Dat ’n mens van vereenvoudiging mag praat, bewys die taalverwerwingsproses by kinders. King skryf dat feitlik alle jong kinders wat Engels leer, in plaas van die onreëlmatige werkwoordtye en naamwoordsmeervoude “reëlmatige” vorme gebruik wat egter verkeerd is (bv. goed en foots) en dan later ’n reël moet aanleer om die onreëlmatighede korrek te kan gebruik.[33]
Charles Ferguson skryf dat taalkundiges oor die algemeen saamstem dat die grammatikale struktuur van taal A “makliker” as dié van taal B is as, ander dinge gelyk, (i) die morfofonemiese sisteem van A eenvoudiger is, d.w.s. as die morfeme minder wisselvorme het en reëlmatiger is; (ii) daar minder verpligte kategorieë is wat deur morfeme of kongruensie gemerk word (Persies het geen geslagsonderskeidings in die voornaamwoord nie en is makliker as Egiptiese Arabies wat die onderskeid manlik-vroulik in die tweede en derde persoon enkelvoud het); (iii) paradigmas meer simmetries is (’n taal waarin alle verbuigings dieselfde getal naamvalsonderskeidinge het, is makliker as een met wisseling); (iv) kongruensie en reksie strenger is, bv. alle voorsetsels dieselfde naamval in plaas van verskillende naamvalle neem.[34]
Met die aanleer van tweede tale kan “maklikheid” miskien ’n rol speel. Dit is elk geval opvallend dat sommige van die tale wat agteruitgaan, partykeer vir mense “verouderd” en “argaïes” voel.
Verskeie taalkundiges meen dat bepaalde kenmerke van Engels dié taal begunstig. Margaret Bryant skryf: “The nature of the language itself helped make it virtually a second tongue to millions of users of other languages. Among features of English favoring its widespread use are its sentence structure, based on a simple word order instead of complicated inflections, and its ‘natural’ gender instead of the ‘grammatical’ gender system of some other leading languages.”[35]
Uiteraard kan “maklikheid” net ’n baie ondergeskikte rol in taalgroei speel, want militêre, ekonomiese en politieke mag, en nie die taalstruktuur nie, skep die voorwaardes vir taalkontak. Mense leer ’n taal aan omdat dit voordelig is om dit te ken, nie omdat dit maklik is nie.
6 TAALPROPAGANDA
Die sprekers van ’n imperiale taal is dikwels nie tevrede met die uitbreiding van hul taal deur magsmiddele nie. Daarom maak hulle van taalpropaganda gebruik: die een taal is waardevol, getuig van beskaafdheid; die ander is ’n teken van onbeskaafdheid en agterlikheid. Die mededingende taal word doelbewus gestigmatiseer en die imperiale taal bevorder.
Reeds die Romeine het dié bedenklike kuns beoefen ondanks hul verligte taalbeleid om mense nie te dwing om Latyn aan te leer nie.[36]
As die hele wêreld net een ryk is, een groot Romeinse ryk, dan sal daar nie meer oorloë hoef te wees nie, het propagandiste gesê. Daar moet een ryk wees wat vir altyd bestaan: Roma aeterna, die ewige Rome. Die Romeinse kultuur, sy menslikheid en sy menswaardigheid moet orals versprei word. Buite die grense is die toestande onmenswaardig, inhumaan. Die wêreld moet gehumaniseer word. Die Romeinse skrywer Plinius vertel van die Friese wat hulle kos moet kook op “gedroogde modder” (eintlik turf) en reënwater moet drink, en: “Sulke mense durf nog van ‘slawerny’ praat as hulle deur die Romeine oorwin word!”
Plinius skryf voorts: “Danksy die majesteit van die Romeinse idee het die mensheid vooruitgegaan! Orals geniet ’n mens die voordele van ’n vrye handelsverkeer. Selfs die produkte wat vroeër in uithoeke van die aarde verborge was, staan nou ten dienste van almal (vuursteen uit Swede, barnsteen uit Noord-Germanië, sy uit China, ivoor uit Egipte).”
“Italië” is die “voedster” en die “moeder” van alle lande, “uitverkies deur die gode om die klein rykies van voorheen tot een geheel te verenig, die sedes te versag en die onwelluidende barbaarse tongvalle van soveel tallose volkere geskik te maak vir die uitwisseling van verstandige ideë deur hulle Latyn te leer praat om sodoende die mensheid ’n menswaardige bestaan te verseker.”
Die geskiedskrywer Tacitus vertel van sy skoonvader Agricola wat in 78 n.C. in Brittanje die Latynse taal en die Romeinse beskawing gepropageer het:
“Die winter het hy gebruik vir die mees heilsame maatreëls. Om die bevolking, wat nog nie in sentra gewoon het nie, daardeur op ’n lae ontwikkelingspeil gestaan het en maklik tot oorlog geneig was, af te lei, het Agricola begin om hulle aan te moedig om tempels, markpleine, ens. te bou en ander groot projekte uit te voer. Die seuns van die stamhoofde het hy in die geleentheid gestel om te gaan studeer, waarby hy die aangebore talente van die Brittanni ver gestel het bo die moeisame leerdery van die Galliërs. Dit het so ’n sukses gehad dat dieselfde mense, wat kort tevore nog geweier het om die taal van die Romeine te leer praat, tans niks anders liewer wil doen nie as om Romeinse redenaar (juris, propagandis, amptenaar, tolk, ens.) te word.”
Romeinse skole, soos dié waarvan Agricola praat, is op baie plekke gestig. Orals in die ryk is grafskrifte te vinde van tienduisende oratores (onderwysers in welsprekendheid) en grammatici (onderwysers in Grieks en Latyn). Tolke is goed besoldig, want hulle is baie gebruik in die veeltalige ryk.
Op die mense self het die taalpropaganda die regte (“reg” vanuit Latynse gesigspunt) uitwerking gehad. Die mense het die nut van Latyn ingesien. Die kerkvader Hieronymus, wat uit Oostenryk gekom het, was van mening dat ’n mens kinders sommer gou Latyn moes leer sodat hulle nie later las het van ’n “barbaarse” aksent nie.
Terselfdertyd is ander tale op subtiele wyse gestigmatiseer. Wanneer jongmense van Galicië in Spanje hul eie taal sing, is dit “barbaars”. Iemand wat nie Latyn (of Grieks) ken nie, is onbeskaaf. Keiser Hadrianus, wat uit Spanje afkomstig was, is uitgelag oor sy Spaanse aksent – wat hy naderhand afgeleer het. Isidorus, self ook afkomstig uit Spanje, skryf van die “afskuwelike barbaarsheid” waarin die Germane geleef het, en wat “tot uitdrukking kom in die klank van hul woorde wat aan ons koue rillings besorg”.
Dié doelbewuste stigmatisering van die een taal en propaganda vir ’n ander het voortgeduur tot in ons tyd. Nog steeds stel taalimperialiste en oorlopers die een taal en sy sprekers as minderwaardig voor, en die ander as belangrik.
Die Britse uitspraak is reeds aangehaal dat Iers ’n oorsaak is van die “continewance of barbaritie and incivilitie” in Skotland. Die “Iers” was reeds as ’n skeldwoord bedoel. Vyande van Gaelies en van die Rooms-Katolisisme het Gaelies “Iers” genoem (wat histories nie heeltemal verkeerd is nie) en gesê dis die taal van “barbarity and popery”.
Die Spaanse eerste minister, Adolfo Suarez, het ’n paar jaar gelede die volgende kleinerende opmerkings teenoor Paris Match gemaak: “Streektale? Laat ons ernstig wees. Kan u u voorstel dat ’n mens atoomfisika in Baskies of Katalaans doseer?” En tog word daar al ’n geruime tyd ’n tegniese kwartaalblad in Baskies uitgegee en word dit gebruik vir dissertasies oor natuurwetenskaplike sake. In Katalaans verskyn boeke oor alle soorte onderwerpe.
Stigmatiseerders sê gewoonlik die betrokke taal is ondoeltreffend, ongeskik vir hoër geestesuitinge, bloot ’n dialek. Die mense wat dit praat, is agterlik en arm.
Taal- en volkstigmatisering is natuurlik nie alles van amptelike oorsprong nie. Die gewone burger doen meestal mee aan die verkeerde voorstelling van andertaliges en -volkiges. A.J. Chapman e.a. wys op Britse grappe oor die “onnoselheid” van die Iere. “Irishmen feature as fools in a vast number of so-called ‘Irish’ jokes; these jokes would be more appositely labelled ‘anti-Irish’.”[37]
7 DIE TYDGEES
Baie tale het uitgebrei as gevolg van die kolonisering van ander wêrelddele – en die algemene publiek en die meeste intellektuele van die koloniale moondhede het dit as heeltemal normaal en selfs wenslik beskou. Vandag is die intellektuele klimaat van die Westerse lande sodanig dat hulle nie kolonisering sal kan aanpak nie. Politieke leiers het in die vorige eeu dinge oor ander rasse en volkere gesê wat geen openbare figuur vandag sal waag om te sê nie.
Daar bestaan kennelik iets soos ’n “intellektuele klimaat”: waardes, norme en riglyne, houdinge, moete en moenies, hoefnies en behoorte wat die intellektueel en langsamerhand die massa aanvoel en