– Uni mazax qilmasangiz kerak.
– Albatta.
– Kim biladi, balki uni ham mazax qilarsiz? – so‘radi graf.
Bret menga qaragan edi, ko‘zlarining chetiga ajinlar yig‘ilib qoldi.
– Yo‘q, – dedi u. – Jeykning ustidan kulmagan bo‘lardim.
– Mana, ko‘ryapsizmi, – dedi graf. – Hammaning ustidan kulavermaysiz.
– E, Xudoyim-e, buncha zerikarli suhbat bo‘lyapti, – dedi Bret. – Shampandan totib ko‘rmaymizmi?
Graf egilib yaltiroq chelakdagi shishani chayqatdi.
– Hali me’yorida muzlagani yo‘q. Nuqul ichavermang, azizam. Nega shunchaki gaplashib o‘tirishni istamaysiz?
– Shundog‘am ezmalik qilib yubordim. Ichimdagi borini Jeykka to‘kib soldim.
– Azizam, chinakam gapingizni eshitishni istardim. Men bilan gaplashayotganingizda siz hatto jumlani ham poyoniga yetkazmaysiz.
– O‘zingizga yakunlash imkoniyatini beraman-da. Har bir kishi o‘z bilganicha yakunlayversin.
– Bu juda g‘alati usul. – Graf egilib shishani chayqatdi. – Baribir gaplaringizni eshitishni xohlardim.
– Voy tentag-ey, rostdanmi? – so‘radi Bret.
– Mana, endi sovugan bo‘lsa kerak, – dedi graf chelakdan shishani olib.
Sochiq keltirib berdim, u shishani yaxshilab artdi-da, baland ko‘tarib qaradi.
– Katta shishadagi shampandan ichishni yoqtiraman-da. Ta’mi yaxshi-yu, ammo sovutish qiyinroq bo‘ladi. – U shishani ushlab tikilib qoldi.
Stakanlarni stolga qo‘ydim.
– Ochaqolmaysizmi? – sabrsizlik bilan dedi Bret.
– Hozir ochaman, azizam.
Shampan juda ajoyib ekan.
– Mana buni vino desa bo‘ladi! – Bret qo‘lidagi stakanni baland ko‘tardi. – Biron narsaga ichishimiz kerak. «Janobi oliylarining salomatliklari uchun».
– Bu vino qadah tutib so‘zlashga zo‘rlik qiladi, azizam. His-tuyg‘uni bunaqa vinoga aralashtirish yaramaydi. Ta’mi yo‘qoladi.
Bretning stakani bo‘shab qolgandi.
– Siz vinolar haqida kitob yozsangiz bo‘larkan, graf, – dedim men.
– Janobi Barns, – javoban dedi graf, – vinodan men ko‘radigan manfaat – ichganimda lazzat topishim, xolos.
– Qani, yana ozgina lazzatlanaylik. – Bret stakanini tutdi. Graf ehtiyotkorlik bilan stakanni to‘ldirdi.
– Marhamat, azizam. Sekin ichib lazzatlaning, keyin mast bo‘lguncha ichish mumkin.
– Nima-a? Mast bo‘lguncha-ya?
– Azizam, ichganingiz sari dilbarlashib ketasiz-da.
– Eshityapsizmi, gapini?
– Janobi Barns, – graf stakanimni to‘ldirdi. – Bu xonim umrim bino bo‘lib men tanigan jononlar orasida kayfli chog‘ida ham xuddi hushyor paytidagidek dilbar bo‘ladigan yagona ayol hisoblanadi.
– Umringizda ko‘p narsani ko‘rmaganga o‘xshaysiz.
– Yanglishasiz, azizam. Men umrimda ko‘p narsani ko‘rganman, juda-juda ko‘p narsani.
– Vinoni ichib jimgina o‘tiring, – dedi Bret. – Hammamiz ham hayotimizda ko‘p narsalarni ko‘rganmiz. Jeyk ham sizdan kam ko‘rmaganiga imonim komil.
– Janobi Barnsning, azizam, ko‘pni ko‘rganiga ishonaman. Janob, men boshqacha fikrda emasman. Ammo men ham ko‘pni ko‘rganman.
– Albatta, ko‘rgansiz, – dedi Bret. – Shunchaki hazillashuvdim-da.
– Men yettita urushda, to‘rtta revolyutsiyada qatnashganman, – dedi graf.
– Urushda bo‘lganmisiz? – so‘radi Bret.
– Shunaqa bo‘lgandi, azizam. Kamon o‘qidan yaralanganman. Kamon o‘qidan jarohatlangan badanni ko‘rganmisizlar?
– Ko‘rsating-chi.
Graf o‘rnidan turib nimchasining tugmalarini yechdi-da, ko‘ylagining oldini ochdi. U ichko‘ylakni bo‘ynigacha ko‘tarib qop-qora ko‘kragi va gazli chiroq nurida bo‘rtib ko‘ringan qorin mushaklarini namoyish qildi.
– Ko‘ryapsizlarmi?
Qovurg‘alarining pastida ikkita oppoq bo‘rtmacha bor ekan.
– Orqamdagi o‘q teshib chiqqan joylarga ham qaranglar, – belining sal yuqorirog‘ida xuddi boyagidek ikkita chandiq bor edi.
– Qoyil! Mana buni jarohat desa bo‘ladi.
– O‘q teshib o‘tibdi-ya!
Graf ko‘ylagining barini shimi ichiga tiqdi.
– Sizni qayerda bunaqa g‘alvir qilishuvdi? – so‘radim men.
– Efiopiyada. O‘shanda yigirma bir yoshda edim.
– Nima qilib yuruvdingiz? – so‘radi Bret. – Armiyada xizmatda edingizmi?
– Yumush bilan boruvdim, azizam.
– Bu odam ham o‘zimizdan, deb sizga aytgandim-ku, – dedi menga yuzlanib Bret. – Sizni sevaman, graf. Siz g‘aroyib odamsiz.
– Baxtiyorman, azizam. Faqat yolg‘on aytyapsiz.
– Tentaklik qilmang.
– Bilasizmi, janobi Barns, juda ko‘p voqealarni boshimdan kechirganim uchun ham, endilikda hamma yaxshi narsalardan lazzatlanishim mumkin. Fikrimga qo‘shilasizmi?
– Albatta. Butunlay qo‘shilaman.
– Bilaman, – dedi graf. – Hamma sir mana shunda. Asl boylikni topib olish kerak.
– Sizning boyligingizga hecham bir nima bo‘lmaganmi? – so‘radi Bret.
– Yo‘q. Endi bo‘lmaydi.
– Hech oshiq bo‘lganmisiz?
– Hamma vaqt oshiq-u beqarorman, – dedi graf. – Men hamisha sevgi bilan yashayman.
– Sevgingiz boyligingizda qanday aks etadi?
– Buyam mening boyligimga kiradi.
– Sizda hech qanaqa boylik yo‘q. Siz o‘liksiz – boshqa hech nima emas.
– Yo‘q, azizam. Yanglishasiz. Men mutlaqo o‘lik emasman.
Biz uch shisha shampan ichganimizdan so‘ng graf savatni oshxonamda qoldirib o‘rnidan turdi. Keyin Bulon o‘rmonidagi restoranlarning birida tushlik qildik. Yaxshigina ovqatlandik. Ovqatlanish graf saxovatining faxrli bir namoyishi edi. Xuddi vino kabi. Tushlik paytida graf nihoyatda ochilib, xushchaqchaq o‘tirdi. Bret ham. Oqshom ham ko‘ngilli o‘tdi.
– Qayerga borishni istaysizlar? – so‘radi graf ovqatlanib bo‘lganimizdan so‘ng. Restoranda bizdan boshqa hech kim qolmagandi. Ikkala ofitsiant ham eshikka suyanib turishardi. Uyga ketishni istashardi.
– Monmartrga borish mumkin, – dedi Bret. – Kunni xushnudlik bilan rosa yaxshi o‘tkazdik, to‘g‘rimi?
Graf jilmayib qo‘ydi. U g‘oyatda mamnun edi.
– Ikkalangiz ham lobar ekansiz, – dedi u. Graf yana sigara chekmoqda edi. – Nega turmush qurib qo‘yaqolmaysizlar?
– Biz o‘z holimizcha yashashni istaymiz, – dedim men.
– Bir-birimizning