“Dis my skeibrief aan jou. Tensy jy klaarmaak en saam met my uitgaan na Grootverlangen.”
“Jy kan vergeet.” Grootverlangen. Hoe sing die naam uit sy mond.
“Dan vergéét ek.” Hy pas sy hoed mooi netjies op sy kop. “Ek gaan nou winkels toe, maar ek kom weer terug, ingeval jy van plan verander.”
“Jy hoef nie na my toe terug te kom nie.”
“Dis nie wat ek gesê het nie. Ek kom na my familie toe.” Hy maak gereed om te loop. Daar moet ’n plan te make wees. Niks in hierdie lewe kan só finaal wees dat sy Frans Viljoen nie kan kry, saam met al die ander dinge wat sy begeer nie.
As sy Eddie kan dwing tot troubreuk, ’n fortuin van hom eis, ook die huis in Parktown. Sy kan Frans oorhaal om daar te woon. “As dit dalk nie uitwerk tussen my en Eddie nie …”
“Ek jag, maar ek aas nie.”
“Ek dog jy wil my hê!” Sy worstel uit die wingerdstoel, hy bied hierdie keer geen hulp aan nie.
“Ek wil. Maar ek kan sonder jou klaarkom, en dis twee verskillende dinge.”
“Sal jy nog aan my dink?” Sy móét weet, vir die kere as sy op die balkon van haar praghuis op Parktown Ridge staan en na die Magaliesberge staar.
“Ek sal dit afleer.”
“Kan ons nog vriende wees?”
Hulle paaie sal weer kruis. Hulle ouers is getroud, sy kan die verhouding met Mother verbeter. Zaverius hou van Gerrie, daar kan iets van kom. Hy kon die môre op Wellington sy oë nie van haar afhou nie.
“My liefde kon jy verniet kry, my vriendskap is duur. Duurder as goud. Tot siens, hoor.”
Hy loop deur die huis, sy hoor hom vriendelik praat met Marta wat so gedienstig die vloere vir sy koms gepoets het.
Die brief …! Goeie genade, die brief aan Mother. Sy sal vra die huismense moet dit aan hom gee. Sy gaan haar die res van die dag in die vrykamer toesluit, hy kan haar daar kom haal as hy haar wil hê.
Sy ruik naeltjiehoender wat in ’n ysterpot braai. Dit laat haar onthou dat sy die afgelope dae skaars aan haar kos geproe het.
Iets in hierdie huis en familie ontroer haar tot siekwordens toe. Dis ’n heel eie atmosfeer, geweef uit onsigbare drade; iets tussen geluk en leed, gesmoor in die vousels van die tyd, geheimenisse wat nog nie ontdek of verwagtinge wat nooit voltrek is nie.
Sy voel eenkant, verstote. Die óú gevoel. Sy staan op ’n kaal rant, met ’n kil wind wat deur haar waai, terwyl sy afkyk in ’n warm vallei waar ’n vrolike fees aan die gang is.
As Frans net mooi met haar gepraat het, het sy dalk kopgegee. As so ’n onwrikbare man in teerheid swig, moet dit ’n magtige daad wees.
O, sy móés haar wit voilerok aangetrek het!
Maar toe maar, iéts sal gebeur om alles reg te stel, om alle foute uit te wis en haar weer te plaas waar sy met hom begin het.
Al gebeur dit nie nou dadelik nie, dit sál. Intussen kan sy net hoop dat genoeg tyd vinnig genoeg verbygaan om alles draagliker te maak.
2
Dis vuilskemer toe Grootverlangen se afdraaipad uit die aandrooi veld opdoem – kalerig in hierdie droogtejaar, net deur donker kolle doringboom gestippel.
’n Bokkie spring op en verdwyn in die gras. Sakaboelas vlieg met hul wiegende sterte soos sluiers uitgesprei. Spesiaal vir die dansvlugte van broeityd, die lang vere.
Die perde handhaaf ’n moeë drafstappie. Frans besef dat hy hulle harder gedryf het as waarvan hy bewus was. Hulle is donker besweet, salpeterig wit waar die nat tuie teen die borste, boude en flanke geskuur het. “Oppas nou,” het oom Ol heel laaste by die kar gegroet, “daar is drie dinge wat jy nooit moet doen as jy kwaad is nie: ’n vrou vry, ’n kind slaan of ’n dier drywe.”
“Ek is nie kwaad nie, Oom. En ek het nie vrou of kind nie.”
“Nou gedenk dan die perde.”
Hy is in die droë driffie waar oupa Fransoois glo eenkeer deur vloedwater oorval is toe hy met ’n swaarvol wa uit die skietveld terugkom. Hy het ontkom, om later ’n koorsdood te sterwe. ’n Mens gaan een keer in jou lewe dood, en dit maak nie seer nie. Dis die lewe wat seermaak. Hy het dit nooit voorheen geweet nie, en daarom weet hy ook nie of en wanneer dit sal oorgaan nie.
Slap lê die leisels in sy skrynerige hande. Die perde ken die pad verder so goed dat hulle self die kar huis toe vat.
Diep in sy hart was hy reeds met Memorie getroud, het hy saam met haar gelewe. Maar vandag was sy onvindbaar. Tog het sy haar boeglam geskrik toe sy hom sien. Die oopvlieg van haar liggroen oë, soos bedoude druiwekorrels. Hy kon haar sagte, wit keel sien roer soos sy sluk.
’n Paar myl van die huis af sien hy meteens vir Gerrie aangery kom, oop en toe op Prinses, haar ligvos merrie met vier wit pote. Sy moet die pad getrou dopgehou, in die veld getalm, die klop van draaghout teen disselboom gehoor het.
Dis met ’n soort oorbluftheid dat hy haar gewaar. Gerrie ry nog op Prinses, die perd wat haar pa vir haar op ’n veiling gekoop en wat sy self geleer het, stadig en versigtig, met genoeg tyd om te ontwikkel sodat sy minstens vyf en dertig jaar kan hou.
Met die inbreek van ander jongperde spaar sy nie die stang nie, solank die bek nie verniel en die gees gebreek word nie. Prinses is ’n eenruiterperd, wat meestal alle ander ruiters afgooi.
Dus sal die plaashuis onder die akkerboom ook nog daar wees, die diep verandastoep, die aandlampe wat in dowwe geel vierkante deur die vensters skyn. Boord en groentetuin, klipkraal en landmuur, die vlak groen kloof met Modjaa voor die holkrans. Die beeste en kleinvee wat uit die veld aangewei kom. Eers fonteindam toe om te suip, dan opdam voor die kraalhek waar die kalwers hongerig klae. Die statte waar kleingoed baljaar, hoenders skrop, honde rondsnuffel.
Grootverlangen, sy lus, sy lewe, dié is nog daar.
Gerrie se rok bol agter haar. Sy is sonder kappie, die enkele dik vlegsel kloppend oor haar blaaie. Sy ry op ’n mansaal, wydsbeen met opgeskuifde some wat die kuite wys, rond van orreltjie trap.
Hoe goed ken hy haar sit en haar hande, die gemak waarmee sy die perd neklangs beteuel. Hy het haar geleer, alles van perde en boerdery, hoewel sy ’n ding maklik snap en die leermeester dan wegsnou.
Frans fluit die willose perde tot stilstand, trek leisels in. Terwyl hy kyk hoe Gerrie op ’n stywe galop aangejaag kom, onthou hy met ’n flits die verhaal van Jefta wat belowe het dat die eerste een wat hom uit sy huis tegemoetkom, die offer vir sy oorwinning sal wees. Toe is dit sy enigste dogter, met koordans en tamboeryne.
Dit is ’n onpaslike gedagte. Gerrie is nie sy dogter nie, sy sal haar nie laat offer nie, en hy kom ook nie van ’n oorwinning af terug nie.
Vertonerig sak sy meteens vooroor, lê hakskene en plathand in. Die merrie skiet vorentoe met hoewe wat ’n stofstreep in die wapad oopruk. Oomblikke lank vrees hy dat sy in die stilstaande perdekar gaan vasjaag, herken dit dan as moedswil.
Net betyds ruk sy Prinses woes dog kundig in die bek, swaai uit en skiet met ’n tergende lag verby sodat die dryfsand in sy gesig spat. Ruim anderkant die driffie gaan sy draai om weer terug te kom. Sy bring Prinses aan die linkerkant van die kar tot stilstand.
“Sy het nie saamgekom nie. Wat het ek vir jou gesê?”
“Ja, jy was toe reg.”
Hy leun oor en bied haar sy hand. Byna nie nodig nie. Ook nie nodig om die halterriem te gryp nie. Prinses is geleer om stil te staan solank die teuels grond toe hang.
“En jy was so seker.”
“Ek het my wense aangesien vir sekerheid.”
“Wat storie sy?”
“Verloof.