Filosofía de la educación. Carlos Rojas Osorio. Читать онлайн. Newlib. NEWLIB.NET

Автор: Carlos Rojas Osorio
Издательство: Bookwire
Серия:
Жанр произведения: Документальная литература
Год издания: 0
isbn: 9789587149432
Скачать книгу
Todos los sabios cristianos reciben su inspiración, siguen su autoridad y perpetúan su pensamiento.

      Soren Kierkegaard hace una interesante comparación entre el educador cristiano y el educador socrático; cfr. Migajas filosóficas, o un poco de filosofía, Madrid, Trotta, 2004. Ver también el comentario de Pierre Hadot, Ejercicios espirituales y filosofía antigua, Madrid, Siruela, 2006, p. 83.

      1 San Agustín (354-430) nació en Tagaste de Numidia (hoy Túnez). Su madre era cristiana pero su padre era pagano. Estudió retórica en Cartago y fue maestro durante trece años; enseñó retórica y gramática en las ciudades de Tagaste, Cartago, Roma y Milán. Agustín se convirtió al cristianismo, fue ordenado sacerdote (391) y consagrado obispo de Hipona (395). Mientras escribía su obra La ciudad de Dios, Alarico se apoderó de Roma, y cuando este murió, los vándalos, bajo Genserico, entraron a la ciudad.

      2 Wilhelm Dilthey, “Hermenéutica”, en: Mundo histórico, México, Fondo de Cultura Económica, 1953.Tzvetan Todorov, Theories of the symbol, Cornell University Press, 1982, p. 40.

      3 P. Lope Cilleruelo, “San Agustín y la Biblia”, introducción a San Agustín, De Doctina Christiana, Madrid, BAC, 1957, p. 4.

      4 Proprie autem nunc res appellavi, quae non ad significandum aliquid adhibentur, sicuti est lignum, lapis, pecus, atque huiusmodi coetera [...] Quamobrem omne signum etiam res aliqua est; non autem omnis res etiam signum est. San Agustín, De Doctina Christiana, Óp. cit., I, II, 2.

      5 Ex quo intelligitur quid appellem signa, res eas videlicet quae ad significandum aliquid adhibentur. Ibíd.Signum est enim res, praeter speciem quam ingerit sensibus aliud aliquid ex se faciens in cogitationem venire: sicut vestigio viso, transisse animal cuius vestigium est, cogitamus. Ibíd., II, I, 1.

      6 Cum dicimus: Lapis; hoc enim verbum signum est, nam significat aliquid, sed id quod eo significatur, non continuo signum est. San Agustín, De Magistro (4, 7), Obras, Madrid, BAC, l963, vol. III.

      7 Omnis doctrina vel rerum est vel signorum; sed res per signa discuntur, San Agustín, De Doctina Christiana, Óp. cit., I, II, 2.

      8 Nemo enim utitur verbis, nisi aliquid significandi gratia. Ibíd., I, II, 2.

      9 Omne quod cum aliquo significatu articulata voce prorrumpit, animadvertis, ut opinor, et autem verberare ut sentiri, et memorias mandavit ut nosci posset. San Agustín, De Magistro, Óp. cit., 5, 13.

      10 Sunt autem signa vel propria, vel translata. Propria dicuntur, cum his rebus significandis adhibentur, propter quas sunt instituta, sicut dicimus bovem [...] Translata sunt, cum et ipsae res quas propriis verbis significamus, ad aliud aliquid significandum usurpantur: sicut dicimus bovem. San Agustín, De Doctina Christiana, Óp, cit., II. XI, 15.Aristóteles, Sobre la interpretación, Madrid, Tecnos, 1999, 16a, p. 26.

      11 Quid, si horum nomen duorum ex uno appellata sunt verba, ex altero nomina; verba scilicet a verberando, nomina vero a noscendo, ut illud primum ab auribus hoc autem secundum ab animo vocari meruerit? San Agustín, De Magistro, Óp. cit., 5, 13.

      12 Ergo et nomen verbum est, quandoquidem id videmus cum aliquo significatu articulata voce proferri. Ibíd., 4, 9.

      13 Ibíd., 4, 5.

      14 Haec vero audibilia quidem signa sunt, non tamen signorum, sed rerum partim visibilium sicut Romulus, Roma, fluvius; partim intelligibilium, sicut est virtus”. Ibíd., 4. 9.

      15 Ibíd., 2, 4.

      16 Sunt ergo signa quae inter alia quae significant et seipsa significent. Ibíd., 4, 10.Sicut enim verbum indicat aliquid, indicat etiam se ipsum. San Agustín, De Trinitate, Madrid, BAC, 1948, vol. V, 8, 2.

      17 Ut cum dicimus: Signum, etiam verbum significamus; et cum dicimus: Verbum, etiam signum significamus; nam signum ets verbum, et duo signa, et duo verba sunt. San Agustín, De Magistro, Óp. cit., 7, 20.

      18 Ibíd., 10, 35.T. Todorov, Óp. cit., p. 42.

      19 Ibíd., p. 46.

      20 Ibíd., p. 47.

      21 Naturalia sunt, quae sine voluntate atque ullo appetitu significandi, praeter se aliquid aliud ex se cognosci faciunt, sicuti est fumus significans ignem. San Agustín, De Doctrina Christiana, Óp. cit., II, I, 2.Data vero signa sunt, quae sibi quaeque viventia invicim dant ad demonstrandos, quantum possunt, motus animi sui, vel sensa, aut intellecta quaelibet. Ibíd., II, II, 3.

      22 Lope Cilleruelo, “San Agustín y la Biblia”, introducción a San Agustín, De Doctrina Christiana, Óp. cit., p. 25

      23 T. Todorov, Óp. cit., p. 52.Ibíd., p. 57.

      24 Nietzsche, Escritos sobre retórica, Madrid, Trotta, 2000, p. 181.

      25 Ibíd., p. 179.

      26 James Murphy, La retórica en la Edad Media, México, Fondo de Cultura Económica, 1986, p. 71.San Agustín, Soliloquios, Obras, Madrid, BAC, 1946, vol. I.

      27 Paulo ante, offendebare ex iis rebus quae nescio quomodo, nisi falsae essent, verae esse non possent. Ibíd., cap. X.San Agustín, Confesiones, Barcelona, Sopena, 1972, I, 8.

      28 Cum ipse (majores homines) appelabant rem aliquam, et cum secundum eam vocem corpus ad aliquid movebant, videbam, et tenebam hoc ab eis vocari rem illam, quod sonabant, cum eam vellent ostendere. Hoc autem eos velle ex motu corporis aperiebatur: tamquam verbis naturalibus omnium gentium, quae fiunt vultu et nutu oculorum, ceterorumque membrorum actu, et sonitu vocis indicante affectionem animi in petendis, habendis, reiciendis, fugiendisve rebus. Ita verba in variis sentenciis locis posita suis, et crebro audita, quarum rerum signa essent, paulatim colligebam, measque jam voluntates, edomito in eis signis ore, per haec enuntiabam. Ibíd., I, 8.

      29 Ludwig Wittgenstein, Investigaciones filosóficas, Barcelona, Crítica, 1988, §1.Ibíd.

      30 Ibíd., §3.

      31 San Agustín, Confesiones, Óp. cit., I, 8.

      32 In quo primum linguarum diversitatis hominis alienat ab homine […] At enim opera data est, ut imperiosa civitas non solum iugum, verum etiam linguam suam domitis gentibus per pacem societas imponeret. San Agustín, De Civitate Dei, Madrid, BAC, 1958, vol. XVI, 4-7.

      33 Ibíd., XVI, 4. San Agustín, Obras, Madrid, BAC, 1958, vol. XVI.Alfonso Rincón, Lenguaje y signo en San Agustín, Bogotá, Universidad Nacional, 1992, p. 172.

      34 Ibíd., p. 157.

      35 Ibíd., p. 140.

      5. Filosofía y educación en la Edad Media

      La educación es la promoción de la prole al estado perfecto del hombre en cuanto hombre, es decir, al estado de la virtud.

      Tomás de Aquino, Suma Teológica

      La Edad Media no puede estudiarse como una época homogénea, una larga noche de ignorancia y barbarie, como quisieron hacernos creer los ilustrados que le dieron ese nombre.1

      A partir de los pródromos del Renacimiento carolingio de Occidente se vuelve a pensar, con los materiales muy limitados salvados del desastre, que hay un esfuerzo de elaborar una nueva cultura de inspiración cristiana, y es sobre todo San Agustín el que llega a ser su consejero, su inspirador, y más que todo el Maestro incontestado.2

      Este periodo de la Alta Edad Media continuará llevando el sello de la inspiración agustiniana, del neoplatonismo y de la mística monacal.

      En este contexto, Carlomagno (coronado en el año 800) abre una escuela palatina en la que él mismo entra a estudiar; esta escuela se suma a las escuelas catedralicias, conventuales y parroquiales que existían desde hacía varios siglos. El monarca francés trajo pensadores de Irlanda para su escuela. Es necesario señalar que la Iglesia de Irlanda seguía muy de cerca el catolicismo de las Iglesias orientales, y por ello la cultura griega le era más conocida. Junto al severo ascetismo había también una importante educación intelectual: se estudiaba griego, latín, astronomía, dialéctica y versificación. “Hacia el siglo vii, Irlanda se había convertido en el país europeo mejor educado en las letras latinas;3 por este motivo los monjes irlandeses se diseminaron por Europa. Alcuino (730-804) fue uno de los pensadores