In Laurika Rauch se liedjie “Hot Gates” is Austerlitz een van die plekke waaroor sy sing. Die stasie in Parys is genoem na ’n groot veldslag wat op 2 Desember 1805 naby die dorpie Austerlitz in die Oostenrykse Ryk plaasgevind het – een van Napoleon se roemrykste oorwinnings.
Die moegheid en min slaap begin my inhaal. By ’n besige kruising kyk ek oudergewoonte regs voor ek die pad oorsteek, en sien glad nie die motorfiets wat van links af aankom nie. Ons mis mekaar met wat voel soos sentimeters … dit gebeur eintlik te vinnig om werklik te besef hoe naelskraap dit was. Ek vries. Dan besef ek wat gebeur het: Ek het die straat oorgesteek asof ek in Suid-Afrika is. Netjies eers regs gekyk, toe links en weer regs, soos Daantjie Kat my in die vroeë jare tagtig op ons platespeler geleer het. Toe sien ek glad nie die motorfiets wat op pad was nie.
’n Mens kan dit seker toeskryf aan deur-die-kakgeit of moegheid. Of albei. Maar selfs ’n uur later, terwyl ek ’n pizza eet en ’n bier drink, spook die insident by my. Ek kon dood gewees het, of ten minste ernstig beseer. My Camino kon in Parys geëindig het nog voor dit begin het. Die ver-skil tussen ’n verligte sug en ’n moerse drama was letterlik ’n breukdeel van ’n sekonde. Waarom het ek nié iets oorgekom nie? Geluk? Genade?
“There is no way to know what makes one thing happen, and not another.”
* * *
Om nege-uur stap ek na die deurnagtrein. Vele ure lê tussen my en Bayonne. Ek het voor die tyd gereken ek kan netsowel op die trein slaap as om een of ander intreevlakhotel in Bayonne te gaan opsoek.
Voor my in die ry by die trein se ingang staan ’n meisie met ’n poniestert en ’n groen rugsak met iets wat lyk soos ’n vlag of ’n embleem – ’n klomp diagonale kleurvolle blokkies – agterop geborduur. Kan dit dalk die eerste mede-stapper wees? Ek hoop so half ons is in dieselfde kompartement.
Die kompartement is piepklein, drie beddens aan weerskante opmekaar gestapel. Die meisie met die rugsak is toe nie in my kompartement nie. Wel ’n bruingebrande jong Franse surfer, Tom, wat naby Bayonne woon. Hy is nou op pad huis toe na ’n paar maande se branderplankry in Australië. Terwyl ons gesels kom ’n middeljarige Franse vrou en twee Belgiese meisies ook die kompartement binne. Die Belge is op vakansie in Frankryk en die Franse vrou praat nie veel nie. Niemand anders hier gaan die Camino stap nie. Die Belge is erg verbaas om te verneem dat ek dit op my eie gaan aanpak.
Die trein trek stadig met ’n gedreun en gekreun weg uit die Gare d’Austerlitz. Die ruimte is so beknop dat ons almal maar soos sardyntjies lê. Ons maak nie verder geselsies nie. Ek gaan borsel my tande en wik en weeg voor die spieëltjie of ek die slaap-apneepleisters moet gebruik of nie. Ek voel te selfbewus – die ander passasiers moet vannag maar met my snorkery sterk staan.
Toe ek in die kajuit terugkom, is die lig reeds afgeskakel. Ek kon netsowel die Provent-pleisters gebruik het.
* * *
Treinry neem my gedagtes altyd terug na Uitenhage, die dorp waar ek grootgeword het. Ek sê dikwels Uitenhage is die mooiste Bruce Springsteen-liedjie wat hy nooit gaan skryf nie. En The Boss sou tuis gevoel het daar, veral daar naby Volkswagen, die omgewing se blouboordjiemekka.
My pa het my soms op ’n Sondag na die nabygeleë Willow Dam geneem, waar ons dan op Little Bess, ’n klein stoomtrein, drie keer in die rondte gery het op ’n drie honderd meter lange baan.
My eerste treinrit op die Trans-Karoo, deesdae die Shosholoza Meyl, was in 2002, tydens my honneursjaar in joernalistiek op Stellenbosch. Ons het op die jaarlikse klasuitstappie na Gauteng gegaan en kon die dosente oortuig dat ons eerder per trein as met ’n bus moet reis.
Ek was twee en twintig jaar oud, vol planne en drome en dinge. Ek onthou die plastieksak met die vyf bottels wat ek, Gerjo en Borrie op die tafeltjie in die kompartement uitgepak het: Old Brown Sherry, Tassenberg, Smirnoff Vodka, Bell’s Whisky en VO-brandewyn. Iewers in die nag, toe die trein by Makwassie verbywiel, het ’n zol ook die rondte gedoen.
* * *
Ondanks die min tot geen slaap wat ek die vorige twee dae ingekry het, raak ek gedurig wakker op die trein. Daar is nie veel sprake van die sussende geluid van die wiele op die stawe nie, dit is maar ’n geklingel en ’n rammelende lawaai. Soms voel dit selfs of die waens sywaarts skud.
Teen agtuur die oggend stop die trein op die stasie in Bayonne, byna agt honderd kilometer suidwes van Parys. Dit voel goed om die bedompige kajuit te verlaat. In ’n ligte motreën strompel ek uit en mik vir die stasiegebou. Weer sien ek die jong meisie met die poniestert en rugsak met die blokkiesvlag.
“Hi, I guess you’re also walking the Camino?” probeer ek geselsies maak.
“Uh-huh.” (Met ’n swaar Amerikaanse aksent.)
“I’m Erns from South Africa.”
“Oh wow, that’s far from here! I’m Claire. I’m from the US.”
“Ah. You’re also taking the train to Saint Jean?” vra ek.
“Nah, I’m taking the bus.”
“Oh ok. I’ve got a train ticket. I guess I’d better go sort it out.”
“Cool. Well … see you in Saint Jean.”
Hier is nou reeds ’n taamlike samedromming van stappers – oud en jonk, sommige in groepies, ’n ouerige egpaar hier en daar, ’n paar siele met rugsakke en stokke op hul eie.
Volgens my kaartjie wat ek vooraf op ’n Franse webwerf, Capitaine Train, gekoop het, vertrek die trein oor minder as twee uur na Saint-Jean-Pied-de-Port. Ek stap na die kaartjiekantoor, waar die man agter die toonbank – heel voorspelbaar – blykbaar kans sien om my in enige taal behalwe Engels te help.
Ek het al by mense gehoor jy moet net Afrikaans begin praat indien dit gebeur, want dan is die Franse glo meer simpatiek en dink hulle nie jy is ’n Brit of Amerikaner nie. Ek wapper dus my kaartjie en mompel in Afrikaans, en sowaar, dit is asof die man se hele houding verander. Hy verduidelik in vlot Engels dat die spoorlyn na Saint Jean in ’n storm beskadig is en tans opgeknap word, maar dat ek my treinkaartjie op die bus kan gebruik wat op dieselfde tyd uit Bayonne vertrek.
Maar ek het nodig om iets meer dringend by hom uit te vind: Waar kan ek ’n poskantoor kry? Ek moet ongeveer nóú van hierdie laptop en selfoon ontslae raak. Voor ek op daardie bus klim na Saint Jean. Ek het min tyd, dit reën en ek het geen idee waarheen om te gaan nie.
Met vae aanwysings en simpatieke handgebare van die man in die kaartjiekantoor mik ek maar straataf op soek na die poskantoor. Die stad is aan die ontwaak, ek stap verby verskeie winkeltjies en deli’s waar ou ooms sit en koerant lees en teug aan koffie. ’n Koffie sal my nou goed doen, maar dit sal my beloning wees sodra die pakkie eers in die pos is.
In die verte, oorkant ’n brug, toring ’n groot Gotiese katedraal bo die stad uit. Op ’n drafstap, met my swaar rooi sak op my rug, sien ek ’n apteek en vaar gou daar in om ’n paar laaste items te koop: muskietafweermiddel, ’n salf met ’n klomp goggas op die boksie wat lyk of dit my sal beskerm teen bed bugs – een van die groot potensiële euwels op die Camino – en verkouepoeiertjies wat lyk soos Grand-Pa. Die apteker stel my darem gerus dat die poskantoor vandag oop, en skaars honderd meter verder is.
Gelukkig kan die vrou agter die poskantoor se toonbank goed Engels praat. Sy lyk effens geamuseer toe ek al my items haastig op haar toonbank uitpak: my laptop, die laptop se kabel, my iPhone en laaier, drie verskillende plugs (ek moes seker maak my laptop werk in Doha en Frankryk), die Croxley-notaboekie, ’n Oom Dik-notaboekie, twee penne en J.C. van der Walt se Slagtersnek-boek.
Ek vind ’n vyf kilogram-boks. Vir oulaas kyk ek toe ek dit afskakel na die glimmende wit appeltjie met die hap in op my foon. Ek gooi alles in die boks en skryf die adres van iemand in Parys wat ek van g’n kant af ken nie en met wie ek nog glad nie kontak gemaak het nie daarop neer. Ek het nie Marcelle se e-posadres of kontaknommer nie, maar dit is iets wat ek aan die einde van die Camino kan kry. Ek betaal sewe euro, die boksie word verseël en in ’n groot sak gegooi.
En