Memorie wieg heftiger in die wingerdstoel. Die dag warm op, die rose walm swaar. Vaag kom die herkenning, soos ’n newel wat oplig voor dit weer verdig. Die begrafnis van haar pa, enkele dae ná die skadu teen die muur, die skrapende sinkdeur. Trane steek in haar geslote oë. Die tweede keer dat sy iets van haar pa onthou, elke keer as sy naby Frans is.
Desperaat voel-voel sy weer aan die diamantring.
Eddie aanbid haar. Hy kan nie glo dat sy nog losloop nie. Dis vir hom alte wonderlik dat hy haar ingegorde middeltjie met sy hande kan omvat – die bleek, besproete hande.
Op hulle eerste alleenafspraak, ’n roei-uitstappie op een van die myndamme, het hy haar reeds gevra. Sy het geen oomblik getwyfel nie. Binnekort word hy lid van die Rand Club 33. Sy en Starrenberg se Stardust Company is reeds lid van die Exchange, wat dit ook al beteken. Die delwers met verstand vorm sindikate en maatskappye en verkoop aandele, sê Eddie. Dis nie soos op Kimberley nie. Een man kan nie die goudriwwe met pik en graaf oopbreek nie. Behalwe ’n kleim, het jy nog ten minste £10 000 nodig vir ’n stampbattery, timmerhout, waterregte, sement, dinamiet, lone.
“Waar gaan ons woon?” Die tyd was ryp om te pols. Sy het gou vasgestel dat Randjieslaagte uitgedien raak; die rykes begin na Doornfontein trek.
Toe slaan Eddie haar voete skoon onder haar uit: “Parktown Ridge. Ek hoor Sir Lionel Phillips en Lady Florence gaan ’n uittog soontoe begin.”
Hy het haar gaan wys, die ongeskonde rant noord van die dorp en myne, begroei met suikerbos en stamvrug. Skoon lug en wondermooi uitsig, met ver agter jou die stof en vuil en die irriterende gebons van stampmeulens, die kampongs en agterbuurte. Aan die voet van die skerp heuwelrand lê die Sachsenwald met sy miljoen geurige bloekoms uit prins Bismarck se landgoed in die Swartwoud.
Maar, wonderlikste van alles: agter die wye, golwende Hoëveld kon sy die pers ketting van die Magaliesberge sien lê. Sy hoor Frans dit nog sê, met talmende liefkosing: “Die Magálies.”
“O, dis pragtig,” het sy Eddie opreg verseker. Die enkele reeds voltooide of halfklaar huise het haar asem weggeslaan. Van waar dan die rilling? Was dit die skraal, verlate windjie wat deur die verdroogde grashalms waai?
Sy het dit weggedruk: die óú gevoel van uitgeslotenheid. Sy kon haar huis al sien troon te midde van somerhuisie en marmerpagodes, rotstuine en fonteintjies, swanemeer. Balkonne met siertralies. Uitgeboude vensters, toringspitse. Kiaattrap en beskilderde plafonne, skuifdeure wat die ruim vertrekke in ’n danssaal omskep. ’n Grasieuse, deftige huis. En sy, die meesteres, wat aan die bopunt van die trap haar verskyning maak.
Sy het warm by Eddie ingehaak. Sy sal aan hom geheg kan raak. Graag sou sy wou trou met ’n man wat haar van haar voete vee, omdat sy ’n voorsmaak gehad het van hoe dit kan wees. Maar ’n mens kan nie alles in hierdie lewe kry nie.
Dis toe dat Eddie die ring uit sy sak gehaal het.
Die swewende droomgevoel. Het sy karwiele gehoor, dowwe manstemme? Die volgende oomblik skrik sy wawyd wakker. ’n Gestalte spring rats die hoë agterstoep op. Hy is hier vlak by haar, en aan die behoedsaamheid in sy geskreefde oë weet sy dat Ostfedt hom voorgestaan en vertel het.
“Het ek jou laat skrik?” Hy haal sy hoed af en stoot sy vingers deur sy ruie hare.
“Julle velskoene loop ook so sag!”
“Júlle?”
“Julle Boere, ja.” Verkeerd, sy het verkeerd begin. Hy het haar betrap, en nou is hy in beheer. Daar is ’n spel om te speel, onthou sy wanhopig. Sit hom af met onbeslistheid, lag as hy frons, wees koel as hy pleit.
Maar hy ontlok niks hiervan nie. Hy staan daar, blakend gesond, bruingebrand, volkome seker van homself.
“Oom Olav sê jy is verloof. Is dit waar?”
Waar sy met die ring wou praal, rem dit nou hinderlik aan haar vinger. “Jy kan darem eers groet.”
Hy draai effens weg van haar, dan voluit terug, presies soos daardie môre by die kaggel. “Ek vra of dit waar is.”
“Julle het my lekker beskinder.”
“Moenie draaie gooi nie, Memorie.” Mémorie. “As ek my reg herinner, het ek en jy ’n afspraak gehad.”
Nou kom haar kans: “Praat jy van ons lawwigheid daardie môre by die kaggel? Jy’t mos geweet ek is nie ernstig nie.”
“O ja, jy was. En jy is nog steeds. Dit staan op jou gesig geskryf.”
Sy dwing haar om te glo hy is nie so fors nie, dit lyk net so omdat sy laag sit. Sy skouers is nie so breed nie, dis net omdat Eddie se smal, afdraand skouers so vars in haar geheue is. Hy is nie so bruin nie, dis die witterige hemp wat dit so laat lyk.
Hoe kan sy ernstig oor hom wees? Eddie pas in ’n spoghuis teen die Parktownse hoogtes. Frans nie, hy is boers. Die gedagte wil nie na wense ontstel nie. Twee weke op die Goudvelde het haar gewoond gemaak aan klere en aksente van alle soorte. Stowwerige delwers sonder baadjie, met rystewels en slap hoede, rewolwers in hulle gordels.
“Nou wel, dan het ek tot ander insigte gekom. Dis ’n meisie se reg, en dit sal nie help jy soebat nie.”
“Askies, maar dis jý wat soebat.”
“Jy sal jou wat verbeel.” As sy net kan regop kom sonder om te moet rondgryp. En as sy net haar asem een keer diep genoeg kan intrek. Die knellende rygbande waarmee Naomi gretig gehelp het, vergeefse moeite. Hy laat nie eers sy blik oor haar lyf dwaal nie. Dalk moes sy tog die wit rok … ’n wasiger voorkoms …
“Kom, dat ons praat.” Hy steek sy hand uit om haar op te help, maar sy ignoreer dit.
“O, nou wil jy nie aan my raak nie. Mens sal nie sê jy’t my daardie nag so vasgeklou nie.”
“Hoe ridderlik van jou om my daaraan te herinner.” Maar sy het dit self herleef, nag na nag, sewe maande lank.
“Vertel my van jou delwer.” Die dodelike stilte in sy stem.
“Hy het ’n myn, as dit is wat jy bedoel. Soos jy ’n plaas het. Jy boer bo die grond, hy onder die grond.”
“Ons Transvalers het ten minste ingesit. Hulle wil net uithaal.”
“Julle Transvalers – kastig temmers, maar die een helfte is uitgemoor, die ander helfte het wild geword. Dit het julle nou van jul danige trekkery.”
“Koloniale swartsmeerdery. En jy’s ’n swak naprater. Bly maar liewers by jou muisneste.”
“Muisneste? Ek is verloof aan ’n man van drie en twintig.”
“Wat sê dit? Sal hy vir jou ’n mán kan wees? Sal hy voor kan loop en die slae vat?”
“Watter slae? Die Goudvelde behandel my soos ’n prinses.”
“Jy was na my toe op pad. Jy wou nie eers tot end van die jaar wag nie. Hoekom is jy nie eerlik met jouself nie?”
“Ek het ’n bietjie met jou geflirt. Alle mans en meisies doen dit. In die Kaap, in elk geval.”
“Dit het niks met die Kaap te doen nie, en jy weet dit. Dit het alles met ons twee te doen. Hoekom is daar trane in jou oë?”
“Dis hierdie vreeslike helder lig van Transvaal.”
“Dié lig is om beter te kan sien … dárling.”
“Jy spot met my!” Hoe moeiteloos vlek hy daardie nag oop.
“Hoe anders? Jy gaan vat ’n ring van die eerste die beste rokjagter op die Rand.”
“Jy moet tog dat my verloofde jou hoor.” ’n Flits van Eddie se skraal gestalte vaar deur haar. Goddank, dat Frans nie in haar kop kan sien nie. “Frans, Eddie Macdonald gaan vir my ’n paleis in Parktown bou. Hy bederf my tot in die afgrond. Wat wil ek meer hê?”
“Alles