Dis nog vroeg in die middag. Die son sit nog ver van die horison, maar sy wens sy kan in die kamer kom. Die boeke en papiere wat sy ook ingegooi het terwyl Sebastiaan haar staan en bekyk het, lê en wag in die kattebak van die motor. Dit wat haar fassineer én laat gru.
Toe sy die deur van haar woonstelletjie teen die garage eindelik agter haar toemaak, trek sy haar nagklere aan en gooi die kombers oor haar voete. Nie dat dit koud is nie, maar sonder iets oor haar kaal voete so op ’n bed, het sy nog altyd sonder verweer gevoel.
Sy trek die pak papiere uit die koevert, blaai tussen die stukke waarvan sy die krammetjies losgemaak het; trek lukraak een uit. Sy sit dit weer neer, staan op en haal die bottel Chateau Libertas wat sy van die huis af saamgebring het uit die houer wat op die tafeltjie staan. Sy breek die kurk. Onhandig. Moet ’n tweede keer probeer om die res van die prop uit die bottel se nek te kry.
Ai Má tog!
Sy lig die glas met die lou wyn in ’n gesondheid!-gebaar na Juli. Op jou, my kind – op óns.
Sy tel die artikel weer op, maar sit dit ná ’n rukkie eenkant, laat haar oë oor ’n ander een gly.
Buite is dit steeds dertig grade, vyfuur op ’n herfsmiddag. Maar hier binne slaan die hoendervleis op haar uit. Sy lees, teen haar sin:
Reeds vroeg met sulke gedrag … nie geïdentifiseer voor heelwat later nie … kinders … ’n manier om gehoor te word … optrede wat vasgelê word … pasiënt se lewe geheel en al oorneem …
Dit was die film wat sy gesien het wat haar op hierdie spoor gebring het – The Night Listener. Nog voordat tannie Ousus haar laat weet het haar ma is weg, en voordat die vrou met die onbeholpenheid in haar stem van wieweetwaar gebel het om te sê sy weet waar haar ma is.
Die vrou in die film wat die berader by ’n radiostasie snags aanhoudend gebel het, het vertel van haar siek seun en hulle probleme; elke keer was daar iets nuuts, iets ergers, iets wat die berader nog meer radeloos gemaak het. En toe: die vrou se weerstand daarteen dat hy persoonlik met hulle in aanraking kom.
Dis van toe af dat sy dinge begin naspeur het; dat sy Henry by sy spreekkamer gekontak het. Begin het om haar ma se optrede deur die jare terugskouend anders te interpreteer.
Tog, voordat die vrou haar die dag op die plaas gebel het om te sê haar ma is veilig en sy leef, wou sy haar nie soek nie, nie sien nie. En nou ook nie, nie werklik nie. Bang om uit te vind dat sy haar hele lewe lank bedrieg is.
Sy skuif die artikels terug in die sak met die boeke waaraan sy ook by die huis begin lees het, hoor hoe haar gasvrou die hond wat aan haar buitedeur krap, bestraf: “Áf, Tsjaka!”
“Jy moet kies, Katrien,” het Sebastiaan gesê die aand toe hy die pos van die dorp af gebring en die groot koevert met nog meer artikels van Henry af voor haar neergesit het.
“Óf hierdie belaglike obsessie wat jy oor jou ma het, óf om ’n lewe hier saam met my te hê. Ek kan nie langer met ’n halwe vrou saamleef nie.”
Die straatlig skyn by die venster in toe sy die leeslamp afskakel. Sy weet te min, en tog is dit reeds te veel vir haar begrip. Haar verstand kan dit verstaan, ja, maar die binnekant, daar waar haar geheue en haar hart sit, daar moet sy ruimte skep, haarself uithol om plek te kry vir hierdie gedagtes. En vir ’n nuwe lewe met Sebastiaan. As dit nog moontlik is. Vir hom is dit reg – of weg. Soos dit vir haar ma was.
Die windjie wat deur die kantgordyne roer, bring die reuk van oorpak en ghries en olie. En sy sagte rasperige stem: Soveel dinge het verbygegaan, my kind. Die meeste van die ou masoniteopslaanhuisies waar ons gebly het, bestaan lankal nie meer nie. Maar die onthou, dít is wat belangrik is – dis die onthou wat maak dat jy weet jy leef.
Haar pa het sy bene met die wit oorpakpype onder die tafel ingeskuif toe haar ma sy koffie voor hom op die groen panelite-tafel neersit, en háár op sy skoot getel. Vanoggend was die eerste keer dat haar ma weer uit die kamer gekom het.
Só op sy knie ruik sy die son en die grond en die olie van die grader waarmee hy werk. Sy weet die tyd wanneer haar pa by die huis kom, is hare. Al sê haar ma hy bederf haar tot in die afgrond.
Partykeer wanneer hy nog baie werk het in die groentetuin, gaan staan sy styf langs hom terwyl hy die warm koffie in die pie-ring gooi en dit so stoom-stoom drink. Dan val ’n straaltjie son deur die skrefie in die gordyn wat haar ma toegetrek het sodat die meubels nie verbleik nie, en sy gryp met haar hande na die stoffies. Sonsterretjies wat uitkom wanneer haar pa huis toe kom.
Maar nou gaan hulle na ’n ander plek toe en sy weet nie hoe dit gaan wees nie. Sal daar nog blink spikkeltjies in die middag skyn?
In die nagte sien sy hoe die tannie van oom Boelie wat haar pa met die wielestoel gehelp het, opstaan en na haar toe loop; hoor sy hoe die tannie sê dis nou iemand anders se beurt om in die stoel te ry.
Haar pa staan op. Hy tel die houtbottels wat hy skeie noem en waarmee hulle na die penne in die sand gooi, op. Hy vat om haar ma se lyf. “Kom, Kinnie, loop saam daar na die baan toe. Wanneer sien ons nou weer die ander? Môre, oormôre is ons weg, en dan’s dit te laat.”
Van buite af hoor sy hoe die ander kinders lag en speel in die bome en in die sand skuins agter die kamphuise. Die ander tannies sit partykeer daar met hulle koffiebottels en toebroodjies, en dan gee hulle vir haar en Oubie ook ’n lekseltjie.
Daar is ’n klop aan die deur. Haar ma maak die bodeur oop. Oom Sam met sy ronde blink kop kom tot by haar pa, vat hom om die skouer en wil hom nie los nie. Hy trek aan hom dat hy moet opstaan, en sy moet afklim. So, met haar pa aan sy arm vas, loop hy na waar haar ma weer op die kartondose met ingepakte huisgoed begin skryf het.
“Vir oulaas, Japie man,” sê hy. Hy kyk na haar ma se kant toe: “Jy ook, Hanna, toe wat? Griet en Marie sit al klaar daar op die bankies langs die kant.”
Sy hoor iets van “oulaas” en “tot siens”, van “later almal saam help pak”. Sy sien hoe haar ma se mond styf trek, maar sy sit darem die pen waarmee sy skryf neer en gaan gooi water in die sinkbadjie in die badkamer en sê uit die hoek van haar mond: “As jy wil saamgaan, was jy eers jou gesig en jou voete, Katrien!”
Oor die drumpel val nog ’n stukkie son, en haar ma wys vir haar pa na die deur toe. “Toe, gaan julle maar!”
Deur die oop badkamerdeur sien sy hoe haar pa uitloop en hoor hoe hy saam met oom Sam lag. Die voorhekkie piep toe hulle uitgaan.
“Wag vir ons, ons wil ook saamgaan!” skree Sammie en Oubie uit die motorhuis.
Haar ma gee vir haar ’n handdoek aan. “Droog jou voete goed af. Ek trek net iets beters aan.”
Sy draai om in die bed. Dis warm hier in die woonstelletjie met sy lae plafon. Dít onthou sy nog: die verskriklike warmte van daardie tyd. En dat iemand geskree het. Maar die tussenin, dít wat gebeur het voordat haar pa haar uit die badjie gehaal en haar voete sommer so met sy sakdoek afgevee het, daarvan weet sy nie.
Haar pa se gesig was wit. Witter as die enemmelbeker waarmee haar ma water in die badjie gegooi het. “Kom, Katrien, kom ons gaan help gou vir Mamma,” het hy gesê en haar voete afgedroog.
Op die agterstoepie het haar ma gelê met die rooi rok wat soos ’n groot blom oor die sement geval het, haar een been onder haar ingevou. Sy het op haar hand gebyt en die huil het langsaan uitgekom. Haar kop het heen en weer gedraai soos sy gekreun het.
Die sonbesies in die doringbome het ál harder geskree. Haar ma se rok het groter en groter geword. Rooier. Totdat daar niks ander kleure rondom was nie.
Sy het die kissie waarmee sy op die agterstoepie gespeel het voordat haar pa vyfuur huis toe gekom het, eenkant sien lê. Sy het gesien hoe kyk haar ma na haar. En na haar pa wat die kissie van die stoep afgehaal en