Ze względu na to, że podstawą struktury społecznej w okresie szogunatu Tokugawa była hierarchia statusu, istotne było jej utrzymanie i okazywanie poprzez zewnętrzne wyznaczniki statusu, na przykład ubiór, rodzaj domostwa i pożywienia, a także tryb życia. Jak pisze Howell:
Władze okresu Tokugawa przywiązywały wagę bardziej do zewnętrzności – widocznych oznak stosowania się do norm – niż do internalizacji zasad, z których wynikały normy. Jest to najbardziej widoczne w ich obsesji wydawania rozporządzeń dotyczących luksusu i trybu życia, co miało wyraz przede wszystkim w upominaniu ludzi, aby ubierali się i zachowywali zgodnie ze swoją pozycją w społeczeństwie. Oczywiście, ówcześni ideologowie, często popierani przez władze, starali się wpoić ludziom wartości, które leżały u podstaw hierarchii statusu i odnieśli sukces w tym sensie, że konfucjańskie pojęcia w zasadzie przeniknęły do systemów wartości grup społecznych, na każdym poziomie hierarchii statusu. Niemniej, z wyjątkami (…), władze nie czyniły wysiłku, aby nadzorować sposób myślenia ludności (Howell 2005: 16).
Powinność życia zgodnego ze swoim statusem była przez szogunat uważana za bardzo ważną, o czym świadczą wydawane często instrukcje dotyczące ubioru. Już w połowie XVII wieku zamożni mieszczanie zaczęli sprawiać kłopot swoim ubiorem. W 1648 roku szogunat zwrócił uwagę mieszczanom posiadającym służbę, że nie jest dozwolone noszenie przez służących odzieży wykonanej ze zwykłego jedwabiu – służbie należy się co najwyżej surowy jedwab tsumugi. Pierwsza obszerna lista zakazów dotyczących mieszczan zamieszkałych w Edo pochodzi z 1649 roku (Shively 1965: 129):
1. Służący mieszczan nie powinni nosić jedwabiu.
2. Mieszczanie nie powinni nosić peleryn z wełny[20].
3. Przyjmowanie gości przez mieszczan powinno obywać się bez przepychu.
4. Mieszczanie nie powinni posiadać domowych przedmiotów zdobionych złotą laką.
5. Mieszczanie nie powinni stosować klepanego złota ani srebra jako dekoracji domu.
6. Domy dwupiętrowe nie powinny być budowane.
7. Mieszczanie nie powinni posiadać siodeł ozdobionych złotą laką.
8. Wyściełanie siodła nie powinno być wykonane z materiałów innych niż jedwab tsumugi, bawełna lub wełniany koc.
9. Mieszczańskie zaślubiny powinny obywać się bez przepychu.
10. Mieszczanie nie powinni nosić długich mieczy ani szerokich krótkich mieczy.
11. Mieszczanie nie powinni ubierać się dziwacznie[21].
Mężczyźni należący do stanu mieszczańskiego mieli także zakaz używania lektyki. Wydane w roku 1656 rozporządzenie ostrzegało, że mieszczanie noszący bogate stroje lub zachowujący się wyniośle zostaną aresztowani.
Pod koniec XVII wieku, wraz z rozwojem nowych technik tkackich i farbiarskich oraz wzrostem zamożności miast, szogunat zaczął wydawać bardzo szczegółowe rozporządzenia dotyczące niedozwolonych dla mieszczan strojów. Ta seria szogunackich instrukcji zaczęła się w 1683 roku. Przedtem rozporządzenia były bardziej sporadyczne i bardziej ogólne.
Szczególny problem, jak wynika z istniejących zapisków, stwarzały żony bogatych mieszczan. Na przykład w 1680 roku, gdy kupiec Ishikawa Rokubei wybrał się wraz z żoną do Kioto, zrobiła ona wielkie wrażenie na mieszkańcach Kioto swoimi wyrafinowanymi strojami. Żona lokalnego kupca Juemona, nie chcąc być gorsza, pokazała się w satynowym kimonie, na którym wyhaftowane były słynne widoki Kioto. W rewanżu żona Rokubeia wyszła na ulice Kioto ubrana w czarny jedwab habutae, na którym wyhaftowane były kiście nandiny. Na pierwszy rzut oka kimono to nie przewyższało wspaniałością kimona żony Juemona, ale przy dokładniejszym spojrzeniu okazywało się, że jagody nandiny to naszyte koralowe kuleczki. Ishikawa Rokubei w następnym roku został przez szoguna ukarany za wystawne stroje, jakie nosiły kobiety z jego domu. Kiedy pojawił się otoczony elegancko ubranymi kobietami na trasie orszaku szoguna udającego się do jednej ze świątyń Edo, rozsierdzony nieprzystojną stanowi kupieckiemu ekstrawagancją szogun nakazał konfiskatę majątku Rokubeia i wygnanie go z miasta (Shively 1965: 128).
Skierowane do konsumentów rozporządzenia ograniczające konsumpcję towarów luksusowych przynosiły niewielkie efekty. Bardziej skuteczne były rozporządzenia skierowane do importerów, wytwórców i dostawców. Wiele z tych rozporządzeń, chociaż przeznaczonych dla kupców i rzemieślników, miało wpływ na samurajów, jak i na zamożnych ludzi ze stanów gminnych. W 1668 roku wśród przedmiotów, których import został zakazany, znajdowały się złote nici, wysokiej jakości sukna nieprzeznaczone na odzież, egzotyczne drewno, koral, tak zwane „wyroby holenderskie” oraz kurioza. Zakazy z roku 1683 dodały do tego tkaniny wełniane oraz czerwone koce. W tym samym roku określone zostały miesiące, w których można było zacząć sprzedaż „nowalijek” spośród warzyw lub owoców, zakazano także sprzedawania ich w pierwszym miesiącu sprzedaży za cenę wyższą niż późniejsza. Na przyjęciach zakazano podawania dzikich gęsi, dzikich kaczek, żurawi i łabędzi. Na początku XVIII wieku szogunat zabronił wprowadzania nowych wzorów mebli, używania złota i srebra do ornamentów na ozdobnych kobiecych grzebieniach, luksusowych pojemników na kadzidła, ciastka lub tytoń, a także luksusowych dekoracji domu z okazji świąt.
Tego rodzaju zakazy były w miarę upływu czasu coraz częstsze, ponadto daimyō dodawali do nich swoje własne, szczególnie w ubogich księstwach. Częstotliwość, z jaką zakazy były wydawane, świadczy o ich niskiej skuteczności oraz o tym, że władze używały raczej pouczeń, napomnień i gróźb niż aktualnych kar. Te wszystkie zakazy i ograniczenia były charakterystyczne w ich dążeniu do utrzymania „właściwej” hierarchii statusu. Były również – co jest typowe dla czasów szogunatu Tokugawa – nieprzychylne ekstrawagancji i innowacjom. Podobne przykłady możemy znaleźć w historii Europy.
Niechęć do luksusu wyrażana w szogunackich rozporządzeniach nie przeszkadzała szogunom w wykorzystywaniu luksusu do podkreślenia wspaniałości swej władzy. Charakterystycznym przykładem jest tu wybudowane w Nikkō przez wnuka Ieyasu, szoguna Iemitsu (1604–1651), zadziwiające przepychem mauzoleum przeznaczone dla Ieyasu i Iemitsu. Estetyka, którą te budowle reprezentują, jest w historii Japonii przykładem estetyki władzy. Pokazuje ona, że przepych należy się władzy, a lud prosty ma żyć skromnie, nie przekraczając granic przynależnych do swego statusu.
Rozporządzenia określające dopuszczalny ubiór i jadło, przede wszystkim dla zachowania różnic w hierarchii społecznej, występują w historii Japonii bardzo wcześnie, bo już od VII wieku (Shively 1965: 136–137). Stosunek szogunatu Tokugawa do konsumpcji przekraczającej bariery stanowe nie był więc niczym nowym, natomiast nowa była sytuacja społeczna. Wzrastająca zamożność miast i jednoczesne ubożenie stanu samurajskiego w wielu księstwach powodowały zanikanie stanowych różnic w poziomie konsumpcji, co było sprzeczne z zasadami, na których oparty był system społeczny szogunatu Tokugawa.
Jedną z konsekwencji okresu wojen sengoku było intelektualne zubożenie kraju. Stan samurajski koncentrował się na walce o władzę, a studiowanie ksiąg i naukę traktował z pogardą (Dore 1992: 1). Okres szogunatu Tokugawa spowodował diametralną zmianę w stosunku ludności do wiedzy. Przede wszystkim nastąpiło oddzielenie nauki od świątyń buddyjskich, które przez wieki monopolizowały studia nad konfucjanizmem, tworząc swoisty amalgamat buddyzmu z konfucjańską etyką. Tymczasem początek szogunatu Tokugawa przyniósł zainteresowanie konfucjanizmem, a szczególnie neokonfucjanizmem ze względu na jego przydatność dla struktur władzy. Zainteresowanie stanu samurajskiego, a szczególnie elit władzy studiowaniem konfucjańskich pism spowodowało,