“Ek weet nie hoe nie,” was al wat sy kon sê. Hy had die mooiste blou oë …
“Jy’s ’n pragtige meisiekind, jy hoort nie hier nie!” Droomwoorde. Afwassing. Sy wou nie hê hy moes ophou nie. Die mooiste gesig …
“Ek moet terug Wittedrift toe, hulle wil nie hê ek moet uit die skool uit nie.”
“Tot die einde van volgende jaar. Standerd tien is genoeg. Parkes stel al meer meisies in hulle kantore aan, ek het goeie kontak. Jy moet uit die bos kom.”
“Waar kry ek blyplek op die dorp?”
“Daar loseer gawe jongmense by miss Ann Macmaster se losieshuis. Jy sal gou leer om Engels te praat.”
“Ek kan Engels praat. Mister Fourcade praat net Engels met my.”
“Jy moet wegbly van daardie ou Kommunis af. Vir wat peuter die ouman met jou? Ek is seker dis vir jou wat ek eendag in sy motor gesien het.”
“Hy gee my soms geleentheid Wittedrift toe. Of huis toe.” Hy is eintlik my pa, maar niemand weet dit nie.
“Ek hou niks daarvan dat jy saam met hom ry nie.”
Die lewe het opwaarts begin val …
Terwyl jy eintlik steeds in jou slaap geloop het en die mooiste drome deur jou kop laat speel het.
Behalwe dat die duiwel eers ’n laaste pluk kom gee het! Want vieruur een oggend, toe oom Cornelius die voordeur oopmaak om te begin aanstap na waar die planters ligdag moet inval, sit Hestertjie Vermaak van bokant Diepwalle buite inmekaargekrimp in die lampskynsel. Sy huil bitterlik.
Oom Cornelius sê hy’t nie tyd vir meisiekindgeneuk nie, die voorman laat nie inval as jy nie betyds is nie. Haar ma kom met ’n kombers om die lyf en help Hestertjie die huis in, sy kan skaars op haar voete bly. Sy, Karoliena, kom staan in die middeldeur om te kyk wat aangaan.
“Ant Meliena,” huil Hestertjie, “ek’s in die andertyd.”
“Jissus!” skree haar ma en stamp Hestertjie dat sy op die voorhuiskatel val. “Kan julle nie julle gatte toespelle nie, is hier nie genoeg swaar in die bos nie? Karoliena, breek vir haar ’n patat!”
Sy staan. Die aakligste pikswart donkerte kom stoot die drome in haar kop weg, en los net vir Hestertjie in ’n bondel op die katel.
“Karoliena!”
“Ja, Ma.”
Sy en Hestertjie was saam in dieselfde klas. Hoewel Hestertjie twee jaar jonger is omdat sy op ouderdom skool toe is. Hulle was elf kinders en haar pa was ook ’n houtkapper. Dan sê meneer hy wens hy kon die twee van hulle deel: helfte van die een vir die ander een; helfte van Hestertjie se soet vir Karoliena, helfte van Karoliena se verstand vir Hestertjie. Af en toe loop sy ná skool saam met Hestertjie huis toe, sommer van nuuskierig om bietjie na Hestertjie se ma te gaan aap. Dik. Ou swart hoed op die kop, die kinders sê haar hare is gekoek, sy’t nie ’n kam nie. Ná ’n ruk – altyd sodat die antie sal hoor – vra sy vir Hestertjie wat so stink? Dan word die antie kwaad. Skree sy: Maaifoelie, jy moet in my huis kom staan en snuif! Vandat jou blerrie ma man gevat het met plankvloere en ’n stoof verbeel sy haar sy’s die blerrie queen! Plaas sy liewers haar maaksel maniere leer. Ek’s ’n geleerde vrou.
Hestertjie se ma had ’n boek. ’n Rooi boek. Flenterig. Maar dit moes altyd op die rak in die voorkamer lê want as die kerkverpleegster of predikant kom, het die antie die boek op haar skoot oopgeslaan en aandagtig daarin begin lees. Toe sê Hestertjie eendag haar ma kan nie eers lees nie. Toe sien sy, Karoliena, dis ’n skoolgeskiedenisboek. Immers kon háár ma darem lees.
Laat die middag, toe haar ma terugkom van Diepwalle af nadat sy saam met Hestertjie geloop het om te gaan sê, het sy met sulke snaakse stil-oë op die rusbank kom sit. Ná ’n ruk sê sy: “Jy moet klaarkry met skool, Karoliena. Jy moet Johannes Stander vat.”
“Ja, Ma.”
Sy sou dorp toe gehardloop het na Johannes toe as sy kon.
Sy moes uitkom uit die bos.
Maar toe sê Johannes sy moet eers standerd tien klaarmaak.
’n Lang jaar, ’n bitter jaar. Aan die een kant het haar ma bly pluk om haar uit die skool te kry; aan die ander kant het Johannes bly stoot om haar in die skool te hou.
“Geleerdheid, Karoliena, is besig om ’n vereiste vir vandag se meisies te word. Jy sal my nog dankbaar wees.”
Haar ma het tot by dominee loop moles maak oor die Kerk nie wou toelaat dat haar meisiekind om toekomsredes uit die skool gehaal word nie. As sy Johannes Stander as skoonseun kwyt is, vat sy die hele Kerk met preekstoel en al hof toe. Wag maar. Skoolvakansies, wanneer sy, Karoliena, soms saam met mister Fourcade bos toe is, het haar ma tekere gegaan soos ’n kloekhen wat in elke skaduwee ’n valk sien verbyvlieg het.
Die laaste dag van die laaste skooljaar van haar lewe het Johannes haar en haar soetkys self by Wittedrift se koshuis kom haal. Agter die berg, amper by Uniondale se kruis, het hy stilgehou en haar gesig tussen sy hande gevat. Godswonderlik. Sy oë het skroomloos gesê hy vat haar nou vir hom.
“Van hier af loop ons saam, Karoliena. Ek gaan na jou omsien, ek gaan jou uit die bos haal en onder my eie sorg plaas. Verstaan jy wat ek sê?”
“Ja.” Nie heeltemal nie. Maar sy’t geweet as die engele haar op daardie oomblik hemel toe wou kom haal, sou sy gesê het hulle kan maar verbyhou – sy’s klaar in die hemel.
“Ek het met jou ma gaan praat en konsent by haar gekry om van hier af na jou om te sien. Van volgende Maandag af sal jy by miss Ann loseer, sy sal jou onder hande neem, sy het ’n hart van goud vir armes en is ’n welopgevoede dame. Mevrou Cuthbert – haar huis is ook in Main Street – sal begin om vir jou paslike uitrustings te maak. Ek is besig om die woning langs my winkel te laat verbreek en mooi op te knap; hulle slaan môre die vloere.”
“Gaan ek nie huis toe nie? Langvleibos toe nie?”
“Ja, jy gaan vir ’n bietjie meer as ’n week na jou ma en oom Cornelius toe.”
“Ek dog jy’t gesê jy gaan vir my werk kry by die saagmeulfabriek.”
“Ek het daarteen besluit. My vrou hoef nie te werk nie – behalwe as ek jou in die winkel mag nodig kry.”
“Hoe oud is jy, Johannes?” Dit het gelyk of daar al grys hare tussen sy mooi swart hare was …
“Ek word vier-en-dertig. Jou ma sê jy word die 18de Januarie negentien, ek wil vir jou vra om op daardie dag my bruid te word.”
Die lewe het begin om opwaarts te bollemakiesie. Een oomblik was sy toegespyker in ’n kas waaroor ARMBLANKE in groot letters geverf was, die volgende oomblik het Johannes Stander haar met sy kaal hande begin uitbreek.
Toe sy by die huis kom, was ’n stippeltjie lig ook besig om oor die bos te breek.
Haar ma was anders. Oom Cornelius was anders.
“Die wiel draai, Karoliena. Die wiel draai.”
“Dis waar, Ma.”
“Gedra jou stigtelik, bly in die huis. Ek het Johannes belowe om agter jou te kyk.”
Daar was ’n vreemde vroomheid aan haar ma. ’n Soort saligheid. Aan oom Cornelius ook – miskien minder salig, meer soos ’n verblydheid. Haar ma het ’n skottel groenbone gesit en afhaar; oom Cornelius was besig om net buite die voordeur se drumpel ’n kapmes met ’n platvyl skerp te maak.
“Goeie tyding het die bos ingekom,” sê hy.
“Wat?”
“Bosbou