Olav, deeglik deurtrek van die stooksel van die laatste oes van die wildste Laeveldse vrugte, struikel grotesk en val met sy yslike gewig ’n gat in die bakoond. Daar is die opstuwende reuk van roet, van gebakte en gebraaide koeke en kosse wat van toeka tot nou vir lief en leed gaargemaak is.
Daar bly hy magteloos lê, met dowwe brulgeluide. Sy suipbuie kom nie te dikwels voor nie, maar is legendaries. Almal drom saam, en menings verskil. Een mompel iets van “So dwaas soos die Bybelse Nabal”, ’n ander reken hy verdien lof omdat hy ten minste een Uitlander goed opgeneuk het.
Wie het hulle in elk geval uitgenooi?
“En so lelik oor ons President praat,” stem Dik-Tys saam. “Hy is nou wel ’n verdomde verskriklike groot ou Dopper, maar …”
’n Nuwe rusie dreig. Stoffel gooi die skaapboud neer “… voor ek dalk aan ’n man slaat wat ouer as ek is. Maar as oom Tys aan my kerk vat, vat Oom aan my. Ek moes vanmiddag saam met my pa-hulle padgegee het.”
“Ek het nou nie so gemeen nie …” Dik-Tys is nie in wese ’n dwarstrekker nie. Hy raas maar net met sy seuns, ’n merendeels onwillige en wederstrewige bende wat met strengheid onder gebring en gehou moet word.
Dis Klein-Pieda Mooibaard, die veldkornet, wat die spul tot bedaring bring. Oor een saak is almal eenstemmig, en dis oor Olav. Hier is nou vir jou ’n Uitlander met ’n Boerehart! So voel almal, hoewel niemand dit naby hom waag nie.
Dit wil sê, niemand behalwe sy eie vrou nie.
Anna-Maria rem oorredend aan die enorme, rukkende liggaam. Sy praat sag met hom en vryf oor sy hare. Totdat Olav, totaal verbluf soos iemand wat ’n voorhamerhou oor die kop gekry het, regop kom en aan haar hand wegwaggel.
’n Rukkie lank heers daar doodse stilte.
Die Goudvelders het soos mis voor die son verdwyn, maar nie voordat Starrenberg in foutlose Hollands geroep het nie: “Dit sal julle berou, julle spul takhare!”
Toe begin Lammie wonderbaarlik, sonder dat sy gesoebat word, met ’n nuwe stuk. Die konsertina riffel soos ’n wurm op trek. Die jol hervat. Ietwat meer gedwee, sodat Lammie wonder of, haar spel ten spyt, die klomp ooit rooidag gaan haal.
Sy speel ’n liedjie uit die Trekkertyd. Sy voel tevrede toe ’n klomp die woorde begin sing:
Die nôi met die rooi polomp,
Die nôi met die vel-kamsool.
Sy is nog meer tevrede toe Jeroen Wewenaar vir Hermana vra. Die kind het vanaand so baie danse uitgesit. In haar bruidsmeisierok lyk sy altevol baie soos ’n bloeisel wat ryp gekry het. Jeroen is bekend as ’n goeie perdeman.
’n Man wat vir ’n perd goed is, is vir ’n vrou ook goed. So maak Lammie haar hoopvol wys en loer ongemerk of haar dogter tog nie ’n trekkie van plesier op haar gesig wil kry nie. Jeroen is glad nie lelik nie en g’n ouer as veertig nie. Hy is ’n skugter man wat sy oë meestal neergeslaan hou en met ’n wollerige baard wat tot by sy adamsappel kruip. Vir sy dogters sorg hy goed.
Maar ai, daardie gesig van Hermana vra na net één man, en dis Frans Viljoen.
Betta benut die moles om weg te glip en na Ingenaas te soek. Hoe durf hy haar net so los? Sy het al goed rondgekyk, maar gewaar hom nêrens nie. Dis Mmeme wat haar op die spoor sit, met ontevrede oogbanke onder die netjiese kopdoek: “Loop kyk innie wit kamer.”
In die vrykamer vind Betta inderdaad haar bruidegom. Op die hoë, wit bed lê hy soos ’n os wat ’n doodskoot gekry het, behalwe dat hy lewe en snork. ’n Wilde walm hang in die kamer. Meteens verstaan sy.
Sy sit die kers wat sy dra, op die wastafel neer. Onsag skud sy aan hom. “Ingenáás, jou skoene op die witte deken! Het jy saam met oom Ol gesuip?” Haar tone is vol blase gedans, en dit verbeter nie haar stemming nie. Dansvoete is soos kaiings, dit moenie afkoel nie, maar haar bruidegom was te gevrek om met haar te dans.
Ingenaas kyk haar aan, verdwaas knipperend voor die werklikheid van sy bruid se verskyning – sonder strooimeisies en strooijonkers en spotters na hulle groottes en soorte.
“Ek wag vir jóú, Meidjie.” Die nuwe liefdesnaam groei vanself uit die noodsaak van die benarde situasie. “Ek het twee doppies gedrink, dis al.”
“Uit wat?” vra Betta uitgeslape.
“Ag, ’n ou bekertjie.”
“Jy ruik soos ’n karba. Jou broer maak daar buitekant moleste, maar nee, jy lê salig en slaap.”
Wie? Stoffel? Moleste?
Betta grendel die deur. “Ek kom ook maar slaap, voor ek my oë uit my kop uit skaam.”
“Ja, gerus,” brom Naas gedwee. Môreaand het hy dalk meer koerasie.
Met haar rug na hom, begin sy uittrek. In die spreiende kerslig sien hy hoe sy met die knopies agter haar rug sukkel. Haar arms is bra kort, en hy durf nie help nie. Hy sal nie eers ’n wawiel kan raakvat nie. Netnou klap sy hom ook nog.
Eindelik het sy al die knopies los. In halwe bedwelming lê Naas deur sy ooghare en kyk hoedat sy die waterval blou-en-pienk valle en plooie oor haar kop trek. Die geborduurde onderrok se bande is los, sy klim daaruit. Op die bondel kom ook die kousbande te lê, en die kouse in twee wit bolletjies. Nou die borstrok. Toe die stuk moordtuig vol baleine, veters en gaatjies met ’n dowwe plof val, trek die mampoer in vlae en stote uit sy kop weg.
Sy hart smelt toe hy sien hoe die baleine haar sagte vlees geknyp het. Sy het dit vir hom verduur. Nou bly net die heel laaste, onnoemlike kledingstuk, pragtig met gehekelde kantjies tot op die kuiltjie-waaie van haar bene. Sy begin rondvoel na die nagroksak.
Stadig dring dit tot Naas deur: Betta gaan nie terug nie. Sy het die ander ontglip. Sy het die deur gegrendel. Sy het uitgetrek, al was dit met die rug na hom toe.
Toe sy nie die nagrok vind nie, draai sy wel om.
Naas se mond word droog soos horing. Die tekste wat hy maande lank in sinnelus aan Hooglied ontfutsel het, sluip sy kop binne: “Uwe twee borsten …” Vir hom maak dit nie saak dat die groot borste reeds soos traandruppels hang, al het sy nog geen kind gesoog nie. Hy vind hulle godgeskape mooi, gekroon met klein, bleekrooi tepeltjies soos dié van ’n wyfiekat.
“Meidjie, ek het ’n gemors van ons troue gemaak.”
“Dit kan jy weer sê.” Betta het die nagrok gevind en aangetrek. Sy trek die haarnaalde uit haar hare, dit tuimel oor haar skouers. Nie so welig soos haar suster s’n nie, maar vir hom genoeg om in te wil verdrink. Sy wikkel die intiemste kledingstuk nou onder die nagrok uit.
“Moet ek vir jou ’n plekkie maak, Meidjie?”
“Nee dánkie, ek slaap sommer op die voetvelletjie.”
“Slaap jy op die kooi, ék sal op die voetvelletjie.”
“Nee, aans kom klim jy langs my in die kooi.”
“En wat as ek?” vra Naas roekeloos. Hy kry ’n spesmaas dat sy ook bang is, en net so skaam soos hy. Hy kry ’n verdere spesmaas dat hulle verder sal kan gaan van waar hulle laas opgehou het, klam gevry in die ouboord.
“O jy darem, Ingenaas …”
Aan die manier waarop sy sy naam sê, kan hy hoor dat die punt van haar tong teen die poortjie tussen haar tande druk.
“En jy dan?” antwoord Naas geswind. Hy smoor ’n lag in sy safte moestas.
Judit was nog nooit so na daaraan om haar oogappel ’n oorveeg te gee nie. Terwyl sy ’n lantern uitsmokkel vir die nagtelike terugreis, en sommer ’n voorraad lekkernye in een van Soois se dooie vroue se platborde pak, sis sy woedend: “Suip en teen ou Kruger praat … nou kan jy die plaas maar op jou maag skryf.” Niemand het help inspan nie, sy moes haar verneder en Mmeme vra om haar seunskind te vra.
“Nou moet ek weer van