4
Die tweede keer wat sy Johannes Stander gesien het, was hy ’n mooi lang man wat uit sy motorkar by Diepwalle se stasie geklim het.
Dit was skoolvakansie, mister Fransen het haar spesiaal die Woensdagoggend laat roep om saam met ’n man in die bos te kom loop – ’n man wat vir ’n koerant of ’n tydskrif oor die houttreintjie wou kom skryf. Meneer Speight. Wat kort ná twaalf die dag ligvoet van die trein spring by Diepwalle: sak oor die skouer, boek in die hand, kamera om die nek. Jonk. Kam se tandpaaie lê deur sy dikgeoliede hare. Toe mister Fransen hom aan haar bekendstel, druk hy haar vingers amper inmekaar en sê hy is van die South African Railways and Harbours se magazine, kan hulle asseblief onmiddellik begin stap? Sy tyd was ietwat beperk, die geleentheid wat hom terug dorp toe kom haal, sal teen eenuur se kant daar wees. Vir mister Fransen sê hy ewe ongeskik-reguit dat dit jammer is dat daar nie ’n gentleman was om hom te vergesel nie, hy’t ver gekom om die nodige inligting te kry.
Die stomme Salmal Fransen staan en rondtrap om die koerantman te verseker dat Karoliena Kapp ’n boskind is wat al vir baie mense die bos gaan wys het, dat hy geen twyfel oor haar bevoegdheid hoef te hê nie.
In haar hart het sy stilletjies gehoop dat die drie olifantkoeie wat die oggend vlak in die bos gewei het, nie haastig was nie …
Die koeie is weg. Ongelukkig. Die enigste teken dat hulle daar was, is die afgevrete boomvaringtoppe anderkant die eerste bosstroompie; nie ’n misbol waarmee sy die man kon beïndruk nie. Al wat hom bly verstom het, was die digtheid van die bos en dat daar vroeg-eeu gewaag kon gewees het om ’n spoorlyn deur só ’n woesteny te bou.
“Het jy enige idee hoe hulle dit vermag het, girly?”
Sy het nie gedink dis regtig ’n vraag nie, maar het hom nogtans geantwoord. “Hulle het ’n Sweedse ingenieur gekry om hulle te kom wys.”
“Weet jy miskien wat sy naam was?” vra hy en kyk haar verbaas aan.
“Nee.” Dit was iets soos Westfeldt, maar sy was nie seker nie. Buitendien, die koerantman het nie moeite gedoen om háár naam te onthou nie, sy was sommer net girly – iets waarvan die stert afgekap is, iets iewers benede hom.
“Dit moes ’n enorme taak gewees het!”
“Ja.” Die man het haar nukkerig gemaak.
“Asook uiters gevaarlik vir die konstruksiewerkers, neem ek aan. Wat van die olifante?”
“Meeste olifante het agter in Gouna-se-bos gaan wegkruip, eers agterna kom inspeksie doen.”
“Ek is nie hier om ’n storie te skryf nie, girly. Ek soek feite.”
Jy kan bly wees die koeie het anderpad gewei. “Die werkspanne moes dikwels in reënweer werk. Opvul, uitgraaf, dwarslêers op hulle plekke kry, die swaar ysterstawe daaraan vasspyker …” Van die ou houtkappers het as jongelinge by die spoor se maak gewerk en vertel dikwels hoe hulle met die spoortjie tot bo by Diepwalle gekom het. “Nie gewone spykers nie, haakspykers. Nie gewone hamers nie …”
“Los die konstruksie, girly, ek kan gaan oplees oor hoe ’n spoorlyn gelê word. Ek sou liewer meer wou weet van die gevolge van die spoorlyn. Byvoorbeeld, wat die skade is wat deur bosbrande aangerig word. Lokomotiewe gooi lewendige kole uit.”
“Nie hierdie nie. Elke enjin het ’n grootbek-vonkkeerder op die neus om die kole wat uitval te vang. Dis goewermentswet. Sodat daar nie ’n brand kan ontstaan nie. Dis goewermentsbos. Die land is baie verleë oor dié hout. Daarom het die wet ook bepaal dat daar aan weerskante van die spoor ’n tien voet breë strook kaal gestroop word van alle bome en onderbos. ’n Strook, 22 myl lank, van die dorp tot by Diepwalle. Een span het twee jaar lank net skoongekap. Wind het die res van die bome langs die kante omgewaai.”
“Wat bedoel jy?”
“Kom, laat ek die helfte van jou voete afkap, dan kyk ons hoe waai die wind jou om.”
“Daar’s nie tyd vir grappe nie, girly. Ek het gereël om by Diepwalle gehaal te word.”
Die volgende oomblik het hulle in ’n oop kol ingestap waar ’n stuk of twintig knielende boswerkers en houtkappers soos groot flentermolle aan’t rondkruip was. Troffels in die hand. “En dít?” het die Speight-man verbaas vasgesteek.
“Planters.”
“Watse planters?”
“Goewerment laat die oop kolle herplant waar dit uitgekap is.”
“Herplant met wat?”
“Pampoene.” Sy kon haarself nie keer nie.
“Wie’s die mense? Waarom lyk hulle so bedremmeld?”
“Dis maar hoe hulle lyk.”
“Dagsê, Karoliena!” het een ná die ander haar gewaar en gegroet. Uit die eerste omgevoude natsak het die toppies van klein stinkhoutboompies gesteek. Witpeerboompies uit die tweede sak, geelhoutjies uit die derde sak.
“Gaan hierdie goed groei, oom?” het sy vir die naaste man gevra. Sy’t hom aan sy gesig geken, houtkapper uit Gouna-se-bos. Oud. “Is hulle nie te klein nie?”
“Kan nie my traak nie, betaal my sjieling ’n dag om te plant.”
“Hoekom het julle nie grawe of pikke om deur al die boomwortels te kom nie? Vir wat die gesukkel met troffels?”
“Voorman sê dis goedkoopste manier.”
Die Speight-man was skielik haastig. “Kom, ek is nie hier om oor ’n plantery en poor whites te skryf nie.”
“Natuurlik nie.” Simpel ding.
Die houttreintjie was besig om uit Diepwalle se stasie te trek toe hulle uit die bosrand kom. Stadig, moeisaam – ’n donker monster sluipend die groen dieptes in met stapels dooie bome op sy rug.
“Ek verstaan die houtbedryf vorm die basis van die dorp se voorspoed,” sê die Speight-man. “Dat die saagmeule die grootste werkverskaffers hier rond is.”
“Ja. Maar jy kan spyt wees jy’t nie die treintjie terug dorp toe gehaal nie. Nommer 3 gaan nie vandag daardie vrag op een slag uitkry nie.”
“Kom, ek dink dis my geleentheid wat daar aankom. Ek sal die res van die inligting vir die artikel op die dorp kry.”
’n Motor het in die pad wat by die stasie verbykom, stilgehou en Johannes Stander het uitgeklim.
“Is jy nie …” sê hy vraend toe hy by haar kom en sy hand uitsteek om te groet.
“Ja, ek is.”
“ … Meliena Kapp se dogter nie?”
“Ja.”
“Ek het eenkeer jou en jou ma opgelaai.”
“Ja.”
“Jy’t groot geword, is jy toe hoërskool toe?”
“Ja. Jy onthou goed. Meneer Speight is haastig om op die dorp te kom, en ek moet huis toe.”
“Langvleibos?”
“Ja.”
“Ry saam, ek sal jou gaan aflaai.” Die manier waarop hy na haar gekyk het, die onverskuilde verbasing in sy oë, het haar die gevoel laat kry dat hy haar ’n bietjie langer by hom wou hou …
“Die pad is te sleg tot by die huis, maar ek sal bly wees vir ’n geleentheid tot by Petrus Brandpad.”
Toe hulle by die sleeppad se afdraai kom, wou hy haar nog steeds nie laat gaan nie en het haar voor die huis gaan aflaai – terwyl meneer Speight al harder agter in die motor gesteun het van die geskud en die oponthoud.
Toe hulle wegry, het haar ma met ’n ander soort blink in die oë bly staan en waai.
“Toe ek die kar sien kom, toe weet ek hier kom ’n ding.