Hier, nou, het dit ander name.
Toe hy daardie dag sy vreugde oor Rhodes se val met die klas deel en daarby toevoeg dat wit Afrikaners soos hy nes die swart studente voel dat hulle subtiel op die kampus ge-other word, het Thuli na hom gekyk en gesê: “Witheid het binne sigself sy eie kontradiksies.”
Doktor Eliot het versigtig sy bril op die brug van sy neus teruggestoot. “Maar,” vra hy, “het die kultuur wat gedurende die koloniale era geskep is, nog enige waarde? Die skilderye, die standbeelde. Die boeke? Hoe vertaal ons onsself na ’n nuwe ruimte? Deur die kulturele produkte van ’n vorige era te verbrand? Nie?”
Eliot het kennelik verwys na die dag toe ’n spul skilderye van kampusgeboue se mure afgepluk en op Bo-kampus verbrand is naas die impromptu plakkershut wat studente onderaan die Jameson-saal se trappe opgerig en terstond Shackville gedoop het.
Ian-hulle is die vorige week versoek om ’n stuk te skryf waarin hulle hul eie kulturele perspektief gee op “die situasie”.
Hy het keel skoongemaak. “Mag ek my stukkie van die dag lees? Ek dink dit fokus op daardie presiese vraag.”
“Sekerlik, Ian. Gaan voort.”
Ian het natuurlik vooraf geweet wat sy klasmaats sou aandra klas toe. Vroeër het sommige van hulle stukke gebring wat hy so in sy enigheid die Wailing Wall of Whiteness genoem het. Afgewaterde stukke, bloedloos van die politieke korrektheid. Prosa wat na sy mening net sowel voortgebring kon gewees het in Melbourne, Massachusetts of Wellington, Nieu-Seeland. Tekste te koop in die internasionale shopping mall van opinie. Geen tekstuur van hier en nou nie.
Waar het hulle en hul monolinguistiese southern suburb-ouers gewoon? In Afrika?
Vir hom was dit asof hierdie jong mense ’n tuiste in niemandsland gesoek het.
Hy was vasbeslote, daardie môre, om die dissident te wees.
“Vir wat dit werd is,” het hy weggespring met sy teks van die dag. “Baie mense is bang dat die Afrikaanse kultuur, my kultuur, nie gaan oorleef nie weens die sondes van die verlede.
“Maar ek is van mening dat die kultuur sal oorlewe weens die aanwesigheid van skuld. Skuld, en die loodswaarheid daarvan, voed die kultuur met diepte en pyn.
“Jy voel die resonansie van ’n verkeerde verlede wanneer jy groot stede soos Boedapest en Berlyn binnery. Selfs Rome.
“Die krag en karakter van sulke stede is nie te danke aan die inwoners se goeie dade in die verlede nie. Inteendeel, die gravitas van so ’n stad is te danke aan die misdade van die geskiedenis.
“En die intensiteit waarmee die vergrypers se nageslagte onverskrokke stoei met hul erfenis en hul plek in ’n nuwe omgewing.
“Dis wat jy aanvoel wanneer jy deur só ’n stad stap. ’n Stad van aandadigheid en selfondersoek.
“’n Groot kultuur.
“Is ons eie stad, Kaapstad, al daar? Of is ons nog nie dapper genoeg nie? Is daar dan nog te veel ontkenning en taboes wat ons monde snoer?
“Ek dink ons sal daar kom.
“Om hierdie rede is ek ’n kultuuroptimis. Ons kan die boeke nou verbrand, sekerlik, ons kan skoonmaak, ons kan die skilderye toespyker, maar die skaduwee gaan oorleef.
“Dis die Afrikaner se sondes en hoe ’n jonger generasie dit in die oë gaan kyk sonder om hulself te verloën wat hom in die toekoms interessant gaan maak.
“’n Lelike geskiedenis, maar ’n lewende, teenwoordige skaduwee wat hierdie land nooit sal verlaat nie.”
Toe hy klaar voorgelees het, neem dit hom ’n rukkie om te besef dat sy klasmaters oorbluf na hom staar.
“Witheid sal profyt maak uit selfs sy grootste sondes. Nes prokureurs uit die misdade van ander.” Thuli. Sy kyk na doktor Eliot wat nog niks gesê het om Ian se gedagtes te kenter nie. “Daar is ’n term vir die styl van ouskooldosente,” bits sy met haar oë beskuldigend op doktor Eliot.
“Repressive tolerance.
“Haven’t you read Marcuse?”
“Slam dunk,” brom Ian.
#
Dit, dan, is Ian se vriendskap met Thuli. Sy klap die sweep, en hy beter sjaddap.
Hoe durf hy, sien hy in haar blik, die Afrikaner-ding hier opper? Nou? Van alle plekke, op hierdie kampus?
Uit met die pepersproei!
Hy’t self ’n kannetjie pepersproei aangeskaf en in ’n onbewaakte oomblik hierdie feit teenoor sy ouers laat glip een Sondagmiddagete.
“Ek mag my dit verbeel, maar ’n figuur in verskillende gedaantes agtervolg my … die laaste dae … by tye. Dalk is dit Rudolph Nortier wat my laat dophou. Sedert hy daardie klasaksie van belastingbetalers teen SARS dryf, het hy …” Ian veeg oor sy mond. “Dis so ’n hoogs geheime geding dat hy … Ek dink hy’s uit sy diepte en … Noudat Pravin Gordhan in die pad gesteek is … Faksies het … Boonop dreig Helen Zille sy wil ’n belastingboikot lei omdat die regering so korrup …”
“’n Wát?” Sy pa se kop het opgeruk.
“Ag, nee,” het sy ma geantwoord.
“’n Figuur …”
“In verskillende gedaantes, sê jy?” Sy pa se deurdringende oë. Veteraan van moeilike vergaderings. Dis welbekend dat Ian Brand senior binne oomblikke met vier of vyf indringende vrae tot op die been kan sny.
“Ja,” en Ian veeg oor sy oë. ’n Goeie Kanonkop-rooi betrap hom onkant vandag hier aan sy ouers se etenstafel. Hy’s vatbaar, tans, hy’s op losse skroewe. “Ek het destyds met koverte opleiding … toe hulle ons … Die opleiding was deeglik wat agtervolging betref, ook later in stedelike gebiede, toe ons dag MK …”
Daardie paar maande in Pretoria en Johannesburg, pas terug van die Grens. Handuitgesoek en vinnig weer ontslaan toe hy …
#
Hy’t sy ouers destyds nooit vertel van daardie avontuur van die weermag waarvan hy deel was nie, toe dinge tussen die sogenaamde veiligheidsmagte begin vervloei het en die weermag … Hy’t selfs vlootoplei- …
Laat dit daar. Laat dit waar dit hoort – in die doofpot.
Sy ma se hand kom lê nou op syne waar hy, sonder dat hy dit besef, ritmies met sy mes teen die rand van sy bord tik. Rat-a-tat. Soos masjiengeweervuur.
Rat-a-tat Thuli.
Rat-a-tat Stephen Eliot. Rat-a-tat Rudolph Nortier.
Die kantelhelikopter van sy vennootskap met daardie vlakkeling, Nortier.
“Toe die weermag dag MK gaan groepe in stede ontplooi vir kommando-aanvalle, toe …”
Sy ma het bekommerd na sy pa gekyk.
“Ian,” het sy aan sy pa gesê, “ons seun …”
“Nee, Ma.” Ian junior het hom vererg. “Als is reg, Ma. Moenie skrik nie. Nie weer nie.”
“Gedaantes,” het sy pa afgevuur en dieprooi wyn het in Ian junior se glas gestort.
“As ek in die stad stap. Op pad kampus toe. By die woonstel. Net ’n paar kere.”
“Verskillende gedáántes?”
“Ja, definitief dieselfde mens. Maar elke keer anders aangetrek. En … vermom.”
“En jy dink dis SARS se kapers?”
“Nee, nee. Maar Rudolph is so agterdogtig oor wie en wat deesdae …”
“Gedaantes? Jy dink jou eie vennoot laat jou agtervolg?