“Is jý besig met sensitiewe regswerk?”
Ian dink: Ek kan hulle vertel van daardie due diligence met die oog op ’n oorname. ’n Groot mediamaatskappy koop ’n kleintjie, ’n startup. Die olifant en die muis. En toe die koopprys te hoog is, en te hoog bly, en die muis vasskop, gaan daar skielik op Twitter ’n klag teen die klein maatskappy op. Bron onbekend. Sy waarde val. Die olifant en die muis. Hulle? sal sy pa vra. Nee. Nee wat, Pa.
Maar van die dreig-sms en die Goue Das en die Lab sal hy hulle nie vertel nie. Die ouens van Stellenbosch. Nee, sy pa is ouskool. Gou op die foon. Van watter De Groottes is hierdie kêrel met die goue das? Hy hoor sy pa al.
Hy’t na sy pa gekyk en sy kop geskud. “Nee. Nee wat. Roetinegoed.”
“Dan verbeel jy jou dit,” het sy pa kortaf geantwoord. Sy pa het altyd geëet met ’n spierwit servet tot onder sy kin opgebind. Nou’t hy ’n snapsie kos daarvan afgepik, versigtig, en dit mond toe verwyder.
“Jy werk onder druk.”
“Jy moet afskaal, seun,” het sy ma sag geantwoord. “Anders kry ons weer ’n epi- …”
“Gaan draf elke dag,” snou sy pa hom toe. “Draf die bossies uit jou kop uit. En dis ’n opdrag.”
En as nagedagte:
“Ian. Rudolph Nortier kom uit ’n goeie familie. Die Nortiers van die Swartland doen nie sulke truuks nie.
“Gaan draf. Dit het laas gehelp. Nie waar nie?”
“Ja, Pa.”
Sy pa kan ’n gedweëndheid uit hom kry, al is hy nou ook ’n uitgegroeide man.
Ian Brand senior: “Nou ja, toe. Kom ons dank. Of is daar nog poeding, Ma?”
#
Doktor Eliot kug. Ek is effe laat. Ian Brand sit al reg om te begin met sy seminaarstuk. Nes ’n springhaas op sy agterpote. “Mister Ma Man,” groet doktor Eliot my met daardie aksent wat hy sy esse effe lisp, nes hulle in movies maak.
Kan hy regtig nie Maarman regkry nie? Bietjie oefen daar in sy kantoor?
Ian Brand skuif reg. Hier kom weer ’n brander, voel die klas aan. Doktor Eliot knik na hom. “You may begin.”
“Kyk,” sê Ian Brand. “Ons almal weet Afrikaans is die eerste keer in Arabiese skrif geskryf, in die Bo-Kaap. Weet ons almal dit?” Hy kyk om hom, maar niemand reageer nie. Ek kyk af, na my hande. “Die eerste Afrikaanse skool,” gaan hy voort, “was in die Bo-Kaap. Meer as die helfte van Afrikaans se sprekers is bruin of swart.”
Ek wil sommer nou al sê fokkof Brand.
Ian Brand trot die lysie uit wat die wittes altyd uithaal om hul taal te sanitize. Hy kyk aanhoudend na my, en ek wag, want ek weet wat kom.
“Nou toe kaap die Nasionale Party die taal en suiwer hom tot woordeboek-Afrikaans, tot ’n wit taal, die taal van nasionalisme en apartheidswetgewing.
“En die bruin sprekers, wel, die wit kultuurestablishment se rug word op húlle gedraai.”
En soos in ’n soapie draai Ian Brand sy kop na my.
“Hier sit ek en Jerome Maarman,” sê hy. Hy kyk na my. “En ons is al twee Afrikaans. ’n Taal van vele tonge. Hy praat sy eie Afrikaans. Dis nie eg Kaaps nie. Daar is spore van Kaaps, maar ook Noord-Kaapse Afrikaans. Ek praat my eie variant. Ek praat wat altyd Standaardafrikaans genoem is.
“Maar ons is albei Afrikaans.
“En daar is nuwe energie met die nuwe bewustheid van taalvariante en Kaaps as …”
Ek val hom in die rede. Ek kyk na doktor Eliot.
Ek hoor Thuli se stem in my ore. I find it offensive.
Ek kyk op, ek kyk na Ian Brand. Ek kyk na doktor Eliot.
“I find it offensive,” sê ek.
“To be co-opted this way,” voeg Thuli soos blits by.
Ek kyk af. En knik. “To be co-opted this way,” herhaal ek.
Eliot kyk na Ian Brand. Na Thuli. Na my. Eliot weet sy tyd is verby.
Trump en sy cronies gaan die slagaar van sy soort liberalisme afsny. Geert Wilders in Holland. Daai Franse vrou.
Nuwe man in Brasilië aan die kom. Ook Erdogan. Putin.
Trump!
Al daai white privilege waaraan hulle gebou het, die fyn cathedral van point en counterpoint, die checks and balances van die liberal mind; daai groot citadel wat eintlik ’n fortress van privilege is (Thuli), daai katedraal gaan brand.
Daai kasteel is in sy moer.
Julle sogenaamde verdraagsaamheid was net ’n bloedsuigery.
Ek ruik brand, Ian Brand. Kyk hoe sit jy daar. Doktor Eliot, hoor jy my ook? Ek ruik brand.
Nes die ruik van brand as ’n kers omval in Fagan’s Farm, een nag as die suidooster swart en roekeloos swaai oor blikkiesdorp se hokke. Wanneer iemand dronkgat steier en ’n kers omstamp oor ’n kombers en die vlamme soek-soek eers, peusel aan die lakens en die ou koerante en begin dan loop oor die mure en as dit wind vat, skeur die vuur deur die opgevrotte lean-to wendyhouses en die pale wat die hokke stut en mense vlug, want die vuur spring nou van shack tot shack.
Die vuur hardloop deur Fagan’s Farm, ek ruik daardie volgende môre, Ian Brand en doktor Eliot, ek ruik die asmôre wanneer mense verdwaas tussen hope sinkplaat en smeulende as rondstaan, as die wind die as opdwarrel oor kinders wat vol roet tussen lou sinkplate rondploeter en mense begin krap in die warm as, om te salvage wat te redde is.
Om ’n paal wat nog kan staan, uit te trek, ’n stuk draad op te rol, ’n sinkplaat uit die asbanke te sleep.
Om spykers, wat nog warm is, uit verkoolde houtpale te trek.
Om weer te begin bou, want die nag lê voor. Oordag hamer dit, die plate is nog louwarm dan word hulle al weer ingekap. Die workers se hande is swart van die houtskool. Fagan’s Farm word herbou; hierdie suburb van sukkel. Die plek wat die academics en die town planners starter housing noem.
Die mense op die council se waglys bou weer hul wagkamers.
Die landless trek sinkplaat oor hul koppe.
Hulle wag.
Dit, doktor Eliot, ruik ek, Jerome Maarman. Ek ruik dit hier in jou klas.
Die asse van die volgende môre. Die dazed morning after-asse.
As, doktor, as alles.
Gooi maar jou tale, gooi maar jou frases. Gooi maar jou reason en jou fancy-geid.
As.
Die swart suidooster gaan met jou ook klaarspeel.
“Julle mense,” sê ek aan Ian Brand, en dis asof ek ’n vuurkool uit my mond voel kom. Dis die eerste Afrikaanse woorde wat ek in hierdie seminaar, eintlik in hierdie gebóú, uitspreek.
Net so verstom kyk hy na my. Nie oor wát ek gesê het nie, maar oor die warm kool, hierdie alien language, wat uit my mond val en op die papier op die tafel voor my lê, en ’n rokerige gat daarin begin smeul.
#
hy spaar nie op die geld rondgooi nie nes daai ryk toeriste by die lord milner in matjiesfontein haal hy uit en wys larney plekke en toe die dag
#
hou hom behoorlik in die oog in die week wat kom hier is jou uber-geld of vat solomons taxi hy vra nie vrae nie daar is hy nou waar hy altyd alleen uitswem die yskoue water keer hom nie en hy stroop hom en ek sien die spiere op die rug die werwelknoppe en daar die plek by die bladbeen net daar nes jy ’n kol daarop geverf het my oog gooi daar ’n