In atletiek moet jy by die reëls hou. Gaan nou In ’n neutedop deur. In ’n taal moet jy reg spel. Die Taalgids agter in die boek kan jou ook hiermee help.
Spelling
Vokale/klinkers (vowels) is klanke soos a, e, i, o en u.
Konsonante/medeklinkers (consonants) is klanke soos m, t, l, z, r, ng.
Diftonge/tweeklanke (diphthongs) is klanke soos aai, ooi, ui. Byvoorbeeld: laai, mooi, trui.
Klankgrepe is wanneer woorde volgens klanke, soos jy dit uitspreek, opgedeel word, byvoorbeeld: hulle – hu/le; lekkerste – le/ker/ste
Lettergrepe is wanneer woorde volgens hulle spelling verdeel word, byvoorbeeld: hulle – hul/le; lekkerste – lek/ker/ste
Oop lettergrepe is wanneer die lettergreep op ’n vokaal eindig, byvoorbeeld: be-ne.
’n Geslote lettergreep eindig op ’n konsonant, byvoorbeeld: hoen-der
Wanneer ons woorde uitspreek: klankverskynsels
Ontronding is wanneer ’n ronde klank soos uu of ui as ie of y uitgespreek word, byvoorbeeld vuur – vier; huis – hys.
Oorronding is wanneer klanke soos ee en ie as eu en uu uitgespreek word, byvoorbeeld: beer – beur; vier – vuur.
Assimilasie is wanneer party klanke in ’n woord nie uitgespreek word nie en dus nie gehoor word nie. Kyk na die volgende voorbeelde: Sy het hom (hetom) leer ken as die (assie) persoon wat maats maak met die (medie) kinders (kinners) van die (vannie) omgewing.
Beantwoord die volgende taalvrae op jou eie.
1.Teken die volgende tabel in jou werkboek oor. Breek die woorde in lettergrepe op. Skryf ook of die lettergrepe oop of geslote is. (Die eerste voorbeeld is vir jou gedoen.)
| Woord | Lettergrepe | Oop of geslote |
| a. gebeur | ge/beur | Oop/geslote |
| b. vandag | ||
| c. hoendervleis |
2.Breek die skuinsgedrukte woorde in klankgrepe op.
a.Die atlete moet vinnig by die wegspringplek aantree.
b.Vandag gaan Salmon hulle almal weghardloop.
c.Die atletiekspanne het by die atletiekstadion aangekom.
3. Lees die volgende sinne. Beantwoord dan die vrae.
Die seun het sy sak met die duur hardloopskoene gaan bêre. Al die ander atlete sit onder die boom en weg van die miere. Eenkant leun die afrigter teen die boom.
a.As die woord “duur” verkeerd uitgespreek (ontrond ) word, word dit ’n woord met ’n ander betekenis. Skryf die woord neer en maak ’n sin daarmee.
b.Die woord “miere” kan oorrond word. Maak ’n sin met die nuwe woord.
4.In die volgende paragraaf kom 16 spelfoute voor. Skryf die woorde oor en maak die spelfoute reg.
Die atlete se famielie het na die byeenkoms kom kyk. Die afrigter is beryd om gelt op Salmon te wet. Hy is dootseeker hy gaan wen. Salmon het sy midiseine teen ferkoue gedrink en foel al baie beeter.
Die vure brand al vir die boereworsrolle agter die pilaare.
Fyf atlete mag aan die veltitems deelneem. Die afsetter skied ’n skoot sodat almal geleik kan
wegspring. Die klank is hart genoeg sodat almal dit kan hoor. Die atleet fal oor sy eie voete.
In ’n neutedop hieronder vertel jou meer van die sinsoorte. Lees dit deur voordat jy die vraag daarna beantwoord.
Die sinsoorte
Dit is maklik om die vier sinsoorte uit te ken:
Die stelsin maak ’n stelling (sê iets) en eindig met ’n punt: Ek is veertien jaar oud.
Die vraagsin vra ’n vraag en eindig altyd met ’n vraagteken: Hoe oud is jy?
Die bevelsin gee ’n opdrag en eindig gewoonlik met ’n uitroepteken: Tel op die papier!
Die uitroepsin word gebruik om byvoorbeeld te wys dat iemand verbaas/hartseer/kwaad is en eindig met ’n uitroepteken: Kyk hoe lyk die speelgrond!
5. Lees die volgende sinne deur en beantwoord die vrae.
1. Die afrigter vra: “Salmon, is jy reg vir die 100 meter?”.
2. “Sjoe, hier is baie mense vandag!”
3. Die hele dorp sien uit na hierdie wedloop.
a.Skryf ’n voorbeeld van ’n vraagsin uit die gedeelte neer.
b.Kies die regte antwoord: Die tweede sin is ’n voorbeeld van ’n vraagsin/uitroepsin/stelsin.
c.Skryf die tweede sin oor in die verlede tyd .
d.Skryf die laaste sin oor in die toekomende tyd .
Kan jy ’n woordeboek gebruik? Kyk na die volgende gedeelte uit ’n woordeboek
bang1, (geselst.), (w), ge-. Vrees.
bang2, (b), -e; -er, -ste. Bevrees, benoud; benouend; bang MAAK, vrees inboesem; bang PRAAT, deur gepraat iem. bang maak; bangheid
geld´1, (s), -e. 1. Goud, silwer, koper of enige ander metaal of mengsel van metale wat deur die staat gemunt is. 2. Algemene betaal- of ruilmiddel (metaal of papier). 3. Rykdom, vermoë; geldsom; 4. Tarief, vergoeding, betaling; AGTER geld wees, net in geld belangstel; die geld BRAND in sy hand, hy wil net die geld uitgee/spandeer.
hard´loop, ge-. Die bene vinnig voortbeweeg, ..loper; ..lopery.
Beantwoord die volgende vrae oor die woordeboekgedeelte.
6.Hoeveel verskillende betekenisse (meanings ) het die woord “bang”?
7. Verander die woord “hardloop” sodat dit in die volgende sin pas:
Hierdie (hardloop) in die gange moet nou end kry.
8.Skryf een idioom (expression ) en sy betekenis neer waarin die woord “geld” gebruik word.
9. Waarvoor staan die afkorting “iem.”? Skryf die woord uit.
10. Breek die woord “hardlopery” op in lettergrepe.
11. Die woord “bang” het trappe van vergelyking. Skryf dit neer.
In hierdie aktiwiteit gaan jy
die selfstandige en byvoeglike naamwoord korrek gebruik.
In die vorige aktiwiteit het jy van spelling en klankverskynsels geleer. In ’n neutedop (en die Taalgids agter in die boek) verduidelik woordsoorte soos selfstandige en byvoeglike naamwoorde.
Selfstandige naamwoord
Ons ken ’n selfstandige naamwoord aan die volgende:
Die lidwoorde “ ’n” en “die” kan voor die woord geskryf word.
Hierdie woorde het gewoonlik ’n meervoud en verkleining.
Dit het dikwels manlike en vroulike geslag, byvoorbeeld: