Vir ’n volle jaar ná Papa se dood het Mama hom alle jag en ruitersport verbied. Nie betaamlik in die routyd nie, en te gevaarlik. Hy kon vir ontspanning ry, maar beslis nie op die moordmerrie Tess nie. Christine Dalmain sou nie toelaat dat haar seun haar op dieselfde wyse as haar man ontval nie.
Tans is Mama, in ligte rou – mauve rok met swart borduursel – in Londen op ’n liefdadigheidsmissie. Emily is saam. Anne, oudste van die dogters, is by ’n afrondingskool in Switserland. Dorothy is by Nanny in die nursery. Hy gee kwalik om wat hulle doen. Susters bied nie geselskap nie. Philip Russell van die buurlandgoed is jonger as hy, en te kinderagtig na sy smaak. Hou van hol en tuimel, traprelings afgly, ou klere uit die kasteelsolder aantrek.
Skoolvriende bring hy nooit huis toe nie. Dis nie deel van Banthorp se lewenstyl nie. ’n Broer sou hy graag wou hê. Hulle sou vandag snippe gaan skiet het, die weer ten spyt. Dalmain Maximus en Dalmain Minimus sou hulle op Eton heet, mekaar beskut teen die aanslae van strawwe dissipline, boelies en molesteerders, koue, honger, ongerief en verveling, die ewige kompetisie-sport met kleedkamers wat ruik na sweet en skoenswartsel.
Hy haat skool. Dis aaklig om op ’n Sondagmiddag die trein in die Village te haal, terug te gaan om gelykgeskakel te word deur keil, swart baadjie en streepbroek.
Niks wat hy in die skoolkamer tuis of die redelik aangename Preparatory School beleef het, kon hom waarsku teen die ellende van ’n Public School nie. Dis in orde vir seuns wat uitblink in spele, wat nie honde en perde het of ’n Granpa wat jag nie.
Hy mors tyd op skool, laat dit soos sand deur sy vingers glip, wagtende dat dit verby moet gaan. Tuis gaan hy roekeloos daarmee om, smyt dit met albei hande in die lug. Op skool vat een kwartaal ’n jaar om verby te gaan, tuis vlieg selfs die lang somervakansie verby.
Dis dan wat hy dit swaar vat as die weer sy pret kom bederwe. Hy voel koud. Deure en vensters kletter en hou kwalik die stormwind buite. Dit huil om die hoeke, sleep deur die togtige gange, gange so breed dat hy en die sussies soms in mandjies getrek is om, skoon versorg en soet, ’n afgemete tydjie by hul ouers deur te bring. Hoe onthou hy dié kleintydse gebruik, die glytog onder die geskilderde portrette van voorgeslagte met pruike en pêrels deur.
Hoe gemaklik sit hulle in die rame, die weer kan hulle nie deer nie. Hy vermy hulle en klim die trappe, een stel ná die ander. Dis kil en skemer, soos ook die saalagtige vertrekke. Noudat Mama met ’n deel van die staf weg is, staan vele kaggels koud. Anders word die vure al om die uur gestook. Hy hunker na ’n vuur wat hom tot gloeiens sal verwarm. Hy is alleen, koud en verveeld.
Hy oorweeg planne, roekeloos dog nikswerd. Granma sal ná ontbyt na haar boudoir onttrek, Granpa sal in die biblioteek, diep in sy gekraakte leerstoel, die netjies gestrykte koerant oopvou. ’n Paar uur sal hy aandagtig lees en stilletjies dut, omring deur muurrakke vol boeke met leerrûe waarop geëmbosseerde vergulde letters pryk.
Michael probeer uitwerk hoeveel ure hy sal kan deurbring by die honde en stalle, verder met lees en kaartspeel in sy klein ontspankamer wat hy Solitaire gedoop het. Te jonk vir die dineetafel, word “Mast’ Michael” saans hier bedien deur ’n jong Footman in die duifgrys livrei van Banthorp. Wat daarná ongemerk padgee om met die giggelende diensmeisies te flirt.
Met stalle, kaartspeel en lees haal hy die noenmaal.
Nou gaan die twee oues rus tot teetyd, daarná die laaste skof omluier totdat die aantrekklok vir aandete lui. Dis goed en wel vir afgeleefdes. Maar vir jong bloed is hierdie laaste skof van ’n triestige dag die ergste. Die slepende ure totdat die luike toegetrek en die kerse aangesteek word. Lord Henry verkies steeds kerse, hoewel hy self destyds koolgasligte laat insit het. As dit brand, laat hy dit laag stel sodat die grieselig groenerige lig in die gloeikousies tot ’n dowwe oranje verflou.
Hoe anders was dit voorheen, die enorme herehuis ’n byenes wat van kelders tot solders roer. Al die deurlugtige gaste, die glinster- en kostuumballe, tuin- en jagpartye, brugaande en huiskonserte, musiek, noenmale en dinees.
Toe sterf Papa, met ’n jaar van rou en afsondering tot gevolg.
’n Eindelose jaar, wat pas verby is. Van stilte hou hy wel, maar nie van ledigheid nie.
Opeens is die briljante plan daar. Dit popel in hom. Net wag totdat die Hall in middagrus verstil. Hy dwaal met ongeduldige opwinding van die een verdieping na die ander, kyk op horlosies, talm voor uitgeboude vensters. Op mooi dae geniet hy die uitsig op bekende landmerke; die breë terras met kliptrappe, sonnewyser, roostuin, grasperke, parke en lanings, tot by die Cottage Village en plaasopstalle tussen lappieslande waar arbeiders gebuk swoeg – toneeltjies asof uit hout gekerf.
Vandag is die kerktoring ’n mistige wysvinger; die slag van die klok dof, asof die klepel in watte gehul is. Die swanemeer is ’n stuk matglas onder stuiwende reënmis. Dof is die wye woud, bewoon deur die slinkse vosse, die groot, geheimsinnige hase en die sku bruin takbokke wat Granpa veertig jaar gelede uit Skotland laat kom het.
Hoe hou hy van die herte: Naby die ingang van Great Park het hy ’n trop herte die pad sien oorsteek in die swaar mis van die laagliggende Teems. Hy sal dié gesig nooit vergeet nie.
As gevolg van die jagban in die routyd, is die takbokke laas winter nie uitgedun nie, het met lamtyd geil aangewas. In die weelde van somer en vroeë najaar kan jy hulle teen dagbreek en skemeraand tussen die jong denne sien wei. Met paartyd annekseer die ramme die gebied en baklei blaffend, met klappende gewei. Die ram lok die ooi deur haar te volg … met voetpaaie, deur ruigtes en oor heinings, eindeloos. Regsom, linksom elke boomstam, myle op ’n keer.
Die duisende voëls, wat vóór Papa se ongeluk onder hoenderhenne uitgebroei is vir die jagseisoen, kreet en sirkel die lug vol bo meer, moeras en grasland. Die vosse raak so hans dat hulle met swaaiende borselsterte deur die ou, donker bome van die tuispark kom glip.
Fyn spinnerak woeker in die geweerkamer.
Sedert die dag toe die blindings toegetrek, die koperklopper in sagte doek gehul en die gruisterras met kaf bedek is om die klank van perdepote en rytuie te demp; die dag toe The Honourable John Dalmain (Dal vir sy vriende) in sy kis in ’n ongebruikte slaapkamer op die lykbesorger gewag het; die dag toe die familiekapel van binne met lanfer behang is – van toe af is Banthorp Estate dood vir Society.
Die sussies het nie hul jaarlikse seevakansie saam met Nanny en die goewernante onderneem nie. Die skouspelagtige uittog vir die London Season het ontbreek. Die huis in Arlingtonstraat het toe gebly. So was daar niemand uit die familie by die seiljagvaart in Isle of Wight, by die korhoenderjag in Skotland, by die plattelandse patrys-, vosse- en hertejagte nie.
Hoewel sy jeug hom nog daarvan uitsluit, weet Michael dat hy dit alles sal moet voortsit. Hy is die laaste een om die titel te dra. Faal hy, moet een van die susters trou met ’n man wat moontlik kans sien om sy eie naam prys te gee en hare aan te neem.
Dit was wel goed om Mama een hele jaar tuis te vind. Voorheen was Granpa die stut as die sosiale siklus Papa en Mama opeis. Met slegs ’n kernstaf tuis is die program dan rustig, die atmosfeer intiem, die uitgebreide familiedinees afgeskaal na soepees wat deur hom en selfs Anne en Emily bygewoon mag word in die klein eetkamer wat tydens balle as ’n ekstra vertrek vir kaartspeel dien.
Saans lees Granpa hardop voor, terwyl Granma kruissteek doen en kamferpille suig, wat sy glo kalmerend vind.
Toe Henry Dalmain ná jare lange wewenaarskap weer trou, het hy vrywillig ’n sosiale balling geword. Dames van stand was doodgewoon nie tuis as Kate op visite kom nie. Sy is ’n geskeide vrou en buitendien een uit die middelklas. Nog minder ontvang sy visite. Die fout wat Lord Banthorp gemaak het, was om te tróú met sy minnares, ’n vrou wat haar man in ’n koloniale uithoek laat staan en haar in Londen kom vestig het ter wille van haar minnaar. Hy het haar verstandiglik nie betitel nie. Dit was die voorreg van Lady Claire Devenish, sy eerste vrou, moeder van sy seun.
Tot op sewe het Michael van hierdie dinge niks geweet nie. Toe kom