Dit stem hom versigtig. Sy is redelik vrypostig. Hy is ook nie onbewus van die romantiese droom van menige dorpsmeisie in ’n Estate Village nie: dat die adellike erfgenaam haar sal raaksien en sy hart verloor.
Haar geklets is ewenwel onskuldig genoeg. Oor haar oom-hulle wat na die naaste markdorpie is, en die produkte wat haar tante saamgevat het om te verkoop. Sy vertel van ’n ander wêreld. Van mense wat werk van dagbreek tot skemer, wat koop en verkoop. Van haar werk by die meulenaar, net langs haar oom se kantien, en hoedat sy vandag vroeg afgekry het om voor die storm tuis te wees. Hoe die meulenaar van haar verwag om te alle tye haar bes te doen en te lyk, ingeval inwoners of gaste van die Hall binnestap. Of hoë besoekers uit Londen. Die meulenaar skyn te weet van gevalle waar sulke here goeie klein dorpsbakkerye raakgesien, onder hul beskerming geneem en tot groot besighede laat uitgroei het.
Michael hoor dat sy ’n goeie skolier was en ’n goewernante in Norwich of Londen wou word, maar haar oom reken daar is ’n te groot ompad voor nodig.
Hy dink aan die goewernantes wat hy ken, weet van hulle lot. Te hoog om saam met die staf te eet en te minderwaardig om saam met die familie te dineer. Hulle word onsegbaar eensaam, hulle horisonne so eng en vergoeding so klein dat hulle maar bloot bestaan. Hulle is gedoem as hulle nie trou nie, land eindelik sonder toelaag in ’n armehuis of kelderkamer waar hulle op die dood wag.
Vir die eerste keer in die eensydige gesprek kry hy dit reg om iets oortuigends te sê: “I would rather say you are better off where you are working now … Miss Suzy.”
Sy is oorstelp. Haar vrymoedigheid ontval haar. “Master Michael,” stamel sy, “you know who I am!”
Sy staan so naby hom dat hy geen aks kan beweeg sonder om aan haar te raak nie. Besef vir die eerste keer sy mag as man van vlees en bloed om ’n meisie in sy arms te hou en in ’n vrou te omskep. Of was dit reeds die voorreg van iemand anders? Die “fellers”, die “sixes and sevens”?
’n Kloof van klas en opvoeding perk hom af. Sy moet effens ouer wees as hy, maar hy voel hom onbetwis haar meerdere. As sy ooit iets vir hom beteken, sal dit nie as sy gelyke wees soos Mary Russell nie, maar bloot vir sy eie behoeftes. Met die nodige diskresie, bygesê.
“Yes I do … and I want to thank you … Suzy.”
“Would you perhaps like to thank me some other time or place, Master Michael?” Is sy onskuldig, of behendig?
“Of course. Anything you wish.” Haar heup druk teen sy arm. Hy voel bedwelm deur ’n begeerte om haar net hier voor die vuur te gryp. As dit nie reeds namiddag was en haar mense se tyd van aankoms onseker nie … En tuis sal daar beroering wees. Gill sou reeds iemand uitgestuur het om na hom te soek.
Sy koester skynbaar dieselfde gedagtes. “When one walks across the top orchard, there’s a timbered barn. It’s been empty for a long time. Do you know where it is … Master Michael?” Die “Master” is nou aanhalend, liefkosend, anders as netnou toe dit louter aanbidding was. Sy wil daarmee eintlik sê: “Oh, you men!”
“Yes I do,” bevestig hy, al is die herinnering wat hy daaraan het maar baie vaag. Maar hy begryp meteens dat die verlate houtskuur háár welbekend is. Pleks dat dit hom grief, vuur dit hom aan. Dat sy ervare kan wees, verlaag die risiko en verhoog die drang. “I’m leaving tomorrow afternoon,” wanhoop hy. Ná tee sal hy deur Gill stasie toe geneem word.
“The hours after Sunday midday dinner can be so endless though, don’t you find?”
“An eternity indeed.”
Was hy ooit koud, yskoud? Hy gloei nou van kop tot toon. Dit druis teen sy ore, sodat hy vir ’n wyle dog die stormreën het hervat. Maar eintlik het dit afgebreek, dit word ligter in die hut, die vuur verloor sy intense belang.
“My horse …” sê hy hees. Hoe kon hy van Tess vergeet? Dis ondenkbaar.
Hoeveel méér wat ondenkbaar is, lê vir hom voor?
4
Dis nuwerwetse tye.
Die barbaredom en die groot trekke en botsings is verby. Dis nou die tyd van diamante en goud, van mag en politiek en intrige.
Spoorweë kruip oor ’n land wat voorheen geen vinniger beweging as ’n perd op galop geken het en geen geluid harder as die brul van ’n leeu nie.
Die tempo het verander. Dit word ten beste weerspieël in die nuus van die Transvaalse koerante in die jaar van onse Heer 1889.
’n Verdedigingsverdrag word gesluit met die Oranje-Vrystaat, susterrepubliek van die ZAR. Die omstrede Hongaar Nellmapius koop nege plase buite Pretoria en noem dit Irene, na sy dogter. Krugersdorp beleef ’n bankroof. Talle kantiene in Klerksdorp staar ondergang in die gesig toe die goudvonds teleurstel.
Johannesburg tel onder sy groeipyne twee groot brande. Ook droogte en vervoerprobleme, met tientalle koetse en honderde waens wat weekliks aankom. By die poskantoor lê tienduisend onopgeëiste posstukke, party uit afgeleë wêrelddele met onleesbare adres en “Try Johannesburg” daarop.
Ten spyte van ’n omineuse gerug van ’n tegniese probleem met goudontginning wat van Johannesburg ’n spookstad kan maak, rus Goudvelders nog saans met hul elmboë op die toonbanke van hul geliefkoosde “watering-holes”.
Maar nooit kom groter Afrika tot rus nie. Breek daar wel ’n tydjie van stilte aan, vind daar spoedig iets plaas om dit te versteur.
In noordelike Transvaal duur die spanning tussen die Boere en die Venda onder Magato voort en kommandant-generaal Piet Joubert stel ’n Naturellekommissaris aan. Dit kan wees dat Magato die dood van Juwawa Albasini, hoof van die Magwamba Sjangane, uitbuit om in opstand te kom.
Modjadji, die Reënkoningin, hoog geag deur al die stamme tot selfs die Zoeloe, is onrustig. Die Lobedu was nog altyd sensitief vir indringing, en nou vestig daar heelwat wit boere hulle in hierdie woudagtige voetheuwels noordoos van die Wolkberg. Modjadji se toordokters, die minderes wat sy wyslik aanstel om die blaam te dra as sy in gebreke bly om reën te maak, skryf die wurgende droogte aan die indringers toe. Ook nie net wittes nie. Uiters onwelkom is ’n groep vlugtelinge van die Knopneus-stam uit Mosambiek. Modjadji gluur uit haar bergvesting na die betreding van haar weivelde en peins oor die regte tyd om haar krygers uit te stuur. Indien sy haar stam faal, is sy verplig om volgens tradisie die gifbeker te drink, berei uit onder meer die harsings en rugmurg van ’n krokodil. So sal sy ’n volgende Reënkoningin aan bewind stel, wat soos ’n man regeer en ’n paar vroue ten huwelik neem.
Mbandeni van die Swazi kwyn en sterwe jonk, vermoeid van al die konsessiesoekers. Toegedraai in die vel van ’n swart bul word sy lyk verouder en bewaak deur wagters met proppe in hul neusgate. Gereeld word ’n nuwe swart bul geslag en die vel om die vorige gedraai, sodat dit later een groot velbal is en die neusproppe onnodig word. In die diepte van die nag word die oorskot onder die dreunsang van ’n begrafnislied teen die hoogtes van die Mdimba uitgedra en te ruste gelê.
Brittanje en Transvaal trek tou oor Swaziland, beide gereed om eie reg te gebruik en te gryp.
Anderkant die Limpopo konkel ’n dokter genaamd Jameson met Lobengula om Rhodes se Chartered Company in sy domein te laat prospekteer. Kruger word oud, Rhodes benut dit om meer druk te plaas op Lobengula, wat bang is.
Die Engelse Majuba-wond skryn nog en roep om vergelding. Daar is iets in die lug. Die Uitlanders raak al hoe meer adamant in hul eise.
Tot in die verste krale slyp jong impies hul assegaaie en oefen dreunvoet die oorlogsdans omdat hulle ’n groot stryd voel aankom.
Hoewel dit nie die Transvaalse koerante haal nie, trou Maude Hobhouse in Engeland en laat daarmee haar suster Emily in die pastorie in St. Ive in Cornwall om hul verswakte vader alleen te versorg.
Vir