Nadat haar man na ’n naburige plaas vertrek het, het die besoeke minder geword en mettertyd heeltemal opgehou. In Colet se gedagtes het sy verander tot ’n legende – altans totdat ’n vet vrou tien jaar later by die Van Veldens aangekom het “om die kleinbaas te sien” en hy in die lywige vrou voor hom geen sweem van die vroeëre Sara kon herken wat so ’n groot aandeel in sy vorming gehad het nie.
Die wit diensmeisie is gehuur na ’n persoonlike onderhoud met die huismoeder. Haar naam was Maria Groenewald en sy was die tiende kind van baie arm ouers. Sy was omtrent ses jaar oud toe sy na die inrigting gegaan het en het die stempel van die plek in haar houding, handelswyse en gedagtes saamgedra. Sy is deur die huismoeder beskryf as ’n vrolike, nette, lewenslustige meisie, fluks van geaardheid, gelowig, beskeie en op haar plek. Haar verpligtinge sou wees om die huishouding te bestuur (onder sorg van Suzanne), toesig te hou oor Colet se klere en algemene welsyn, en om diens te doen as ’n soort faktotum. Sy sou elke Sondag vry kry, asook elke tweede Saterdagmiddag. Na ’n bietjie verstaanbare senuweeagtigheid in die begin en nadat ’n paar gewoontes wat Suzanne nie aangestaan het nie, afgeleer is, het sy spoedig heeltemal tuis gevoel en ’n volslae deel uitgemaak van die huisgesin.
Die naaste skool was op die dorp. Alhoewel die inwoners hulle beroem het op die goeie eksamenuitslae wat elke jaar behaal is (volgens getalle bereken), was die skooltjie maar klein en swakkerig ingerig. Suzanne het onmiddellik gevoel dat dit nie wenslik sou wees om Colet vanaf ’n groot Kaapse skool na so ’n plek te stuur nie. Die kinders sou heel moontlik ’n slegte invloed op hom uitoefen weens hulle klaarblyklike onverfyndheid, en bowendien sou dit ook beteken dat hy elke oggend tien myl moes ry om daar te kom. Om hom op die dorp te laat loseer, sou ook onwenslik wees, aangesien Suzanne gevoel het dat ’n kind in sy vormingsjare die teenwoordigheid van sy ouers baie nodig het. Suzanne het met ’n paar van haar welgestelde vriendinne uit die omgewing gesels en die moontlikheid bespreek van ’n goewernante wat by haar sou kon inwoon, om dan ook aan hulle kinders onderwys te gee. Toe sy drie gewerf het, het sy met Theuns gepraat en het hulle ’n advertensie in een van die Kaapse dagblaaie geplaas. Ene mej. Du Toit het ’n maand daarna geappliseer, haar akademiese kwalifikasies aangegee as B.A. S.O.D., en talle getuigskrifte oor vlytigheid, Christelikheid en algemene voortreflikheid ingesluit.
Die dag toe hulle haar op die stasie gaan haal het, was Colet, uitgevat in ’n nuwe syhempie en ’n vlootblou sajetbroekie, ook daar. Die trein was ’n kwartier laat en hulle moes op die perron wag. Theuns het op en neer gestap, met Colet in ’n drafstappie ál langs hom. Hulle het na die goedereloods gekyk totdat die trein ingekom en die groot wiele stoomfluitend oor die spore geknars het met lang, suisende hale van die dryfarms. Theuns het tussen die vreemde mense rondbeweeg en skielik stilgestaan by ’n jong dametjie van omtrent drie-en-twintig jaar.
Colet het volgens die gesprekke by die huis ’n oujongnooi verwag soos juffrou De Lange van standerd twee in die Kaapse skool. Toe die mooi nooientjie met die swart hare en blou oë ewe plegtig haar hande uitsteek en met hom begin praat, het dit sy vooropgestelde idees só omvergegooi dat hy nog skamer en lomper as gewoonlik geword het.
“O! Is dít die grootman!” sê sy. “Ek dink ons gaan baie goed met mekaar oor die weg kom.”
Toe draai sy om en begin opgewek met Theuns gesels en die hele pad terug het sy haar nie verder aan Colet gesteur nie.
Colet het self probeer aandag trek deur oorspronklike opmerkings te maak, totdat sy haar ongemerk na hom gedraai en in sy oor gefluister het: “In grootmense se geselskap word kinders gesien, maar nie gehoor nie.” Van daardie oomblik af het hy haar gehaat en elke keer as hy en Maria alleen bymekaar was, van haar geskinder.
In die huis is dinge so gereël dat Maria en Colet in die een buitekamer geslaap het, en die juffrou in die kamer langsaan, met ’n stoepdeur wat in dieselfde portaal uitgaan. ’n Klein ontbytkamertjie aan die ander kant van die huis is ingerig om as skoolvertrek te dien. Die drie buurkinders het elke môre om agtuur opgedaag: Kosie van Niekerk, heelwat jonger as Colet, Agnes en Joan van Heerden – ’n jaar of wat ouer. Elkeen van hulle was in ’n ander standerd en het dus niks met mekaar gemeen gehad wat lesse betref nie, behalwe sekere periodes wanneer lesse van ’n algemene aard gegee is. Die nuwigheid het binne ’n paar maande verdwyn en spoedig het die skoolure, studietye in die aand en vasgestelde slaaptye alles oorheers. Saterdagmiddae en Sondae het van die kinders op die ander plase by hom kom speel as hulle ouers by Theuns-hulle gekuier het. Die speelplekke was gewoonlik agter die huis by die hoenderhokke, langs die rivier op die gras onder die wilgerbome en in die tuin. Die speletjies was altyd dieselfde: wegkruipertjie of blikaspaai, poppe as daar meisietjies was, klei-ossies en tolwaentjies, en dokter – wanneer Colet dan met ’n nagemaakte gehoorpyp elkeen ondersoek en allerhande gekleurde medisyne maak van blomsap gepers deur ’n stukkie lap. Somtyds in die aand, wanneer daar mense gekom het met kinders, het hulle almal in die kinderkamer vergader en hulle speletjies aangepas by die omgewing.
Colet se uitkyk op die lewe het na ’n paar jaar heelwat verander. Die aura van geheimsinnigheid wat sy verbeeldingslewe in die Kaap gekenmerk het, het heeltemal verdwyn. Die huislike atmosfeer, die oorbekendheid van die omgewing met die landskappe wat altyd dieselfde bly, die warm son wat tot elke hoekie deurdring en alles bak tot ’n vaal eendersheid, het die romantiek van onbekende dinge verdryf. Daar was geen onmiddellike onsekerheid nie, sodat hy verval het in ’n stugge alledaagsheid in harmonie met sy omgewing. Die afwesigheid van kompetisie het hom ’n valse selfvertroue gegee wat oorgegaan het in botte astrantheid. ’n Vae ontevredenheid het hom in verset gebring teen alles, maar hy kon nie besluit wat hy juis in die plek daarvan wou hê nie. Hy het ook al hoe minder met ander kinders gespeel.
Na die koms van Mariet het ’n mooi vrou ander gevoelens by hom gewek. Veral ouer meisies. Dié van sy eie ouderdom het hy as laf en vervelig beskou. Maar daar was iets omtrent ’n volwasse vrou wat hom altyd rusteloos en sprakeloos gelaat het. As van Suzanne se jonger vriendinne by die huis kom kuier het, was hy altyd in die geselskap teenwoordig en het elke glimlag en gebaar onthou. As hulle hom soms nader trek en liefkoos, het hy onthuts en hom terselfdertyd tot hulle aangetrokke gevoel. Wanneer hy hom dan losruk, soos alle seuntjies, lag Suzanne net en sê: “Is dit nie snaaks hoe seuntjies liefkosings haat nie!” Hy kon dan die goedkeuring in haar stem merk en het onder die indruk daarvan gekom dat, wat sulke dinge betref, mens jou daarteen moet verset.
Sy houding teenoor Maria was heeltemal seksloos. Alhoewel sy ook onder die volwassenes geressorteer het, was sy ’n bediende soos Sara – behalwe net dat sy minder streng teenoor hom was en meer van ’n maat en ’n vertroueling. Sy het hom elke aand om agtuur na die badkamer gestuur en dan gesorg dat hy bed toe gaan. Sy self het gewoonlik ’n paar uur later gaan slaap en dan baie saggies ingekom om hom nie wakker te maak nie. Colet was teen daardie tyd gewoonlik nog nie aan die slaap nie, maar hy het haar altyd onder die indruk laat verkeer dat sy hom wakker maak as sy die kamer binnekom. Dit was ’n gereelde speletjie, wat hulle met alle erns elke aand herhaal het. Terwyl sy haar klere uittrek, lê hy dan met haar en gesels. Sy het ’n besondere manier gehad van haar te ontklee: sy het eers die nagrok oor haar kop gegooi, en dan deur ’n reeks eienaardige bewegings gegaan totdat al haar dagklere op die vloer gelê het en sy gereed vir die bed was. Terwyl sy dan voor die spieëlkas sit, besig om haar hare te kam, het Colet aanhoudend gesels en vrae gevra oor wat gedurende die dag gebeur het. Nadat die lig afgeskakel was, het hy soms by haar gaan lê en dan het hulle tot laat in die aand gepraat met fluisterstemme. Eenkeer, toe hulle Suzanne in die rigting van die kamer hoor kom het, het Maria hom teruggejaag na sy bed toe. Colet het dadelik gemaak asof hy slaap – nie soseer omdat hy gevoel het dat hy iets verkeerds gedoen het nie, maar omdat hy tog vaagweg gevoel het dat so iets nie betaamlik is nie.
Hulle gesprekke het gewoonlik gegaan oor Maria se dae in die wees-huis. Hy het naderhand die huismoeder so intiem leer ken dat dit was asof hy self daar gebly het. Die weeshuisreëls, die klokke wat gedurig vir elke werkprogram lui, die jaarlikse piekniek