Links staan ’n kleinerige huisie met ’n geprakseerde aangelapte voorkant met drie spits geweltjies. Verlate. Eens op ’n tyd miskien besonders in dié wye en droewe land. In die kilometers agter en voor haar lê hopies klipstapeltjies soos ’n seuntjie se speelgoed wat hy laat lê het toe sy ma hom geroep het om te kom eet.
Kamasoas. Uitkyk.
’n Hele ent anderkant Aggeneys loop ’n man met ’n bondel aan ’n stok oor sy skouer.
Voor haar strek die pad reguit so ver as die oog kan sien. Wanneer sy in die truspieëltjie kyk, sien sy: Die pad wat vorentoe loop, loop net so ver terug.
Net verby Namies staan ’n paar manne met oranje werkersoorpakke onder ’n afdak hulle middagtoebroodjies en eet.
Op pad na Pofadder maak die grond hopies soos uitgeryste souskluitjies. Teen die sinkdak van die skuurtjie langs ’n groot plaashuis weerkaats die son skerp en sy moet pluk aan die stuur.
Juli, praat sy na die sitplek langsaan waar sy die bruin hare in haar verbeelding onder die kombersie teen die kant van die motordeur sien uitsteek, jy moet my help om kop te hou!
Sy moet omtrent vier gewees het daardie tyd voor hulle weg is van Kakamas. Elke plek waar hulle gebly het, het ’n eie kleur en ’n eie reuk gehad. Die dag van die tannie met die kombersie het geruik na oranje en geel stinkblomme – afrikanertjies, het sy later geweet. Oom Boelie en die tannie met die slippertjies het ál verder in die grondpad weggeraak.
Toe het sy haar ma se gesig gesien. Baie dinge het sy gesien en gehoor wat haar kop snaaks laat voel het. Soos haar ma se oë wat ver weg kyk, na iets vorentoe, of iets terug, iets wat hulle nie kon sien nie.
Ná daardie dag het hulle oom Boelie en sy vrou nooit weer teëgekom nie, al het daar dikwels mense van die een padkamp na die ander getrek en al het party mekaar ná jare weer op ander seksies van die padbouwerk gekry. Maar die tannie in die stoel het verdwyn. Nie net omdat sy haar nooit weer gesien het nie, maar asof die vrou uit ’n kiekie geknip was, sodat sy haar júis onthou het vanweë die gat wat daar gesit het.
Oubie was die beste. Die mees geliefde. Dit het sy geweet vandat sy haar verstand gekry het, al het sy die woorde daarvoor nie geken nie. Toe haar pa haar ma binnetoe gehelp het nadat die oom en tannie die dag by die hekkie uit is, het haar ma se voet oor die drumpel gestruikel. Oubie het van die stoep af ingekom en by haar gaan staan. Sy het haar arm om hom gesit; haar oë het gelyk of daar straaltjies aan hulle agterkant afloop, soos die druppels wat sy gesien het die keer toe die reën teen die ruite van die kombuis afgerol het.
Deur die sleutelgat in die kamerdeur het sy geloer hoe haar pa die gordyn met die donkergroen blokke toetrek en ’n kussing onder haar ma se kop inskuif dat sy beter kon lê. Teen die kussing was die hare wat uit haar bolla geval het swart en krullerig. Anders as haar eie reguit hare.
Ai, my vrou, het haar pa gesê. Hy het sy arm om haar skouers gesit. Toe hy uitkom en die deur saggies agter hom toetrek, het dit gelyk asof iemand met ’n potlood strepe langs sy neus en mond af getrek het.
Binne-in haar maag het iets omgekeer wat ná daardie dag nooit weer teruggedraai het nie. Alles was swart soos die kamer waarin haar ma gelê het. Die volgende oggend het sy gesien hoe haar boetie in die donker oor die werf skool toe loop nadat haar pa werk toe is. Sy het in die kas in haar kamer gaan klim. In haar hand was die brood wat hy haar gegee het voordat hy sy trommel gevat en by die kombuisdeur uitgeloop het.
Anderkant Blomhoek maak die pad honderde blink, swart slangetjies – is dít die spesiale soort teer waarvan haar pa vertel het? Die warm, amperse pik waarmee die krake opgevul en ’n pad waterdig gemaak is sodat dit langer kon hou?
Die motor ry stamperig op die pad Pofadder toe. Sy voel ’n soort leedvermakerige trots dat dit nie ‘haar’ mense is wat dié pad gebou het nie, dat dit ná hulle tyd was. Toe sy die dorp binnery, is dit agter ’n groot bakkie wat Bulperd-trailers agterop adverteer en ’n sleepwa agter hom aansleep.
Links lê die bruin woonbuurt en eertydse lokasie.
Blyvooruitsig. Bont geverfde huisies en groentetuintjies waarin daar met wisselende welslae groente vir ’n eie bestaan in die stowwerige grond groei.
Die kerk op Pofadder is van klip; hier en daar staan kokerbome op die oop stuk grond rondom die kerkgebou. Voor die woonhuis aan die oorkant is grootoog-sifdraad soos dié wat sy uit haar kindertyd onthou.
Sy ry regsom, verby die Proe-’n-Bietjie Eetkafee; daar is niks wat ’n mens trek om die naam te beproef nie. Aan die linkerkant staan Jesus het jou lief naas a.n.c. op ’n huis se tuinmuur uitgebasuin met geel spuitverf.
Sy hou stil, gaan koop ’n blikkie Coke by die vuil kafeetjie waar bruin kinders buite rondom ’n speletjiesmasjien saamdrom. Sy sit hulle ’n rukkie en bekyk nadat sy weer in die kar geklim het. Kaalvoet, dungewaste Pep-klere. Vuil, stowwerige voete.
Julle moet leer, julle moet êrens kom, het haar ma gesê.
Sy ry met ’n ompad die dorp uit; haar gesig en bors voel ’n bietjie koeler ná die koeldrank.
Ek weet nie wie ek die dag die jammerste gekry het nie, Mamma, praat sy hardop met die toegedraaide ruit waarteen ’n vlieg irriterend vasvlieg, oploop, afval, en weer van voor af begin zoem – vir Pappa met die seer stem of vir jou nie. Jy het gehuil oor die tannie in die stoel; dit is wat my oë kon sien. Maar die jare het my anders geleer. Ek weet nou meer van hoe jy ís, maar dalk is dit eerder die hoekom wat my hierdie pad laat ry, wat my laat soek na die legkaartstukke wat ek in my kindertyd nooit bymekaar kon kry nie. Al wil ek eintlik alles wat jy is, wegsny met ’n Minora-blade soos dié waarmee Pappa hom soggens geskeer het.
Die dag toe jy self van die hekkie moes terugloop na die voorstoepie, in plaas van die lam vrou te wees wat gehelp moes word, is ’n leeftyd verby. Dié nag toe Pappa nog lank buite bly sit het, en die rooi kooltjie in sy pyp die enigste ding was wat die koue sementgevoel op my maag ’n bietjie warmer gemaak het.
Oral langs die pad staan vertikale chevron-borde. Veral op ’n stuk aarde wat reguit en eenvoudig lyk, ry ’n mens maklik van die pad af. Die doringbome en pienk kriedoringbossies langsaan raak meer. Links wys ’n padbord na Onseepkans. Verder boontoe lê Namibië. Reguit aan, nie meer te ver nie, is Kakamas, plek van die warmte en die sinktenk by die agterstoep, waar Oubie sy ken oopgeval het op die plank waarmee hy teen die stoep afgegly het. Dáár waar die tannie met die wielestoel verdwyn het.
Verby Nous. Droëgrond. Êrens anderkant ’n onbekende grens is ’n plek met die naam Weltevrede.
’n Paar keer moet sy swenk om ’n dooie jakkals of nou onherkenbare wilde dier in die pad mis te ry. Onlangs het Sebastiaan vir haar aangehaal uit die koerant – die groenes het ’n nuwe gier: wat jy in die pad vir dood optel, mag jy eet. From grill to grill. Sy het haar vervies dat hy selfs net die soort banaliteit vir haar geléés het.
Een-een begin die wingerde langs die pad opdoem. Geel en vlamoranje blare teen die middagson, sementblaaie tussenin waar
die sultanas gedroog word. Soet vrugte uit die bar woestyn.
Die robot waar sy Kakamas binnery, skyn tegelyk rooi en groen.
Die vrou by wie sy blyplek bespreek het, kom haal haar te voet by Bon Appétit toe sy haar selfoonnommer skakel. Sy is middeljarig, met ’n netjiese gereelde-Vrydag-kliënte-kapsel. Aangenaam. Sonder fieterjasies en aansitterigheid.
“Gee jy om as ons sommer met jou motor ry, asseblief? Myne het ek vanoggend by Kakamas Motors gelos, dit moet gediens word, maar dis nog nie klaar nie.”
So ver as wat hulle deur die breë hoofstraat en die woonbuurte met hul palmbome ry, vra die vrou haar uit, geïnteresseerd in dit wat ’n vreemde vrou uit die Kaap op die dorp kom doen.
Die boekskryf-storie het ’n uitweg geword wat noodsaaklik blyk. Sy sal daarby moet bly. Hoe meer dinge mense kan en wil vertel, hoe makliker word haar soektog dalk.
“Kakamas is destyds begin om werk te gee vir die armblankes,” sê