Padmaker. Christine Barkhuizen-le Roux

Bezuidenhout daardie foto’s vir my wys, toe ek daardie pad sien, kon weet hoe hy gaan loop, was dit soos Johannes van die Bybel wat gesê het, hy sien ’n openbaring. Want as ’n mens self werk aan die pad, of as jy hom ry, dan kan jy nooit die hele prentjie sien nie, jy kyk maar net hier voor jou vas.

      “Maar sonder daardie foto’s en kaarte kan jy niks doen nie. Dis die werk van die opmeters en ingenieurs en sulke mense. En hulle meet hom oor die kortste roete – soos die kraai vlieg. Wat in die pad daarvan kom, dit moet weg. Weggeskiet of weggeskraap.

      “Jy en Oubie en Lenie moet aanhou leer, my kind,” het hy gesê, “want dis mense wat geleerd is wat daardie soort werke kry soos dié van die tegniese mense by die tekenkantoor van die hoofkantoor van die administrasie.”

      “Vir my is baie van die goed maar net name wat ek gehoor het; goed waarvan die opmeters praat en waarvan ek op my eie ’n idee gevorm het. Die opmeters en die landmeters kry hulle opleiding by die tegniese kolleges en universiteite.”

      “Maar Pappa en die ander ooms is die mense wat die pad máák, nè?”

      Sy wou nie hê haar pa moes dink die mense by die hoofkantoor is slimmer as hy nie. Hulle wás nie.

      Hy het die laaste draai gevat, daar waar hulle moes indraai na die kamp en hulle huis; hy het die lorrie met die stukkende onderdele wat hy teruggebring het eers by die werkswinkel gaan parkeer en sy trommel gekry. Toe hulle die ent in die grondpad na die huis loop, het hy geantwoord: “Ja, Katrien, dit is so, sonder mense wat die pad kan bóú, mense wat hulle hande uit hulle moue kon steek, kan hy nie klaarkom nie.

      “Nogtans, jy moet met al die ander mense kan saamwerk. Die mense bó jou én die mense onder jou, want as daar wederstrewigheid is tussen die werkers, dan bou jy drie maal so lank aan ’n stuk pad. Jy moet dit goed hou met die voorman, maar ook met die arbeiders en die mechanics. Met die pikslaners en die besemstoters. Padmaak is ’n saamwerkding.”

      Wat die uiteinde van daardie middag se wegloop was, daaraan het sy vir jare nie gedink nie. Gedink sy het dit vergeet. Gehoop sy het dit vergeet. Gemáák of sy vergeet het.

      Haar ma het by die tafel gesit, haar breiwerk in haar hande, toe sy en haar pa saam by die deur inkom. Lenie se krulhare was ná die skooldag in ’n netjiese nuwe poniestert vasgebind, styf van haar voorkop af, sodat net ’n paar krulle daaruit losgegaan het. Sy het nie opgekyk van haar leesboek toe hulle inkom nie; haar vinger het net verder onder die letters langs geskuif en haar mond het die woorde hardop geklank.

      Haar pa en ma het na mekaar gekyk. En na háár. Ma-Kinnie het niks gesê nie, net dat sy haar gesig en hande moet gaan was, en dat dit amper tyd was om tafel te dek.

      Wanneer haar ma niks gesê het nie, en haar bruin oë reguit en swart voor haar gekyk het, het daar ’n koue stuk klip onder haar ribbes ingedruk.

      Toe sy haar hande gewas het, het sy onder in haar kas gaan grawe en terug kombuis toe geloop; die toetsboek onder haar ma se oë neergesit. “Sal Mamma my boek teken, asseblief?”

      Haar ma het van die breipatroon af opgekyk. “Ek tél,” het sy gesê, en weer afgekyk na die steke op die penne.

      Sy het die ry eers uitgebrei, ’n haakspeld gesit in die lang bruin stuk mou wat in haar skoot lê sodat sy kon onthou waar sy laas was.

      “Gee maar hier.”

      Haar ma het gefrons toe sy die pen vat. “So swak? Vyf-en-veertig? Uit vyftig?”

      Sy het haar boek weggeruk. Laat Meneer maar raas; sy sal dit nie laat teken nie. Vyf-en-veertig uit vyftig vir wiskunde – nooit weer sal sy iets vir …

      Haar ma het opgestaan van die stoel, haar hand uitgehou om die boek weer te vat, maar sy het omgedraai om kamer toe te loop, die boek in haar tas te druk. Sy’t nie meer omgegee nie. Niks.

      “Katrien!”

      Haar ma se stem het die klank gehad van die sirene by die skool.

      Met die boek langs haar het sy haar voorkant weer na haar ma toe gedraai. Sy sóú dit nie gee nie.

      Sy het na haar ma bly kyk, agteruit geloop kamer toe, stadig. Van êrens het die woorde gekom wat sy nie wou sê nie, maar wat vir baie dae en weke en maande in haar binnekant gegroei het: “Mamma is liewer vir Oubie en Lenie.”

      En hier, anderkant die plek waar die bok weggeraak het, bokant die kar, hang dit nog altyd bo haar – die vlieër wat soos ’n vlermuis daardie middag in die kombuis sy vlerke oopgesprei het. Die swart van die materiaal, met die woorde van haar ma daarop: “Jy máák daarna.”