Toe skud Naas se gebakte hande dat hulle skaars die koel putwater kan hou. Hy was bang sy wange sis as die water dit raak.
Die ete het hy oorleef, met Betta wat langs hom sit en stilweg na sy behoeftes omsien. Met Boekevat het hulle selfs ’n Psalm gesing, deur Betta opgegee. Die ergste was om vir oom Soois te vra of hy met Betta mag opsit. Oom Soois, met rouband om die baaadjiemou, was onpeilbaar stil. Naas kon dus van sy stoel af val toe oom Soois op sy bromversoek ja sê.
Toe hy merk dat Betta ’n lang nuwe kers in die blaker steek, het hy geweet die wind waai reg. Hy het nogal sy eie opsitkers gebring, dis glo goeie maniere. Betta was in die gesig gevat: “Net so of ons nie kerse het nie, Ingenaas.”
Dit was sy eerste kennismaking met die Viljoens se effense verhewenheid, maar hulle het hom verder ordentlik behandel. Die onhebbelike Wynand het wel later met hempspante tussen die bene vasgeknyp oor die voorhuisvloer kom hop met luide boggems, maar Frans het hom netjies kom weghaal.
Toe is hulle in vrede gelos totdat Betta die lamp doodgedraai en die kers aangesteek het.
Ingenaas het daardie aand respek gekry vir Frans Viljoen. In die wyk staan hy bekend as die beste ruiter en skut, ’n goeie boer daarby en een wat gemaklik is met homself en ander mense. As die swart mense goed van ’n man praat, dan ís hy goed.
Die afgelope twee maande sedert Frans weg is, kon Naas met die blote oog sien hoe oom Soois agteruitboer.
Meermale moes hy maar die wit broek uittrek en inspring. Die landmuur het op ’n plek ingeval sodat die bees in die koringland gekom het. Die kalwerhok se hek raak lendelam. Die osse breek jukskeie, die koeie skop die melkemmers om, die stal wemel van vlieë. Toe nog ’n veldbrand, Frans se voorbrande het toegegroei. Gelukkig val daar ’n reëntjie wat die brand blus. Maar ’n klompie vee kry ’n paar weke later geilsiek van die nuwe gras wat deur die brande groei.
Oom Soois vra toe of hy ná die troue om ’n deel hier sal boer. ’n Oplossing vir Naas, want Kareekloof dra swaar, die grond is skraal en die familie groot. Klein-Klaas het ’n skaapwagtershut vir hom en sy vrou gerepareer. Hoe begeer Naas daardie skaapwagtershut. Want dis nou een ding, in Grootverlangen se opstal sal daar min privaatheid vir jonggetroudes wees.
Ter wille van Betta onderwerp Naas hom aan ondenkbare teisteringe, soos om op sy troudag ’n swart klouhamerbaadjie en wit handskoene te moet dra.
’n Paar dae voor die troue staan hy en Betta in Pretoria voor die kommissaris, kry ’n sertifikaat wat alles wetlik vir die kerktroue verklaar.
Gerrie en Hermana, die bruidsmeisies, kom ook die laaste nag in die dorp slaap. Stoffel en Ouboet Retief, wat vir Frans instaan, sal vroemôre inkom. Die meeste gaste sal net by die bruilof wees, nie by die seremonie in die kerk nie.
Al wat Naas werklik onthou, is hoedat hy en Betta voor die kansel “Ja” sê, hoe hy tydens die reis plaas toe poog om die stof uit haar gesig en van haar swart trourok weg te hou, en hoe ’n klomp belhamels by hulle aansluit en te perd saamgalop.
Geweerskote uit die rante waarsku die gaste dat hulle naby is. Met ’n gevoel van onwerklikheid beleef Naas die swierige es van die bruidswa, die werf vol rytuie, die gekniehalterde perde, die belaaide tafels met wit tafeldoeke onder die akkerboom waar swart kleingoed met wilgerlote die vlieë waai, die ereboog van linte en lower, die konfetti asof ’n haelgeweer die reënboog getref het, die bruilofslied, die troukoek. Die sopie soetwyn waarmee die egpaar se gesondheid ingestel word, dra nie veel by om sy wange af te koel nie.
Daar word deurentyd gepeusel, maar met ’n uur son begin die eintlike feesmaal. Nou kom die vleise en pasteie, die gebraaide geregte, die melkterte, jamterte en poedings. Natuurlik ook die jonggroentes, waaronder Grootverlangen se befaamde groenkos.
Naas kry niks van die heerlike bruilofskos in nie, drink net dorstig van die gemmer- en koringbier en die lemoenstroop in vaatjies met nat sak om. Hy voel soos die speenvarkie met die appel in die bek, goed in die bakoond gaar gerooster.
Die groot oomblik van die aand, die opening van die baan, kom nader. Ook maar goed sy pa-hulle het liewer gery.
Die diep stoep wat twee kante van die huis omsoom, is leeggemaak, behalwe ’n aantal stoele teen die muur, en sitplek vir die musikante waar die stoep sy hoek maak; hier sal die nagwind hulle kan afkoel, want dis seker dat daar deurnag gedans gaan word.
Slaapplek is daar glad nie vir almal nie. Oues en kinders sal maar ’n lêplekkie soek in een van die kamers of uitgespande rytuie. Party sal met ligdag die terugreis aanvaar. Die gasvrou, in hierdie geval Gerrie, sal vroeg op die been moet wees om afskeid te neem.
Die eerste wanklanke van die viool wat met die kitaar en konsertina ingestem word, klink op. Ingenaas knik vir die musikante, soos Betta hom voorgesê het. Hulle val ywerig weg, en Naas doen saam met Betta en veertien ander die trouseties na die beste van sy vermoë.
Die omstanders vind dit so prettig dat hulle jil en hande klap. Daarna volg ’n wals, en almal wat nie te kranklik is nie, is op die baan. Hulle bly sommer staan en wag vir die volgende dans.
’n Polka, vastrap, masurka, kotiljons, seties, almal bo Naas se jakkals. Hy sit uit, en uit. Weet nie hoe om hom aan die jolyt oor te gee nie, selfs terwyl sy broers en suster Saar dit lekker uitkap. Tot die kinders dans op die kweekwerf naby die huishoek.
Dik-Tys Retief stuur sy vrou soos ’n kruiwa voor hom uit. Gertruida Omdraai word deur Jeroen Wewenaar uit haar stoel opgetrek, en almal klap hande. Sy vee dapper die hartseer trek van haar gesig af. Frans se afwesigheid roep vanaand uit, en almal weet tog hy is haar lieflingskleinseun.
Jeroen se dogter Sankie, die oudste van vier wat elk ’n ander moeder het, is ’n gewisse voorbok. Sy is een wat maklik haar skoentjies deurdans, en die drie kleintjies toon belofte om in haar voetspore te volg.
Olav wals amper eerbiedig met sy vrou Anna-Maria in haar oesterkleur rok, daarna vat hy vir Judit. Naas weet nie hoe om sy nuwe stiefskoonma voortaan te noem nie. Hy weet net hy hou nie van die manier waarop sy half binneboud dans nie.
Die musiek, die trippelende skuiwende voete, die uitroepe en klinkende skaterlag. Naas sit op een van die muurstoele om ten minste sigbaar te wees, maar kort-kort moet hy sy knieë dwars draai in die beperkte ruimte.
Dan glip hy maar liewer uit werf toe, dis koeler daar. Hy sien hoe elke Janrap met sy bruid dans, Brown twee keer. Verdomde Rooinek. ’n Jakkals verander van hare, maar nie van streke nie. G’n wonder dat Naas se pa sy steeksste os “Ingeland” gedoop het nie.
In haar swart trourok met wit kant, blommekrans in die hare, gesig melkwit uitgebleik, behoort Betta skynbaar aan almal behalwe haar wettige man. Waar begin egbreuk? En hy het haar nogal die goue ringetjie gegee met die twee handjies wat in ’n handdruk sluit.
Toe dit skemer word, vat die bruidsmeisies vir Betta kamer toe en help haar verklee. Sy kom te voorskyn in ’n bleekblou moeselienrok en onderrok wat liggies wys as sy die draaie vat. Want nou sak die voordansers éérs op haar toe.
Banjo, pensklavier, viool, bekfluit, kitaar. Dis ’n getokkel, gekras, gekerm, geween. Die slepende note torring Naas se siel uit. Betta se geheimnisvolle aantrek laat hom onthou waarom alles wérklik gaan. Hy onthou die bruidskamer wat oopstaan vir almal se besigtiging. Die breë bruidsbed hoog opgeskud met ’n gestyfde val rondom. En op die deken lê die sak met die lintstrik waarin Betta se bruidsnagrok is. Alles spierwit, die Viljoen-vroue is vir wit, ta’ Gertruida se wit kwiltwerk is wyd en syd bekend.
Hoe sal hy dit ooit oorleef om te midde van die gespot sy bruid teen middernag kamer toe vat? Gerrie en Hermana sal vir Betta haar nagrok help aantrek. Dan sal Ouboet en Stoffel hom tot by die kamerdeur vat. Die bruidsmeisies sal die kers doodblaas en uitkom sodat hy kan ingaan. Dan sal die spotters op die sleutelgat en venster toesak.
Dit waarna hy so gesmag het, word ’n oordeel. Sal Betta hom nie maar die eerste aand kwytskeld nie? Hoe kon hy ooit dink, in die hitte van hul omhelsings in die skadu’s van die ouboord, dat dit maklik sal wees om enduit te gaan?
Hoe beny hy vir Klein-Pieda Mooibaard, wat so lekker intiem