“And the pioneers in the outback? The frontiersmen? Did they become extinct?” Granpa het al vertel van die opstandige onderdane wat die wildernis ingetrek het.
“Some survived and … umm … turned savage I believe.”
“In darkest Africa?”
’n Avontuurlustige versugting. Elke April as die swaels terugkeer, wens hy dat hy in hul klein, geveerde koppies kon klim en spikkies herinnering oppik. Ook die ooievaars. Skielik op ’n dag in die lente is hulle uit Afrika terug op die skoorstene, misterieus swyend aangaande die vastelande en oseane wat deur hulle vleuels oorspan is. “Africa must be the land with the most light though. Sunlight that is.”
Hy het nie van werklike lig gepraat nie, maar hy bewaar die gesprekslyn. “If I may be so bold, Sir, why did you keep this?”
“Oh, just because. ’Twas written by a Cape Town journalist. Fellow I was with at Eton.” Granpa vat die knipsel weg, dog die naam “Cockburn” sink betyds in.
“A friend of yours?” Boeiende gedagte, om ’n vriend te hê wat vir geld werk. By ’n koerant. In Afrika.
“Well, you know how it is with friendship, dear boy.”
“No, I don’t, Sir.”
“It’s not worth a bean.”
“Pray why d’you say so, Sir?”
“Well that’s how ’tis. Now promise me not to mention this talk to your grandmother.”
Waarom op aarde nie? Maar Granpa se byna somber erns laat hom die kans raaksien: “Isn’t it a long time since we’ve been out for snipe in the marshes, your Lordship?”
“Why you little devil, taking advantage of a poor old peer.” Waterige blou oë waarsku hom toegeneë. “Now run along, there’s a good chap.”
Soms het hy skuldig gedink: met Granpa het ek vir Papa nie nodig nie. Hoewel Papa hom leer ry het. Hom die eerste keer op die wit leiponie getel en die teuels in sy hande gesit het. Ure lank met ’n dwarslat geoefen. Lesse wat hy nooit sal vergeet nie, wat deel van sy denke en gestalte geword het. Kop hoog, hande laag, elmboë vas teen sy lyf, knieë styf teen die perd se sye.
Daardie jare het hy Papa bewonder.
Dit het oorgegaan in ontsag, later vrese. Nadat hy sy seun die beginsels van ruiterkuns geleer het, het John Dalmain hom ná ’n val met die karwats terug perd toe gejaag. Met sy ongeduld het hy baie dinge bederf. Na buite het hy egter ’n ander beeld voorgehou.
Die meeste van sy tyd het hy by die stalle deurgebring. Deur en deur jagter en sportman; robuus, energiek, ’n liefhebber van goeie kos, goeie wyn, goeie sigare. Sy lewenstyl was vir hom ’n roeping. Hy neem nie net ’n leërskare minderbevoorregtes in diens nie, hy dien ook as voorbeeld vir die laer klasse. ’n Geval van Noblesse oblige.
Om saal-, ren- of skietperde te teel en af te rig, was sy groot liefhebbery; met as voortsetting die winterse vossejag op die manjifieke skietperde wat hy vir homself uitgehou het. Hy het hom hiervoor uit die militêre lewe losgemaak. Granpa was steeds in beheer van die Estate; anders sou Papa, ondenkbaar, sy lewe as Gentleman of Leisure moes inkort.
Sy dood was onverwags, dog paslik. Op sy veertigste verjaardag het hy, luisterryk in skarlakenrooi jaguitrusting, die onfeilbare Tess na ’n onmoontlike heining voortgedryf met ’n uitbundige: “Gee-up! C’mon me beauty!”
Soos Gillings, of kortweg Gill, die ou stalmeester, agterna met droewige trots verklaar het: “Them was the larst words as ’ee ever spoke.”
“Throw your heart over first,” het John Dalmain altyd sy seun onderrig. Maar op hierdie dag het hy tevergeefs sy eie hart gegooi. Tess het geweier en haar ruiter het oor die heining getrek om in ’n koolraapbedding op sy kop te land.
Die skielike einde van Papa se vurige, rojale lewe was soos die val van ’n ster wat ’n kol lewe op aarde doodmaak. Maar tyd het die skok laat afslyt. Tydens die routyd het Mama se verpligtinge opgehoop. Sy beleef nou ’n dol tyd. Anne moet debuteer tydens die volgende Season. Daarna ’n paar jaar grasie voor Emily aan die beurt kom. Emily is twaalf, so oud soos Mary Russell, hul kleinniggie.
Hy en Mary is bestem om te trou. Dit kan verhoudinge tussen Banthorp en Shinwell veral op jaggebied herbevestig. Daar het wel vereniging plaasgevind met Granpa en Claire Devenish se huwelik, maar sedert haar dood het sake vertroebel.
Hy hou van Mary. ’n Bietjie klaerig, maar sy is oulik. Ook nie ’n groot jagter soos Granma Claire skynbaar was nie, maar lief genoeg vir perde en honde. Sy is die enigste meisie met wie hy al gedans het. Hy was vyftien, sy tien. ’n Informele dans by Shinwell Castle, waarheen hy per rytuig geneem is. Stywe boordjie, dansskoene, wit handskoene. Sy het in kolle gebloos toe hy haar die eerste keer vra, maar dit het goed genoeg gegaan.
Sy kan nog ’n skoonheid word. Golwende donkerblonde hare, grys oë, ’n klein mond, fyn vel. Hoewel sy hom intussen ’n medaljon met ’n lokkie van haar hare gegee en hom in haar Autograph-boekie laat skryf het, wek sy nie hewige begeerte by hom soos die ouer meisies wat hy op straat in Eton-dorp sien nie. Maar dit kan kom. Sy is uiters jonk en beskut.
’n Man van stand hoef in elk geval nie vroeg te trou nie. Daar is genoeg bediendes om hom te versorg en genoeg vroue vir sy ander behoeftes. So praat die senior skoolseuns, van wie hy nou een is. Net meer as ’n jaar, en hy’s klaar.
Daarna, Sandhurst. Wanneer hy mondig word in ’93, kan hy reeds offisier wees. Die militêre lewe voltooi jou opvoeding net so goed soos universiteit. Met ’n oorlog die bekroning daarvan. In haar vyftig troonjare was daar vir Her Majesty omtrent net soveel oorloë en veldtogte. Geen rede waarom dit nou sal afneem nie. Haar leër is oppermagtig en haar kolonies immer onrustig.
Daarna sal hy kom oorneem. Granpa kla oor droë somers, depressie, die indringing van finansiers en industrialiste, vallende pryse as gevolg van treine en stoomskepe, die ontvolking van die Country waardeur cottages in Banthorp Village leeg staan. Maar dit sal nie die wese van landheerskap raak nie. Die lewe hier sal steeds voortreflik en geborge wees. Deel van die heersersklas, die boonste tienduisend. Mikrokosmos van die Empire self.
Dis net dat hy soms vasgespin voel in dik lae van beskawing, kultuur, selfbeheersing. ’n Gevoel wat sterker word as hy die bediendes en dorpenaars se skril stemme hoor. Of die Gipsies sien by hulle kamp in die dennebos; kleurryke swerfvoëls, ongebonde, lawaaierig, vry soos die wind. Hy neem verlangs kennis van markdae, vendusies, volkse oesfeeste.
Maar dis nie dat hy na so ’n soort bestaanslewe hunker nie. Hy het nie probleme met sy bestemming nie. Hy wil net nie nou al vas wees nie. Die Estate sowel as Mary kan wag. ’n Meisie neem af in waarde as sy ná haar eerste seisoen nie getroud kom nie, maar Granma Claire het ook maar vir Granpa gewag tot hy klaar was met sy koloniale omswerwinge. Papa is wel vroeg getroud, maar hy was altyd in die tuisregiment.
Wat sal hy in sy vrye jare doen? Europa kan ook maar grys wees. Afrika? Die Ooste? Sy eie plantasie: tee, koffie, rubber. ’n Beesplaas in Australië. ’n Plek waar son so vanselfsprekend is dat elke gesprek nie oor die weer hoef te handel nie.
Dis hierdie ontydige koues wat hom vang. Diepwinter het sy eie bekoring. Die natuur doodstil, die bome donker. Bevrore blaarhope, vallende dennebolle. Ysskaats op die meer. Die eerste sneeu. Die donkerte van vroeë Desember tot Kersfees, daardie kort dae met ysgevulde reën en knus kaggelvure. Granpa se Kersvierings, ’n vaste familierite.
Maar iets in hom verlang altyd na somer. Soms kry hy by Mrs Berry ’n piekniekmandjie en bly heeldag uit. Visvang, swem, met sy honde draf, uitry deur die golwende groen van die graanlande wat in goud verander, daarna in gryswit.
Oestyd self is ’n spesiale stukkie wat elke jaar uit die tyd gesny word. Maar so gou is die oesdrukte verby en bly daar net die leeurikke wat soos vereklossies oor die stoppels van die kaal lande fladder. Tot die wind hulle vat en die lug invoer, met hul lied se note wat soos druppels aarde toe val.
Die oesfees van die pagters en arbeiders is nie deur Papa se dood