Leer die woordeskat hieronder vir ’n klastoets.
Woordeskat in konteks
fluitjie – Die skeidsregter blaas sy fluitjie toe die doel geskop is.
kampioen – Daardie atleet is ’n kampioen, want hy het al ’n medalje op die Olimpiese Spele gewen.
ondersteuner – Jy kan my ’n ondersteuner van die Stormers noem, want ek is elke Saterdag op die pawiljoen.
skeidsregter – Die skeidsregter het die sokkerspeler met ’n rooi kaart van die veld af gestuur.
toeskouer – Ek weet jy hou van rugby, maar is jy ’n speler of ’n toeskouer wat op die pawiljoen sit en kyk?
Idiomatiese uitdrukkings
Die snuf in die neus kry – agterkom iets is nie reg nie
Die rieme neerlê – weghardloop, die loop neem
Die stoute skoene aantrek en iets doen – al jou moed bymekaarskraap en iets doen
My vingers jeuk om dit te doen – ek is baie lus om dit te doen
Vergelykings
| So rooi soos bloed | So skaars soos hoendertande |
| So rooi soos ’n kalkoen | So slim soos die houtjie van die galg |
| So sag soos satyn | So soet soos suiker |
| So siek soos ’n hond | So stadig soos ’n trapsuutjies |
Taal in konteks
Idiomatiese uitdrukkings en vergelykings (Module 1) kan ’n gedig ook interessant maak.
1.Kies die betekenis in kolom B wat by die idioom in kolom A pas.
| Kolom AIdiomatiese uitdrukking | Kolom BBetekenis |
| a. Aanhouer wenb. Agteros kom ook in die kraalc. Bokant my vuurmaakplekd. Die paal haale. Tou opgooi | Om op te hou om te probeerDis te moeilik vir myAs jy aanhou probeer, sal jy sukses behaalOm suksesvol te weesStadige mense bereik ook die eindpunt |
2. Gebruik ’n woordeboek en soek die betekenis van die volgende idiome op. Maak ’n goeie sin met die idioom. Die basiswoord is onderstreep.
a.’n Hond uit ’n bos gesels.
b.Ligloop vir iemand.
c.Jy kan dit maar op jou maag skrywe.
3. Voltooi die volgende vergelykings. Die illustrasies kan jou help.
a. So verstandig soos . . .
b. So vinnig soos . . .
c. So vry soos ’n . . .
d.So vuil soos ’n . . .
4. Voltooi nou self die volgende vergelykings.
a. So waar soos ek . . .
b.So wit soos ’n . . .
c. So steeks soos ’n . . .
d. So sterk soos ’n . . .
e. So stil soos ’n . . .
In hierdie aktiwiteit gaan jy
meer van skryf- en leestekens leer
skryf- en leestekens korrek in sinne gebruik.
Skryftekens is belangrik by sekere woorde. In ’n neutedop wys jou hoekom.
Blaai ook na die Taalgids agter in die boek waar meer voorbeelde en gebruike van skryftekens gegee word.
Deeltekens (¨)
Die deelteken word gebruik om aan te dui waar die volgende lettergreep begin: be/ëdig. Jy sê die woord ook makliker: vo/ëls (teenoor voels).
Die koppelteken (-)
Hierdie skryfteken koppel woorde aan mekaar wat een gedagte vorm.
As ’n weglaatteken in woorde soos assistent- en hoofredakteur.
Wanneer ʼn syfer, simbool, getal, afkorting of letternaam met ʼn woordelement verbind: R200-noot.
By herhalingsamestellings: boetie-boetie, so-so, tjou-tjou.
Die afkappingsteken (’)
Die volgende woorde word met ʼn afkappingsteken geskryf:
Die meervoud en verkleining van naamwoorde en eiename wat eindig op i, o, u en ʼn lang uitgespreekte a-klank wat met slegs een a gespel word en die hoofklem dra: Van Breda’s, farao’s/farao’tjie. Woorde soos oumas/dramas/oupatjie eindig nie op ʼn lang -a nie en kry daarom nie ʼn afkappingsteken nie.
Die meervoud en verkleining van letters van die alfabet, syfers, gewone afkortings, afkortings van grade en diplomas: gr. 7’s of gr. 7’tjies.
Die kappie (ê û î ô)
Die kappie word net op die volgende vokale geplaas . . .
(e, o, u, i) wat in ʼn oop lettergreep ʼn lang gerekte klank het: affêre, sê; rûe, môre; wîe. Die kappie word nie gebruik as die o-klank deel van ʼn diftong is nie: rooi, boikot.
wanneer die e-klank in geslote lettergrepe wat op ʼn enkelkonsonant eindig ʼn baie lang klankwaarde het: skêr; sekondêr.
Aksenttekens (´)
Die akuutaksent (á, é, ó, úí) word net op vokaalletters en diftonge gebruik:
Om te beklemtoon: ongelóóflik, déúr, héilig.
In woorde van vreemde herkoms: détente. Ook op sekere eiename van vreemde herkoms: Esmé.
Gravis (`)
Die gravis word ook net op vokaalletters gebruik.
Dit word in ʼn paar Afrikaanse woorde gebruik om die spesiale uitspraak van die letter e aan te dui: appèl; dè; hè; nè.
Dit word ook op sekere leenwoorde gebruik: crèche.
Beantwoord die volgende vrae in jou werkboek.
1. Kies die regte woord tussen hakies.
a. Die afrigter (deel/deël) die balle uit.
b. Die skeidsregter maak seker die spelers hou by die (reels/reëls).
c. Die ballerina is altyd op (dieet/dieët).
d. Bafana se hemp het ’n (vnek/v-nek).
e. Die toeskouers se (hoera’s/hoeras) weergalm deur die stadium.
f. Die (laerskool/laërskool) se atlete is goed geoefen.
2. By tien woorde hier onder is die skryfteken óf uitgelaat óf verkeerd gebruik. Skryf die paragraaf oor en verbeter die foute wat gemaak is.
Die byeenkoms was vir Jasper ’n groot geleëntheid. Hy is ’n vroee mens wat soggens onder twee brue deur hardloop. Hy draf die 5-km lag-lag in 6-minute sonder om te sweet. Nog Jasper nog sy ouers kan die spykerskoene bekostig. Jasper het nog net één keer appël teen ’n uitslag aangeteken. Die 400 m wedloop is sy beste item. Jasper warm al in die groot bome se skadus op.
3. Voltooi die sinne met die regte vorm van die woord. Die skuinsgedrukte woord is jou leidraad.
a.Jasper is ’n stewige seun, hy is . . .