– Yaxshi.
– Dansingga yoqimtoygina bir qizni boshlab kelib, anavi Bret bilan sezdirmay qochib qoldingiz-a?
– U senga yoqadimi? – so‘radi Kon.
– Menimcha, nihoyatda jozibali ayol. Sening-cha, qanday?
Kon indamadi.
– Menga qarang, Jeyk. Sizga aytadigan gapim bor. Yuring, ro‘paradagi «Gumbaz» kafesiga kiramiz. Sen shu yerda o‘tiratur, Robert, maylimi? Yuring, Jeyk.
Biz Monparnas xiyobonidan o‘tib, kafedagi stollardan birini egalladik. Gazeta sotuvchi bolakay o‘tib qoluvdi, «Tayms»ning Parij nashrini sotib oldim.
– Nima gap, Frensis?
– E, arzimagan gap, – dedi u. – Kon shunchaki, meni tashlab ketmoqchi bo‘lyapti.
– Qanaqasiga tashlab ketarkan?
– U menga uylanishi haqida hammaga jar solgandi, o‘zimam oyimga, boshqalarga aytib qo‘yuvdim, endi esa Robert buni istamayapti.
– Nima bo‘ldi o‘zi?
– U hali hayotdan bahramand bo‘lolmaganmish. Nyu-Yorkka jo‘nab ketganda, xuddi shunday bo‘lishini bilgandim.
U jo‘rttaga beparvo gapirishga harakat qilib, chaqnoq ko‘zlari bilan menga qarab qo‘ydi.
– Agar xohlamasa, unga xotin bo‘lmayman. Albatta, bo‘lmayman. Endi men hech qachon u bilan turmush qurmayman. Lekin hozir biroz kech bo‘ldi-da. Biz uch yil kuta-kuta, endigina taloq xatimni olgandim.
Men indamay o‘tiraverdim.
– Biz zo‘r to‘y qilmoqchiydik, buning o‘rniga boshimiz musibatda qoldi. U xuddi go‘dakka o‘xshaydi. Ko‘kragiga urib yig‘laydi, tashvish tortmasligimni iltimos qiladi-yu, biroq aslo uylanolmayman, deydi.
– Ahvol chatoq-ku.
– Chatog‘am gapmi? Ikki yarim yil vaqtimni unga sarfladim. Endi menga birov uylanish-uylanmasligi dargumon. Bundan ikki yil avval o‘sha yoqda, Kannda xohlagan kishiga turmushga chiqishim mumkin edi. Vazmingina, zebo ayollarni istab qolgan qariyalarning ko‘pi izimdan yurardi. Endi birortasini ham topolmasam kerak.
– Qo‘ysangiz-chi, siz hozir ham istagan kishingizga turmushga chiqishingiz mumkin.
– Yo‘q, topolmasam kerak. Buning ustiga uni sevaman. Undan bola ko‘rmoqchiydim. Doim farzandli bo‘lamiz, deb o‘ylardim. U samimiy ko‘zlarini menga tikdi. – O‘zim bolalarni unchalik yoqtirmasdim-u, ammo hecham farzandim bo‘lmasligini o‘ylagim kelmasdi. Bola ko‘rganimdan keyin ularni sevib qolaman, deb o‘ylardim.
– Uning farzandlari bor.
– Ha, bor. Uning bolalari ham bor, pullari ham bor, badavlat onasi ham bor, kitob ham yozgan, men-chi, yozganlarimni hech kim, birorta odam bosib chiqarishni istamayapti. Yozganlarim esa unchalik yomon emas. Umuman pulim ham yo‘q. Nafaqa undirib olishim mumkin edi-yu, biroq taloq xatimni iloji boricha tezroq qo‘lga kiritmoqchiydim-da. – U yana samimiyat bilan menga qarab qo‘ydi. – Bu haqsizlik bo‘lardi. Bir tomondan olib qaraganda, o‘zim aybdorman. Lekin baribir ko‘p jihatdan emas. Albatta, bu sohada aqlliroq bo‘lishim kerak edi. Konga bu haqda og‘iz ochsam, diy-diyo qilib, menga uylanolmasligini aytadi. Nega uylanolmas ekan? Yaxshi xotin bo‘lardim. Men bilan kelishib yashash oson. Unga xalaqit bermasdim.
– Xunuk voqea bo‘libdi.
– Ha, xunuk voqea. Lekin endi gapirishning foydasi yo‘q. Yuring, «Selekt»ga qaytamiz.
– O‘zingiz tushunib turgan bo‘lsangiz kerak, sizga bu masalada yordam berish qo‘limdan kelmaydi.
– Ha, yordam berolmaysiz. Faqat unga mening gaplarimni aytib qo‘ymang. Robert nima istayotganini bilaman. Shunda u birinchi marta quvnoq chehrasiga mayuslik tortib dedi: – U Nyu-Yorkka yolg‘iz o‘zi qaytib borishni, kitobi chop etilgach, qizlar orasida shuhrat qozonishni istayapti. U shuni xohlayapti.
– U shuhrat qozonmasligi ham mumkin. Keyin, menimcha, judayam shuhratparast emas. Jiddiy yigit.
– Siz uni menchalik bilmaysiz, Jeyk. U xuddi shuni istayapti. Men buni bilaman. Juda yaxshi bilaman. Xuddi shuni deb menga uylanishni istamayapti. Kuzda shon-shuhrati ne’matlaridan yolg‘iz o‘zi lazzatlanmoqchi.
– «Selekt»ga qaytamizmi?
– Ha, ketdik.
O‘rnimizdan turib – stolga hech nima olib kelib qo‘yishmagandi – ko‘chani kesib o‘tdik-da, «Selekt» kafesiga kirdik. Kon marmar stol yonida bizni jilmayib kutib o‘tirardi.
– Xo‘sh, nimadan xursand bo‘lyapsan? – so‘radi undan Frensis. – Bu olamdagi hamma narsadan mamnun ko‘rinasan?
– Jeyk bilan pichir-pichir qilayotganing kulgimni qistatdi.
– O, Jeykga aytganlarim sir emas. Yaqin orada bundan hamma xabardor bo‘ladi. Men faqat buni Jeykga silliqlab aytmoqchi bo‘luvdim.
– Nimani? Angliyaga jo‘nab ketmoqchi bo‘layotganingnimi?
– Ha, Angliyaga jo‘nab ketayotganimni. Ha-ya, Jeyk! Buni sizga aytishni unutibman. Men Angliyaga ketyapman.
– Juda yaxshi bo‘libdi-da.
– Ha, boadab doiradagilar hamma vaqt shunaqa qilishadi. Robert meni Angliyaga jo‘natyapti. U menga ikki yuz funt beradi va men do‘stlarim huzuriga mehmondorchilikka jo‘nab ketaman. Juda ajoyib ish bo‘ladi-da, to‘g‘rimi? Aytgandek, do‘stlarim hali bu haqda hech nima bilishmaydi.
U Konga o‘girilib kulib qo‘ydi. Robert endi jilmaymasdi.
– Menga atigi yuz funt bermoqchiyding, to‘g‘rimi, Robert? Lekin uni ikki yuz berishga majbur qildim. U judayam saxiy. To‘g‘rimi, Robert?
Bunaqa dahshatli gaplarning Robert Konga aytilayotganiga aqlim bovar qilmasdi. Haqorat so‘zlarni yuziga aytib bo‘lmaydigan odamlar bor. Agar ularning betiga bunaqa so‘zlar aytilsa, tom ma’nosi bilan yer yoriladi-yu, chohga tushib ketayotgandek his qilishadi o‘zlarini. Ammo Kon bo‘lsa bu gaplarni churq etmay eshitib o‘tirardi. Mana shu voqea ko‘z o‘ngimda sodir bo‘layotganiga qaramay, Frensisni gapdan to‘xtatib qolishga maylim yo‘q edi. Lekin bu hali holva ekan.
– Shu gaplarni aytgani uyalmaysanmi, Frensis? – uni to‘xtatmoqchi bo‘lib dedi Kon.
– Yana so‘raydi-ya! Men Angliyaga jo‘nayapman. Do‘stlarimnikiga mehmondorchilikka ketyapman. Sizga ko‘zi uchib turmagan do‘stlaringiznikida hech mehmon bo‘lganmisiz? O, meni har qalay qabul qilishdan o‘zga choralari qolmaydi. «Ahvollaringiz qalay, azizam? Necha yildan beri diydor ko‘rishmadik-a! Muhtarama onangiz baquvvatmilar?» Ha, aytgandek, muhtarama onamizning ahvollari qalay edi? Ular bor-yo‘q mablag‘larini fransuz harbiy zayomiga qo‘ygandilar. Ha, ha. Bu olamda ul kishidan boshqa hech kim bunday qilmagan bo‘lsa kerak. «Robertning ahvoli qalay?» Yana shunga o‘xshagan betakalluf savollar berishadi. «Ehtiyot bo‘ling, u haqda og‘iz ochmang, azizim. Bechora Frensis judayam ko‘p azob chekkan». Qalay, Robert, shu kulgili ishmi? Sizningcha-chi, Jeyk, kulgilimi shu?
Frensis o‘ziga xos g‘oyat mayin tabassumi bilan menga o‘girildi. Gapiga quloq tutadigan odam topilganidan nihoyatda mamnun edi.
– Sen nima qilasan, Robert? Bilaman, o‘zim aybdorman. Hammasiga o‘zim aybdorman. Anavi qizchadan, jurnalning kotibasidan seni voz kechishga majbur qilganimda, vaqti kelib mendan ham voz kechishingni oldindan bilishim kerak edi. Bu voqeani Jeyk bilmaydi. Unga aytib beraymi?
– Xudo haqi, ovozingni o‘chir, Frensis.
– Yo‘q, unga hammasini aytib beraman. Tahririyatda Robertning kotibasi bor edi. U kishini chindanam maftun qiladigan qizcha bo‘lib, Robert uni g‘oyat go‘zal hisoblardi, lekin keyinchalik men paydo bo‘lib qoldim-u, shunda u meni ham barkamol go‘zallar ahliga qo‘shdi. Shunday qilib, men Robertni undan voz kechishga