“As jy byvoorbeeld Engelssprekend is, is jy blind vir klagtes oor taalatrofie,” gooi Ian uiteindelik iets in. “Ek sien dit by die universiteit. Hulle begryp dit gewoon nie, want die lug wat hulle inasem, is Engels. Dit het ek regter Albie Sachs hoor sê. Die lug wat ek inasem, is Engels, het hy gesê.”
Die tafelgenote kyk verras na hom. Die skrywer praat sag: “Niemand word deur die nuwe kultuuroorloë onaangeraak gelaat nie. Oppas, byvoorbeeld, vir kulturele appropriasie. Ons skrywers weet dit maar alte goed.” Sy praat met haar oë op Ian. Dalk het sy, dink Ian, al vir my en Elizabeth saam iewers op ’n boekbekendstellingsfunksie of by die Woordfees gesien.
“Oppas vir ’n grappie sonder ’n trigger warning vooraf,” voeg hy by, asof sy hom asemhaalplek gegee het. “Gee ’n snellerwaarskuwing selfs as jy in geselskap wil praat oor honde-etery in China.”
“Sowaar die vet?” roep Ian se pa uit, ter aanmoediging van Ian.
“Ja,” sê Ian, “dalk ontstel jou verwysing na dierelyding iemand en word jy iewers aangekla van mikroaggressie. Net één slagoffer hoef op sosiale media te skreeu en dan storm die hordes.”
“Is dít die term?” vra Ian se ma droogweg en vroetel met haar pêrels hier by haar keel.
“Hoe lyk makroaggressie dan?” vra Ian se pa sarkasties.
Weer eens kom die skrywer stilweg in met ’n opmerking wat almal laat nadink: “Seker wanneer die mikroaggressies ’n vloedgolf word. ’n Alomteenwoordigheid.
“’n Makrotsunami van miljoene klein oortredinkies.”
“Maar dan kry ons oorlog!” roep Ian se ma uit. Sy probeer die atmosfeer lig hou.
“Dis klaar oorlog,” sê die skrywer. Haar oë gryp Ian s’n vas. Sy sien, dink hy, sy sien iets. Sy sien iets kom.
#
Dís die gedagte waarmee hy later huis toe ry, ineens koud en jammer dat hy net ’n dun linnebaadjie na Welgemoed gebring het.
Wanneer die mis saans hier in die lies van die Tygerberg bondel, kan dit onverwags koud word. Veral hier so hoog op.
Sy pa se laaste woorde aan hom by sy motor, toe die ander gaste al weg is en sy ma reeds besig was om die skottelgoedwasser te pak: “Begin weer skaak speel, Ian. Dit sal jou baie help. Dit het jou laas in jou moeilike tyd gehelp stabiliseer.”
Ja, sy pa sê graag: “Twee dinge wat ek my seun gegee het, is skaak en biblioteke.”
#
Die geblaf van veghonde en hul agterbene wat die stof bonttrap en die geskreeu in alle tale hier in die kamp waar almal uit die noorde kom vasdryf opgedam in die groot sleur suid vanuit die
#
stukkende lande noord die verkrag en panga die kieriehou en die weermagsjeeps en die fakkels die kreun van kinders gevlug
#
tot hier teen die groen wingerd in die hexvallei die saamdrom van stofvoete en hy ruik dit want jy’s mos nou toegenaai
#
jy’s mos opgezip het hulle vir hom geskreeu toe hy teruggegaan het na die klein huisie op die vlakte om te gaan opsoek wat met hom gebeur het terwyl die duiwe
#
draai in die lug bo die hotel duiwe daar op die plaat die bibberhuisies die jillende kinders by die voorhekkie sy verbaasde ma maar
#
maar jy’s mos jy’s dan jy is
#
jy’s mos
#
jy issie en toe die dirigent wat die orkes verloor en die simbale hol in hul eie rigting die klarinette bars los die hoogtrom dawer verkeerd en elke viool skreeusing sy eie
#
jy’s dan …
#
en toe die voertsek en jy hoort nie en die verskriklike jy’s nou toegezip jy’s ’n ladyboy
#
fokkof terug kaap toe en die blinkswart blaaie van die voorbok, die glansman die donderstem en die uitklimmer die
#
huff-huff
#
dit was sy moeilikste pyl
#
in daardie rug in.
#
Thuli en Jeanne met die poedellaggie sit op ’n terras in die Franse Konsessie. Onder bome. Skemeraand. Dis windstil en klanke in die straatgleuf (hulle sit op ’n effe verhewe terras met sambrele) kom in ’n gedempte en gesellige deining na hulle. Op inkopietogte stap gegoedes verby, hand aan hand. Teen hul bene swaai die inkopiesakke van die prestige handelsname wat straataf teen winkelvensters pryk. Motorfietse met haastige bestuurders en armes op fietse ding mee teen duur swart sedanmotors en ou, deurleefde taxi’s.
Vrolik gesels Jeanne op Frans met aan haar en Thuli onbekende mense aan die tafel langsaan en draai uiteindelik terug na Thuli wat net-net geïrriteerd begin raak het omdat haar tafelgenoot te lank en by tye te hartlik lag, die vreemde mense te ver invra, en oplaas na Thuli wys en iets oor Afrika sê.
“Hulle sê jy lyk so pragtig met jou helder kopdoek hier uitgestal op die terras. Hulle sê dis sonderling en pragtig om ’n swart vrou hier te sien. Die een man,” en Jeanne spot ligweg, “sê jy’s te kort om ’n model te wees, maar in Afrika is die modelle dalk korter as in Parys.”
Poedellaggie.
Thuli kyk verontwaardig op, reg in ’n jong Fransman se oë. Donkerbruin, intelligente oë, warm oë wat hare skaamteloos vasgryp, en ’n ligte laggie speel oor sy mondhoeke. ’n Speelse uitnodiging wat nie doekies omdraai nie. Stoppelbaard, versigtig gemanikuurde naels. Duur brilraam.
Sy snuif afkeurend en kyk weg. Dan na Jeanne, en sê, meer uit verleentheid oor die situasie waar die jong man nou iets aan sy vriende sê en hulle lag: “Ek sit nou al hoe lank hier in Shanghai en my kontak daag nie op nie.”
“Jou kontak?” Intens, opeens ernstig, leun Jeanne vorentoe. Sy haal haar baret af. Nou lyk jy minder na ’n cliché, dink Thuli, maar vat dadelik selfbewus oor haar eie kopdoek. Sag is die materiaal onder haar vingers.
Naas die refleksie van haar dowwe gesig, die restaurante se liggies, die bruin houtwerk van die terras en die blink swart motors wat verbygly: skielik, in die Cartier-venster: haar blink volkleur-kopdoek.
“Wie?” vra Jeanne.
“Ek het ’n naam,” begin Thuli. Sy huiwer. Kan sy die borrelende allemansvriend Jeanne vertrou? Maar sy druk deur. Sy is alleen in Shanghai, sy het ’n spul geld as voorskot van die uitgewery gekry, sy het hoog opgegee oor haar exposé-projek.
“Ek het ’n naam gekry by iemand op ons universiteitskampus. By die dosent Mandaryns. Ek moes die naam by 1984, die boekwinkel, aan ’n personeellid gee.”
Sy vat aan haar kopdoek en kyk weer na haar weerkaatsing. In die groeiende skemer en onder die ligte wat toenemend om hulle aangaan, blink die blerts kleur in die Cartier-venster nóg meer. Sy merk op dat mense opkyk na haar soos hulle verbystap. Sommiges kyk selfs nadat hulle ’n entjie verby is, om.
’n Oorgewig man uit kennelik ’n Mediterreense land, goue ketting oor sy borshare, kyk haar geil in die oog.
“Maar in die boekwinkel éét hulle notas.” Half ongelowig oor haar eie woorde vertel sy die storie aan Jeanne. Jeanne sit haar hand op Thuli s’n. “Dis Shanghai,” sê sy sag. “Iedereen is angstig. Jy sal dit nie sê nie, maar almal loop katvoet rond. Omdat hulle belet word. Bespied word. Almal is versigtig.”
Jeanne beduie na die strome mense wat verbystap.