Okres sengoku był walką o dominację i władzę. Jednocześnie był bodźcem do zmian społecznych, z których dwie są szczególnie ważne dla późniejszego biegu historii. W końcu XIII wieku wieś wykształciła system wiejskiego samorządu (sō-son), który służył rozwiązywaniu wewnętrznych konfliktów, negocjacjom z panem feudalnym należnych podatków, a w miarę jak czasy stawały się coraz bardziej niespokojne, także ochronie wsi przed zagrożeniem zewnętrznym przez organizowanie oddziałów obronnych złożonych z młodych mężczyzn (Ikegami 1997: 129–130). Samorządna wieś zawierała także umowę z lokalnym panem feudalnym dotyczącą objęcia pomocą militarną w razie potrzeby, gdy właścicielem ziemi uprawianej przez chłopów, a więc potencjalnym obrońcą, bywał odległy klasztor buddyjski lub arystokrata cesarski rezydujący w Kioto. Umowa mogła być wypowiedziana przez wieś i zawarta z innym lokalnym władcą. Procesy te prowadziły do rosnącej niezależności wiosek, które z czasem zaczęły tworzyć zrzeszenia, zwane ikki. Te horyzontalne powiązania były zalążkiem autonomii średniowiecznej wsi. XVI wiek, kiedy nastąpiło nasilenie walk o władzę pomiędzy lokalnymi daimyō, jest okresem powolnej, opartej na przemocy likwidacji horyzontalnych więzi społecznych i zastępowania ich opartymi na hierarchii więziami wasalnymi, charakterystycznymi dla stanu samurajskiego.
Rody daimyō walczące ze sobą w okresie sengoku były przede wszystkim rodami wasali, którzy pozycję daimyō uzyskiwali przez zwycięską walkę zbrojną ze swoim panem feudalnym, czego rezultatem było wyrzucenie poprzedniego pana i objęcie władzy nad jego księstwem. Byli oni nazywani gekokujō daimyō (Ikegami 1997: 135).
Na charakter walk w okresie sengoku duży wpływ wywarły pierwsze kontakty Japonii z Europejczykami, a ściślej mówiąc dostawy broni, przywożonej przez kupieckie statki z Europy. Wprowadzenie europejskiej broni zmieniło charakter wojen. W 1558 roku ród Otomo z północy Kiusiu po raz pierwszy użył w walce dział. W latach 1570. udział w bitwach brały już oddziały wyposażone w muszkiety. Małe górskie zameczki, stanowiące do tej pory bezpieczne schronienie przed strzałami z łuków i konnymi wojownikami, znalazły się w zasięgu muszkietów i dział. Daimyō zaczęli wznosić potężne zamki z murami obronnymi i fosą. Wymagało to wielkich nakładów finansowych i tylko najpotężniejsi daimyō mogli sobie na to pozwolić. W ten sposób nastąpiło wyeliminowanie szeregu pomniejszych rodów daimyō z walki o władzę. Import muszkietów i dział przyspieszył o kilkadziesiąt lat ostateczne zjednoczenie Japonii.
Wyłonione z walk okresu sengoku państwo japońskie było efektem pacyfikacji kraju przez kolejnych „trzech zjednoczycieli” – Odę Nobunagę (1534–1582), Toyotomi Hideyoshiego (1536–1598) i Tokugawę Ieyasu (1542–1616). Oda Nobunaga rozprawił się z potęgą klasztorów. Wydał między innymi rozkaz spalenia zespołu świątynnego Enryakuji na górze Hieizan, będącego centrum buddyzmu Tendai, posiadającego własną armię i od swoich początków w erze Heian silnie uwikłanego w politykę. Armia Ody zniszczyła trzy tysiące budynków i zamordowała tysiące mnichów. Konfiskując dużą liczbę posiadłości klasztornych i poddając mnichów nadzorowi swoich urzędników, Oda Nobunaga zainicjował proces wprzęgania buddyzmu w służbę rządów wojskowych.
Drugi ze zjednoczycieli, Toyotomi Hideyoshi, wprowadził nową zasadę pomiaru ziemi – miarą ziemi uprawnej stała się jej wydajność liczona w koku ryżu (1 koku = około 180 litrów). Wielkość lenna zaczęła być obliczana w koku, co stworzyło wygodną miarę potęgi daimyō i łaski szoguna, który przydzielał ziemie swoim sprzymierzeńcom. Wydany przez Hideyoshiego edykt Tenka sōbuji rei (Edykt o krainie pokoju) zabraniał użycia przemocy w rozwiązywaniu konfliktów, a szczególnie walk pomiędzy daimyō. Podobny edykt – Kenka chōji rei – zabraniał kłótni i walk we wsiach. Kolejny edykt, zabraniający posiadania mieczy przez ludność nienależącą do stanu samurajskiego, spowodował tak zwane polowanie na miecze i konfiskatę mieczy znalezionych w wioskach.
Aby przyzwyczaić ludność do przestrzegania zasad sformułowanych w edyktach i wykorzenić stare, samorządne obyczaje, Toyotomi Hideyoshi stosował „akcje pokazowe”. W 1592 roku w pewnej wiosce chłopi pokłócili się o wodę używaną do nawodnienia pól ryżowych. Stary obyczaj polegał na tym, że mieszkańcy wioski – uciekając się czasami do przemocy – sami decydowali o tak ważnych sprawach, jak woda do nawadniania pól. Był to jeden z elementów istniejącej od dawna samorządności, opartej na mediacji przedstawiciela starszyzny wioskowej. Z zapisków w dzienniku kapłana buddyjskiego wiemy, że na rozkaz Hideyoshiego za karę za nieprzestrzeganie zakazu kłótni we wsiach uśmiercono osiemdziesięciu trzech chłopów z tej wioski, w tym także mediatora.
Średniowieczna Japonia posiadała duży zakres autonomii na poziomie lokalnym. Okres sengoku jeszcze wzmocnił obyczaj zarządzania przez wsie własnymi sprawami, ze względu na potrzebę obrony wsi przed działaniami wojennymi. Toyotomi Hideyoshi wykorzystał związek samorządności lokalnej z okresem walk pomiędzy daimyō do ideologicznego uzasadnienia wydanych edyktów – służyły one budowie pokojowego państwa. Kłótnie nie sprzyjały pokojowi, należało je więc eliminować. W tym celu należało ograniczyć samorządność jako potencjalne źródło konfliktów. Wieś powinna przestrzegać zasad formułowanych przez władze, a w razie potrzeby władza używała swojej karzącej ręki.
W edykcie zabraniającym posiadania mieczy przez chłopów jako uzasadnienie służył argument, że pozbawienie ich broni było konieczne ze względu na bezpieczeństwo państwa i zapewnienie pokoju na wsi, a zatem i spokojnego życia jej mieszkańców. Była również w tym edykcie obietnica, że metal ze skonfiskowanych mieczy posłuży do odlania wielkiego posągu Buddy. W ten sposób konfiskata mieczy nie tylko gwarantowała pokój w wiosce, ale i stwarzała szanse na szczęście po śmierci.
Odebranie ludności prawa do rozwiązywania konfliktów we własnym zakresie władza szogunatu Toyotomi Hideyoshiego przedstawiała jako zdjęcie z barków zwykłych ludzi ciężaru, jakim jest radzenie sobie z konfliktem. Odtąd ciężar ten mieli wziąć na siebie samurajowie – przedstawiciele władzy. Na tym między innymi miała opierać się legitymizacja ich władzy. W zmęczonej trwającymi przez dziesiątki lat walkami Japonii taka argumentacja była przez ludność akceptowana.
Pacyfikacja kraju dokonana kolejno przez „trzech zjednoczycieli” to, jak pisze Ikegami:
(…) klasyczny przykład państwowotwórczego procesu opartego na monopolizacji przemocy. (…) Ponieważ państwo istnieje w dużym stopniu w głowach jego mieszkańców, akceptacja władzy jako mającej prawo do rządzenia ma wielką wagę. Wymuszanie posłuszeństwa wyłącznie przez użycie przemocy, bez jakiejkolwiek dobrowolnej akceptacji nowej władzy, jest na dłuższą metę zbyt kosztowne. Nawet jeśli nowa władza powstaje na skutek decydującego zwycięstwa militarnego, zwykle następuje potem proces legitymizacji władzy (Ikegami 1997: 152).
W Japonii wychodzącej z okresu wojen sengoku legitymizacją nowej władzy stał się monopol na przemoc. Doświadczenie wieloletniej wojny domowej i walk zjednoczeniowych spowodowało ukształtowanie się przekonania, że władza może być akceptowana jedynie wówczas, gdy jest w stanie zapewnić ludności bezpieczeństwo i ochronę.
Wymuszona demilitaryzacja Japonii narzucała ludności pogląd, że stan samurajski będzie chronił inne stany przy użyciu mieczy. Logika kultury honoru panującej już wówczas wśród samurajów kazała uważać, że człowiekiem posiadającym honor może być wyłącznie nosiciel broni, który jest w stanie bronić siebie i innych. Z tego wynikał wniosek, że nieuzbrojeni „cywile” nie posiadają honoru. W ten sposób stan samurajski zmonopolizował honor jako wyznacznik statusu.
Hierarchiczna