Sy wens sy kan iemand blameer vir hierdie verskriklike gevoel van verydeling. Selfs Dolf kan nie die volle skuld daarvoor dra nie. Dis haar eie skepping. Sy behoort sterker te wees. Sy behoort terug te veg. Teen haar mismoedigheid, teen haar moegheid, teen Dolf.
Hy vou sy hande voor hom op die lessenaar en leun vorentoe. Sy vingers is lank, die naels baie kort en baie skoon. “Koester jy selfmoordgedagtes?”
Sy skud haar kop. “Ek het nie die krag om nog te besluit op watter manier ek myself uit die weg kan ruim ook nie.” Sy kyk weer na die skildery. Na Daedalus, tussen Icarus en die son, wat na sy seun uitreik asof hy hom wil keer. Daedalus, wat op Kreta vir koning Minos die labirint gebou het om die minotaurus gevange te hou. Wat vir sy moeite saam met sy seun in die tronk beland het en toe vir hulle wasvlerke gemaak het om te kan ontsnap. Hoe sou hy daaroor gevoel het dat hy tot in Sisilië kon vlieg, terwyl sy seun se vlerke gesmelt het?
“Vasti?” ruk Stiaan haar terug na die hede.
Vir ’n oomblik staar sy na haar vingers op haar skoot, onthou dan waarvan hulle gepraat het. “Ek gril vir bloed en het ’n baie lae pyndrumpel. Pille is nie veilig genoeg nie.” Sy lig haar oë tam. “Veilig is nie juis die woord nie, maar jy weet wat ek bedoel. Dis moeilik om seker te maak met pille.” ’n Kaal vrou lê skuins oor ’n dak gedrapeer. Sy herken die figuur uit een van Chagall se ander skilderye, maar kan nie die titel onthou nie.
“Dit klink vir my of jy tog reeds baie daaraan gedink het.”
“Ek het geen behoefte om dit deur te voer nie.” Vasti skuif terug in die stoel toe sy agterkom sy gebruik net ’n nippertjie van die sitgedeelte. Eintlik lieg sy. Dis die krag daarvoor wat haar ontbreek. En die moed. Nie noodwendig die behoefte nie.
“En as jy skielik op ’n dag aan ’n geskikte manier kan dink?” Sy oë, waarvoor jy ’n buisie Phthalo Green sou moes gebruik om dit te skilder, tel die kleurnuanses van Chagall se koei op, maar nie van die plant nie. Hy het ’n sensuele mond. Die soort mond wat ’n vrou se lyf in detail sou kon ontdek.
“Ek wonder soms hoe Ingrid Jonker gevoel het toe sy die see ingestap het. En of sy dalk in ’n stadium wou terugdraai en nie kon nie.”
Vogelbaai is hoeka skaars vyftig kilometer van hier af, is sy lus om te sê, maar dit sou net vir effek wees. Sy is te lafhartig. Selfs om die see in te stap moet ’n mens meer wilskrag hê as waaroor sy beskik.
Hy sit haar ’n paar oomblikke lank en bekyk. “Jy is ’n aantreklike vrou, Vasti.” Hy huiwer vir ’n mikrosekonde, vervolg dan vinnig: “Intelligent, ook. Dawid sê vir my jy is ’n begaafde kunstenares.” Sy oë word ’n skakering donkerder. “Jy het soveel om aan ander, aan jouself te bied. Jy kan nie toelaat dat hierdie gevoelens wat jy in jou ronddra, jou baasraak nie.” Hy leun vorentoe. “Ek kan jou help, maar dit gaan openlikheid en harde werk van jou kant af verg. Die vraelyste sal jou alreeds help om insig in baie dinge te kry. Dink baie goed terwyl jy die vrae beantwoord. Ek gaan ook vir Dawid vra om ’n ligte antidepressant voor te skryf. Gebruik dit gereeld. Net tot ons ’n punt bereik waar dit nie meer nodig sal wees nie.” Hy stoot ’n visitekaartjie oor die lessenaar na haar toe. “Bel my enige tyd as dinge vir jou te veel raak.”
Vasti neem die kaartjie, bekyk die bruin letters op hul room agtergrond. Nóú, ja, totdat hy seker is sy sal nie die Styx-rivier in haar eie roeibootjie aandurf nie. Maar uiteindelik sal Stiaan Sonnekus ook verdwyn. Soos almal mettertyd verdwyn. Op die ou einde is dit tog maar net jouself waarmee mens sit. En met die skadu’s wat die keuses wat jy gemaak het, oor jou bly werp. Ad infinitum.
Sy weet nie of sy kans sien om daardie skadu’s aan te durf nie. Sy weet nie of sy kans sien om haarself en haar herinneringe te konfronteer nie, om Stiaan Sonnekus te kom sien en te sit en derms uitryg nie. Sy weet ook nie of sy die moed het vir die uitsigloosheid van môre nie. Maar sy weet ineens sy het ’n enorme fout gemaak om terug te kom na die tweelingdorpe waar sy nie aan die verlede sal kan ontkom nie. Of sy nou by ’n hels aantreklike sielkundige sit en bieg of nié.
Toe sy die dag ná die vandalisme uit die hospitaal ontslaan en weer met die verwoesting in haar meenthuis gekonfronteer is, het haar pa se huis na die logiese uitkoms gelyk. Nou lyk dit egter na die onnoselste besluit wat sy nog geneem het in ’n rits van skreiend onnosel goed wat sy dwarsdeur haar lewe aangevang het.
Sy staan op, skud die vraelyste bymekaar. Sy huiwer voordat sy wegdraai, voel dat sy darem iets moet sê. “Sonnekus. Dis so ’n optimistiese naam.” Daarmee draai sy om en stap by die deur uit.
Die konsert, besef sy terwyl sy betaal. Dis die skildery waaraan die naakte figuur wat sy herken het, maar nie kon plaas nie, haar herinner. Maar in Die konsert is dit ’n pienk vrou in die blou bootjie en sy lê andersom. In Die konsert is Chagall se violis en sy bok teenwoordig, onthou sy terwyl sy deur die gebou se voorportaal stap. In Die val van Icarus gebruik Chagall nie een van sy twee gereelde, dikwels humoristiese motiewe nie, onthou sy ook toe sy in haar warmgebakte wrak van ’n bakkie klim.
Stiaan sit vir ’n paar oomblikke net so stil. Hy kan nog ’n sweempie van haar parfuum ruik. Blommerig, met donker ondertone. Sensueel. Soos sy.
Hy vou sy arms voor sy bors, konsentreer daarop om haar te reduseer tot net nog ’n kliënt, net nog iemand wat meegegee het onder dit wat die lewe aan haar uitdeel. Klaarblyklik ’n aansienlike vraggie. Selfs al het Dawid nie vir hom ’n vlugtige agtergrond geskets nie, is dit ooglopend dat Vasti de Leeuw nie ’n maklike lewe agter die rug het nie en dit haar begin onderkry. Dit kon hy duidelik sien aan die diep geëtste blou kringe wat soos kneusplekke onder haar oë lê. Die sakkerigheid van haar klere wat bevestig dat sy baie gewig verloor het. Die onnatuurlike bleekheid van haar vel. Die uitsigloosheid in haar oë.
Ek kan jou help, het hy vir haar gesê. Hy hoop hy het nie gelieg nie.
Met ’n sug bel hy Dawid en vra dat hy ’n voorskrif vir Vasti de Leeuw uitmaak.
“Sal sy regkom?” vra Dawid nadat hulle op die geskikste medikasie besluit het.
“Alle depressiegevalle is kommerwekkend, maar sy is darem nog nie in die diepste van swart gate nie. Sy het net hulp nodig om oor die ergste te kom. Ek dink veral die vandalisme het haar geruk. Maar ek sal natuurlik eers kan sê nadat ek deur haar vraelys gewerk en ons ’n paar sessies gehad het.”
Nadat Dawid gegroet het, tel Stiaan ingedagte een van die fotorame op en streel met sy pinkie die lyne van die dogtertjie se gesiggie na. Liezl. Sy trek opvallend baie op Lillian. Die oë veral. Hy tel die ander foto op en hou dit langs dié van Liezl. Onmiskenbaar ma en dogter. Lillian en Liezl. Skadu en lig, lig en skadu.
Die sondes van die vaders. En die moeders. Is dit waar alles altyd begin? Moontlik, maar hy vermoed vir hom het alles by die laaste geveg van die Grensoorlog begin, op ’n winterdag in 1988 by die Calueque-damwal. Of miskien is dit waar alles geëindig het. Alles wat ooit heel was in hom, het met die val van die laaste bom in daardie belaglike oorlog uitmekaar geskiet. En selfs Lillian kon hom nie weer heel kry nie. Inteendeel, hy het dit reggekry om haar ook te breek.
3
Vasti is verlig dat sy die sleutel by Dawid se ontvangsdame kon afhaal. Sy het nie kans gesien om hom weer in die oë te kyk nie. Hy het seker geraai sy was nie van plan om die antidepressante by die apteek te gaan koop nie. Dié dat hy die pakkie saam met die sleutels vir haar gelos het eerder as net ’n voorskrif.
Sy wik en weeg kortstondig of sy tog maar vir Runa moet gaan groet. Besluit dan daarteen om dieselfde redes as hoekom sy nog nie vir Runa laat weet het sy trek Leeuwendrift toe nie. Sy wil eers intrek, probeer tuis raak. Emosionele krag opbou en haar voorberei op die gesprek wat sy en Runa sal moet hê.
Hoe