Ons bus het sowat negentig minute gelede in Saint Jean aangekom en twee kilometer van hier af gestop, naby die treinstasie in die moderner (of minder Middeleeuse) deel van die dorp. Dit was ’n fris stappie teen ’n geleidelike opdraande tot hier by die Rue de la Citadelle. Ek het dit maar beskou as ’n bietjie litte losmaak vir die berg wat môre voorlê.
Ek het ook opnuut besef ek is nog glad nie gemaklik met die swaargepakte rugsak en stapstokke wat soos ’n metronoom tik-tok, tik-tok op die klipstraat nie. Wel, iewers oor die volgende veertig dae sal ek hopelik my ritme vind.
Gewoonlik bespreek ’n mens nie vooraf verblyf op die Camino nie. Jy stap maar elke dag teen jou eie pas aan en besluit in die loop van die dag in watter dorpie langs die pad jy vir ’n herberg (oftewel albergue) gaan begin soek. Maar vir my eerste aand ná die lang reis van die Kaap tot hier in die suide van Frankryk het ek wel vooraf bespreek by ’n albergue, Beilari. ’n Tipiese Baskiese huis in die Rue de la Citadelle, met slaapplek vir agttien stappers.
Volgens die webwerf is Beilari die Baskiese woord vir “pelgrim”, maar die letterlike betekenis is “one who awakes”. Die albergue maak eers twee-uur elke middag sy deure oop, so met my aankoms hier in Saint Jean het ek eers na die Pelgrimskantoor gegaan, wat toevallig skuins oorkant Beilari is.
* * *
Ek weet nie hoe die Britte dit regkry nie, want ek verpes toustaan. My idee van die hel (wag, ek het verskeie idees hieroor …) is om met die roltrap af te sak tot in die buik van die Absagebou in Kaapstad, en ’n tou van twintig siele te sien by die bank se Navrae-afdeling. Veral wanneer ek net een of ander vorm of stempel soek. Gee my veel eerder die chaos van ’n treinstasie in Indië, waar jy in ’n desperate losgemaal wedywer vir ’n spreukbeurt by ’n glashokkie om ’n treinkaartjie aan te skaf.
Dalk is dit een of ander ingebore kriewelrigheid, of ’n vrees vir verveling, of ’n eksistensiële besef van hoe belaglik en futiel al ons pogings tot beheer is … ek weet nie, maar toustaan kry my onder. Soveel so dat ek soms skaamteloos ingryp – of kom ons wees maar eerlik: indruk – wanneer die frustrasie die oorhand kry. En dan voel ek lank skuldig daaroor. ’n Bose kringloop, dus.
So het ek in Desember 2007 saam met vriende by die Noordoewer-grenspos in Namibië aangekom vir ’n roei-uitstappie van vier dae op die Oranjerivier. Dit was so agtuur die aand, en die kronkelende tou mense wat ons daar ingewag het, het my laat dink aan ’n stembus by die 1994-verkiesing. Ons sou ten minste vier uur neem om net by doeane uit te kom. En ons sou eers lank na middernag by die roeikamp arriveer.
Ná ’n halfuur het ek breekpunt bereik en myself taamlik naby aan die ry se beginpunt ingewurm. Ek het ook my makkers oortuig – dalk selfs gedwing – om dit saam met my te doen. Hulle was uiteraard huiwerig. Veral toe ’n groepie Amerikaners reg agter ons luidkeels begin protes aanteken.
Dalk was dit ’n arrogansie van vroeë jare wat ek hopelik intussen getemper het, maar ek het my nie veel gesteur aan die kollaterale skade wat rondom my afgespeel het nie. My oog was op die eindpunt, wat min of meer twee toonbanke weg was.
Maar slim vang sy baas, byna altyd. Ek vind dat enige vorm van selfsug of hubris jou een of ander tyd inhaal. Noem dit karma, jou verdiende loon, die lewe wat dinge op ’n onverklaarbare manier kalibreer … net wat jy wil.
Dit het toe sommer daardie selfde aand gebeur. Daar is verskeie roeikampe op die Oranjerivier, en oor Nuwejaar is daar maklik tot twee duisend roeiers op die water. Wanneer jy op ’n begeleide roeivaart gaan, is jy gewoonlik in groepe van twintig roeiers ingedeel.
En sowaar, toe ons by die roeikamp opdaag is ons in presies dieselfde groep ingedeel as die Amerikaners voor wie ek ingedruk het … Aanvanklik was dit erg ongemaklik, maar ons kon darem ’n dag later op die water oor ’n bier of twee vrede maak nadat ek behoorlik boete gedoen het oor my onbesonne daad.
* * *
Gelukkig was daar nie veel van ’n tou by die pelgrimskantoor in Saint Jean nie. Slegs vier mense voor my, om presies te wees. Ek sou nie kort na my aankoms by die beginpunt van die Camino een of ander internasionale insident wou veroorsaak nie. Die kantoor is ’n klein vertrek met drie omies wat agter ’n tafel sit en plegtig boekies uitdeel en stempel. Teen die muur is ’n groot kaart wat Dag Een se roete oor die Pireneë van hier tot in Roncesvalles aandui.
Die meeste stappers kry hier hul Pilgrim Record of Credencial, beslis jou belangrikste dokument op die Camino. Hierdie boekie dien as bewys dat jy ’n pelgrim is. Met dié boekie kry jy toegang tot die albergues langs die roete en kan jy afslag kry by restaurante – die meeste eetplekke het pilgrim menus sodat jy teen ’n winskoop aandete kan geniet. Jy het ook hierdie paspoort nodig indien jy aan die einde van die Camino ’n amptelike “Compostela” wil kry – die sertifikaat wat bewys jy het die pelgrimstog afgelê.
Jy kwalifiseer vir ’n Compostela as jy ten minste honderd kilometer te voet of te perd afgelê het tot in Santiago de Compostela, of twee honderd kilometer op ’n fiets. Verder moet jy ook stempels (dit word “sellos” genoem) in jou Camino-paspoort kry by die albergues en restaurante wat jy besoek. As jy die Camino byvoorbeeld hier in Saint Jean begin, het jy een stempel per dag nodig, en as jy slegs die laaste honderd kilometer stap, twee stempels per dag (vir een restaurant en een blyplek langs die pad, byvoorbeeld).
Ek het my Pilgrim Record reeds vooraf by The Confraternity of Saint James South Africa ontvang, en het dus net my eerste stempel in Saint Jean nodig.
In die kantoor lê daar ook ’n mandjie vol skulpe. Vir ’n klein donasie (ek gooi twee euros in die blikkie) kan jy ’n skulp kies wat jy dan saamdra op jou Camino. Die meeste stappers maak die skulp met ’n stukkie tou agterop hul rugsakke vas. Ek kies vir my ’n mooi pasteiskulp – dit lyk ’n bietjie soos Shell se logo. Die skulp is, soos die geel pyltjies wat die roete aandui, een van die simbole van die Camino.
Daar is verskeie stories en legendes oor die skulp se simboliek. Die lyne op die skulp dui glo op die verskillende roetes wat almal bymekaarkom op een plek: Santiago de Compostela. In die Middeleeue het die pelgrims van ouds die skulp vasgemaak aan hul jas, hoed of staf. Op my pelgrimspaspoort is daar juis ’n skets van ’n destydse pelgrim met twee skulpe amper soos lapelle netjies op sy jas vasgemaak. In die ou dae het die pelgrims glo ook die skulp gebruik as ’n bakkie om water of sop mee te skep. Hulle het natuurlik nie die luukse van ’n reeks produkte en vlekvryestaal-koffiebekers gehad nie. Pelgrims het ook destyds, wanneer hulle Santiago de Compostela van waar ook al bereik het, dikwels nog honderd kilometer aangestap, tot by Finisterre. Daar het hulle gewoonlik van die pasteiskulpe opgetel op die strand en dit dan terug huis toe geneem, as verdere bewys van hoe ver hulle gestap het.
Dit is iets wat ons moderne stappers maklik vergeet: Wanneer die pelgrims van ouds twee duisend kilometer van Parys of agt honderd en twintig kilometer van Saint Jean gestap het tot by Santiago de Compostela of Finisterre, moes hulle weer al die pad terugstap huis toe. Nie soos ons wat gerieflik op ’n bus of ’n trein of ’n vliegtuig klim nie.
By die einste Finisterre is daar volgens legende ’n ridder deur die apostel Jakobus uit die see gered, en het Jakobus soos ’n mitiese seewese verrys uit die branders, heeltemal oortrek met skulpe. Selfs voor die koms van die Christendom was die skulp vir die paganiste ’n simbool van vrugbaarheid en nuwe geboorte.
Buite die kantoor, met my paspoort gestempel en met ’n pasteiskulp vasgemaak op my rooi rugsak, loop ek weer vir Robert van Port Elizabeth raak waar hy in die tou staan. Ek wil skielik vir my pa laat weet ek is oukei en reg om die Camino te begin. Robert neem ’n foto van my en SMS dit vir my pa met die woorde: “In Saint Jean en gereed vir die Camino! Baie liefde, Erns.”
Ek sien ook weer vir Claire, wat my vertel sy mik na die Orisson-herberg, wat so nege kilometer van hier is, reeds ’n ent teen die Pireneë uit. Ek raai haar aan om die herberg te probeer bel om te bespreek, want ek het aanvanklik beplan om die volgende aand daar oor te slaap, maar dit was reeds vol.
Dalk is dit wensdenkery, dalk intuïsie, maar ek kan aanvoel my en Claire se paaie gaan weer kruis toe sy daar wegstap in die rigting van die hoë groen berge op die horison.
*