig loom, maar dit raak hom nie. Vas teen hom lê Betta, haar lyf warm en sag. Om te dink hy mag die res van sy lewe langs haar slaap. Hy buig oor en soen saggies haar mondhoek. Sy roer.
“Meidjie? Dink jy daar is vuur, of moet ek gaan maak?”
“Dis nog vróég, Ingenáás.”
Maar Naas is so lus vir boeretroos dat hy kan vrek. Sal die klomp hom uitlos as hy opstaan, of sal hulle wraak neem oor gisternag se ontvlugting? “Ek gaan soek vir ons ’n koffietjie,” kondig hy ferm sorgsaam aan.
“Sommer vir my ook ’seblief ’n bietjie, boetie Naas,” versoek ’n stem van onder die bed.
Betta maak ’n geluidjie soos ’n kriek wat sterwe.
“Daar was nêrens vir my ’n ander lêplekkie nie,” sê Wynand, terwyl hy te voorskyn kruip.
Ingenaas weet nie hoe hy op sy voete gekom het nie. Hy soek sy vertroude bromstem, maar daar kom iets oerbosagtigs uit. “Jou satang! Wat soek jy hier?” Hy gryp wildweg, laat die waskom van die wastafel af kletter.
“Toe maar, geen bene gebreek …” begin Wynand sy beproefde formule, maar kom gou agter dat dit in hierdie omstandigheid nikswerd is.
“Boetie Naas,” begin hy skaamteloos soebat, “op my erewoord …” Hy mik na die venster, sien hy gaan dit nie haal nie, swaai kortom en duik deur toe. Die grendel steek vas, maar nood kry dit oop. Hy trap met sy lang bene skots en skeef tussen kermisbeddens deur.
Lywe met gesigte – baarde, vlegsels, slaapmusse, penkoppe – rys op elke denkbare en ondenkbare slaapplek orent. Jonges wat in hoekies en om draaie gevry het, loer uit.
Hulle sien hoe Naas Wang in sy wit naghemp teen ’n vloekspoed vir Wynand om die huis jaag.
“Jou lae etterpluksel!” Die bloed donder in Naas se ore. Sy bene werk soos ystersuiers. Maar sy wange is ys-yskoud, asof die dood op hom is. “Jou varkeier! Ek skiet jou morsdood vrek as ek jou in die hande kry.” Maar sy skoonpa het al die gewere vir die kleintjies weggebêre. Naas buk en tel enige ding op waarmee hy kan gooi: ’n skoen, ’n speelding, ’n klip, ’n perdeskoen, grond.
Wynand hol slingerend soos ’n veldhaas. Hy besluit om Naas Wang af te skud deur een keer reg rondom die huis te hol en dan in te duik by Franna se buitekamertjie. Klint en die tweeling slaap daar. Hy self het nooit vannag geslaap nie, bang dat hy nie betyds vir sy plan sal wakker skrik nie.
Brandasem tuimel hy oor Klint se slapende liggaam. “Steek my weg,” hyg hy, “Ingenaas maak my vrék!” Só vryf hy sommer die feite by Willem en Tysman in.
“Vanmôre kraak jou akker,” kom ’n profesie eindelik uit die kooigoed los.
“Ou Splint, ’seblief! Ter wille van oorle’ ma.”
Die regte snaar is geraak. Sonder ’n woord smyt Klint die kombers skuinsweg oor Wynand, wat ongemaklik vasgevang lê tussen die muur en die ysterkateltjie.
Ingenaas vermoor nie sy nuwe swaertjie nie, hoofsaaklik omdat dié soos ’n groot speld verdwyn het. En ook omdat Betta, tjalie om die skouers en kaalvoet, agter hom aanhink en snerpend gil: “Ingenáás, ráák jy net vanmôre aan my boetie, dan lós ek jou.”
Naas kom tot stilstand soos ’n bokwa sonder remskoene. Lós? Ná verlede nag?
“Dis goed jy’t my gekeer,” brom Ingenaas hortend. “Vanmôre het ek amper kwaad geword.”
“Het julle nou mooi gehoor?” fluister Wynand hard toe alles weer stil is. “Naas Wang was so kwaad, hy wou my skiet. Ek het klaar die engeltjies gehoor sing.” Sy triomf wankel voor die groot stilte vanaf die vloerkooi. “Haai, julle twee, ek sê …”
“Sjjjt,” sis Klint. “Jy maak hulle wakker.”
Verbyster hoor Wynand die swaar asemhalings. “Ou Splint, sal jy hulle vertel hoe kwaad Naas Wang was? Ek het hulle gewed ek sal hom op sy troudag kwaad kry.”
“Dis nie vandag sy troudag nie. Gíster was,” sê Klint snydend. “En natuurlik sal ek nie. Want wie’s jou Splint?”
“Ek bedoel Klint. Ou Klinta?”
Stilte. Dan ’n verveelde sug: “Jááá tog, ek sal.”
“En nie vertel dat ek dit abuis het met die dag nie?”
“Nee. Ek het tog niks met julle lawwigheid te doen nie.”
Wynand vind dat hy bewe. Gelukkig vra Klint nie uit nie, want hy is nie lus om ooit daaroor te praat nie.
Dit het gevoel of hy in ’n tempel oortree toe hy flus deur daardie venster klim en onder die bruidsbed inskuif, versigtig om nie teen die koos te stamp nie. Hy sou graag weer wou uitsluip, as Naas nie te gou vir hom was nie.
Hy weet nie eers mooi hoekom ’n bruidspaar so geterg word nie, asof hulle skandelik handel deur te trou. Hy onthou net hoe hulle daar op die bed gelê het, styf teen mekaar.
Byna soos twee dodes, soetjies tesame in een graf.
Oom Ou-Willem spits sy ore onder die slaapmus. Hy het in die stoepkamer geslaap, met iemand wat hy nie weet wie dit is nie, op die ander kooitjie. Hy het vroeg wakker geword, presies soos die Prediker sê: “… en hij opstaat op de stem van het vogeltje …”
Dis ’n gawe bruilof, besluit Ou-Willem. Die jongklomp was heelnag aan die gang, en daar begin hulle alreeds weer. Maar as hy nie geweet het dis ’n gekorswel nie, sou hy kon dink dis ’n geskoor. By tye word die helse pret kompleet soos die krete by … Gods, waar nou weer? Dit weerklink deur sy kop soos sweepklappe uit die ou tyd.
Daardie voordagmôre het hy uitgevind dat droë bloed kan klou soos soetdoringgom. Sy ma se hand, stokstyf en koud, het in sy hals vasgesit.
Ou-Willem kreun soos ’n afgeleefde trekdier op die wintervlaktes. Hy voel na sy kierie. Dit staan reg by die koppenent, waar hy dit altyd neersit. Die kierie is veilig, die kierie met sy houtgeheim. Hy is altyd bang dat ’n kind of kwajong dit kan vaslê, almal vind die omgekeerde skoentjiekop so oulik.
Hy trek die deken oor sy baard op, maak sy oë vermoeid toe en wag dat die koffie, die son of die Heiland moet kom.
5
’n