Bracia Rajmund i Henryk z Burgundii, prawnuki Hugona Kapeta, opuścili rodzinne ziemie w poszukiwaniu przygód i zaciągnęli się do wojska Alfonsa Kastylijskiego, które walczyły przeciwko Maurom, aby wygnać ich z Hiszpanii. Dwaj młodzieńcy okazali się tak waleczni i uczciwi, że król dał im za żony swoje córki Urrakę i Teresę, które w wianie dostały kilka miast w hiszpańskiej prowincji leżącej nad Oceanem Atlantyckim, noszącej jeszcze rzymską nazwę Luzytanii. Po śmierci Henryka jego syn Alfons, bez powodzenia szukając żony, zwrócił się do hrabiego Amadeusza III Sabaudzkiego z pytaniem o rękę jego córki, młodej i cnotliwej Matyldy, którą poślubił w 1146 roku.
Dojrzewając na polach walk pod okiem ojca i wuja, Alfons okazał się wielkim dowódcą, a kontynuując wojnę przeciwko niewiernym muzułmanom, zdobył wiele luzytańskich miast, między innymi Lizbonę, Satarem, Sintrę i Cascais na Costa do Sol. Ostateczne zwycięstwo odniósł w wielkiej bitwie na Castro Verde w 1139 roku. Wojska ogłosiły go wtedy swoim władcą, proklamując tym samym powstanie nowego państwa w regionie.
Alfons wybrał Lizbonę na stolicę, a w Sintrze kazał zbudować wspaniały zamek królewski. W Abdegas wzniósł wielkie opactwo Alcobaça, a na północy kraju założył ważny port wojskowy i handlowy, od którego kraj przyjął później nazwę – Portugalia.
Matylda, która zmieniła imię na kantabryjską92 wersję Mafalda (Mahalda), lubiła życie proste i spokojne, pełniła misję apostolską, ewangelizując nowych poddanych, pogan spod panowania rzymskiego i muzułmanów spod panowania arabskiego. Fundowała kościoły i kaplice, a w Cascais93, niewielkiej zatoce rybaków leżącej kilka kilometrów na południe od stolicy, wzniosła skromną rezydencję, w której często chroniła się, aby zostać sam na sam z Bogiem, modlić się i medytować. Miejsce to było jej bardzo bliskie; tam właśnie umieściła obraz przedstawiający jej brata Humberta III, przyszłego błogosławionego. Kolejną budowlą, szczególnie bliską jej sercu, był mały kościółek postawiony na północy kraju, poświęcony Matce Bożej, przy którym zbudowano później klasztor, na którego otwarcie zaprosiła brata.
Cały region Fatimy wraz z okolicznymi ziemiami był polem bitwy króla Alfonsa w wojnie przeciwko muzułmańskim najeźdźcom. Król przekazał rozległe posiadłości ziemskie zgromadzeniom zakonnym, które najbardziej wyróżniły się w czasie rekonkwisty. Chodziło zwłaszcza o zakon cystersów i templariuszy, którego główna siedziba znajdowała się w miasteczku Tomar, zaledwie 30 kilometrów od Fatimy, gdzie templariusze schronili się po likwidacji zakonu przez ich zaciekłego wroga – króla Francji, Filipa IV Pięknego (1268–1314), który poddał ich dramatycznemu procesowi i pomiędzy 1312 a 1314 rokiem rozwiązał zakon. Templariusze w Portugalii zostali przekształceni w Zakon Rycerzy Chrystusa; od tego czasu krzyż templariuszy oraz Zakonu Rycerzy Chrystusa stał się symbolem portugalskiej potęgi morskiej, który widniał na flagach i sztandarach kraju przez wiele wieków.
Fatima jest zatem ogniskiem maryjnego ducha cystersów i templariuszy reprezentowanych przez dwa duże ośrodki, wciąż istniejące w jej okolicy: Alcobaça i Tomar. W okresie krucjat w całym regionie zbudowano wiele katolickich fortec, opactw, kościołów i kaplic poświęconych Matce Bożej: Fatima była sercem walk przeciwko islamowi, czyniąc Portugalię ostoją Krzyża przeciwko półksiężycowi. Wiara była w Portugalii tak mocno utrwalona, żarliwa i śmiała, że zyskała przychylność Niepokalanego Serca Maryi, która w 1917 roku zagwarantowała, że „dogmat wiary” będzie w tym kraju zawsze zachowany.
Filip, książę Sabaudii i Achai, wkroczył do skromnego kościółka w Fatimie i przed ołtarzem, na gołej posadzce, spostrzegł nagrobny kamień z napisem po łacinie, który głosił: „Tu spoczywa Mafalda, czyli Matylda, córka Amadeusza III, hrabiego sabaudzkiego, siostra Humberta III, hrabiego sabaudzkiego, żona Alfonsa Henryka I, króla Portugalii wraz ze swoją córką duchową Oureaną, zwaną wcześniej Fatimą. Kościół ten oraz przyległy klasztor kazała wznieść królowa, aby uczcić Matkę Bożą w roku 1154”94.
Mafalda i Fatima zostały zatem pochowane w jednym grobie. Oto dlaczego komendant chrześcijańskich oddziałów don Gonçalo, zwany Matamoro, jeszcze przed ostatecznym wyzwoleniem Półwyspu Iberyjskiego od muzułmanów, wraz ze swoimi rycerzami, zaskoczył i uwięził nieprzyjaciół, którzy eskortowali grupkę młodych dziewcząt, pośród których była Fatima, córka komendanta Alcacer do Sol, siedziby muzułmańskiego dowództwa. Więźniowie zostali zaprowadzeni przed oblicze króla Alfonsa i królowej Mafaldy. W trakcie podróży Matamoro docenił dumę i wdzięk Fatimy, stracił dla niej głowę do tego stopnia, że – jak wiemy – poprosił króla o zgodę na jej poślubienie. Władca przystał na to pod warunkiem, że Fatima zezwoli na ślub i nawróci się na wiarę katolicką. „Fatima przyjęła obydwa warunki, prosząc jedynie, aby w nową religię wprowadziła ją sama królowa, o której łasce wiele mówiło się również w obozie arabskim. Królowa z przyjemnością spełniła jej prośbę. Mafalda przyjęła ją jak córkę, nauczyła ją religii, a gdy nadszedł czas chrztu, sama nadała jej chrześcijańskie imię Oureany”95.
Również po chrzcinach królową i Oureanę łączyła duchowa przyjaźń tak mocna, że wyraziły pragnienie, żeby pochowano je w jednym grobie, aby również po śmierci mogły pozostać blisko siebie. Mafalda, która zmarła w Coimbrze 5 grudnia 1158 roku, zapisała w swym testamencie: „Nawrócenie Oureany na wiarę katolicką było moją wielką radością. Pozostawiam jej zadanie kontynuacji kultu Dziewicy Maryi w kościółku, który kazałam zbudować w Sierra de Aire, która tak przypomina moją Sabaudię i gdzie pragnę być pochowana, aby w spokoju spoczywać na wieczność u stóp Dziewicy Maryi, daleko od zgiełku miasta”96. Tak się też stało, mimo że mąż przygotował dla niej okazały grobowiec królewski w Santa Cruz de Coimbra.
W Sierra de Aire, która tak bardzo przypominała królowej Mafaldzie Sabaudię, znajduje się parafia Vila Vueva de Ouren leżąca na wyżynie, na wysokości około 250 metrów nad poziomem morza. Kościółek w wiosce Fatima, wzniesiony przez królową Mafaldę, stał się ośrodkiem żarliwych modlitw do Najświętszej Maryi Panny, która udzieliła tam obfitych łask, o czym świadczą liczne wota złożone tam ku czci Matki Bożej. Na miejscu kościółka znajduje się obecnie sanktuarium, którego budowa rozpoczęła się 13 października 1930 roku, gdy biskup Leirii położył kamień węgielny. Dziewięć wieków po śmierci królowej tablica nagrobna Oureany i jej duchowej matki jest wciąż przechowywana w podziemiach sanktuarium w Fatimie.
Filip, książę Sabaudii i Achai, po swoim żarliwym pielgrzymowaniu, powrócił incognito do Piemontu. Nikt nie rozpoznał ubogiego zakonnika, który mógł w ten sposób spokojnie przekroczyć zakazane