Vroeg die volgende oggend is Dawie en Blikkies by Trompie. Hulle gaan vandag die laaste bietjie geld wat hulle nog vir die deposito kortkom verdien sonder om ’n steek werk te doen.
Trompie beduie vir hulle wat hy wil hê. Die seuns stap deur die stuk grond met die onkruid en kakiebos. Hulle gebruik klippe as bakens en verdeel die area sorgvuldig in twintig ewe groot dele.
“Nou gaan ons die spul bobbejane haal,” lag Trompie. “Jy stap met die hoofstraat af, Dawie, ek vat die bodorp en jy, Blikkies, die onderdorp. Onthou – sê net hulle kan maklik geld verdien. Ons ontmoet mekaar oor ’n halfuur weer hier.”
Die drie spat uitmekaar. Dawie is eerste terug met drie seuns van sy ouderdom. Dan kom Blikkies daar aan met nog ses. Die meeste seuns is van die laerskool, maar daar is ook ’n paar van die hoërskool. Die ouens kyk agterdogtig na mekaar. Trompie kom aangery. Daar draf sewe seuns langs sy fiets.
Onder die groot peperboom tel Trompie almal nadat hy hulle eers besonder vriendelik gegroet het. Hierdie groetery maak die seuns nog meer agterdogtig. Hulle ken mos vir Trompie.
Behalwe Trompie, Dawie en Blikkies is daar sestien seuns. Trompie tel hulle drie nie by nie, want hulle gaan mos nie werk nie.
“Waar kry ons nog vier ouens?” vra Trompie.
Een ou sê hy het Gerhard Moerdyk en nog drie seuns kloof toe gesien stap om te gaan swem.
“Wag julle hier – ek’s nou terug,” sê Trompie. Hy spring op sy fiets en jaag weg.
Die seuns bestook Dawie en Blikkies met vrae oor wat hulle moet doen om die geld te verdien. Dawie se ondeunde oë vonkel en hy sê net: “Wag tot Trompie kom. Hy sal vir julle alles van hierdie lekker kompetisie vertel.”
Blikkies kou aan ’n grashalmpie en sê droog: “Dit sal die maklikste geld wees wat julle nog ooit verdien het.”
Trompie is vinnig terug met die vier seuns wat wou gaan swem het. Hy staan met sy rug teen die peperboom. Blikkies staan aan sy linkerkant en Dawie regs van hom.
“Luister nou mooi.” Trompie hou sy hand op as teken dat hulle moet stilbly. Die seuns word stil. Trompie geniet die aandag. Hy maak keel skoon. Dan begin hy: “Ons is vandag hier saam omdat … omdat ek julle gevra het om te kom.” Sóver gaan alles nog goed. Nou vir die lokaas.
Trompie bal sy regtervuis, slaan die lug voor hom en sê: “Vyftig rand is baie geld, nè?”
Ja-nee, die seuns stem saam met hom. Dit is baie.
“Wie van julle wil vyftig rand verdien? Steek op julle hande!”
Almal hou hul hande op, maar party brom: “Dit hang af wat ons moet doen.”
“Ek sal julle nou sê.” Trompie is tevrede met hoe sake vorder.
“Ek weet julle hou almal van resies jaag – van ’n kompetisie. Nou ja, sien julle hierdie stuk grond?” Trompie beduie na al die onkruid. Die seuns se koppe draai soontoe.
“Reg, hou my nou mooi dop,” sê Trompie en soos ’n towenaar wat hulle gaan verras, stap hy na die plek waar die eerste klip lê, net waar die onkruid begin. Dan stap hy na ’n volgende klip, daarna na ’n derde, dan ’n vierde en toe weer terug na die eerste klip. Dit is ’n oppervlak van tien vierkante meter.
Toe Trompie weer onder die boom voor die ander staan, sê hy: “Dis maar ’n klein stukkie grond, nè?” Hulle knik instemmend.
“Wel,” gaan hy voort, “luister nou mooi. Op hierdie hele stuk grond is daar twintig sulke klein stukkies afgemerk.” Hy swaai weer sy arm en almal se koppe draai weer. “En vyftig rand is goeie betaling as jy net die bossies op só ’n klein ou stukkie grond moet uitpluk, nè?”
Ja-nee, almal stem saam.
“Nou luister,” sê Trompie en hy laat sy stem effens tril. “Dié hele besigheid is ’n kompetisie. Ons wil sien wie van julle die vinnigste is. Dis hoe dit gaan werk: Elkeen van julle loop staan op ’n stukkie grond. Wanneer ek die teken gee, begin julle onkruid uittrek en die een wat eerste klaar is, wen en kry die vyftig rand! Dit is my aanbod.”
Trompie staan voor die seuns soos iemand wat hulle ’n groot guns bewys.
Daar is ’n gezoem van stemme soos wat sy aanbod bespreek word.
“Ek wil iets sê!” skree een ou.
Trompie hou sy hand op en sê: “Stil, vrinne!”
Hy het eenkeer by ’n openbare vergadering gesien hoe iemand só ’n gebaar maak en die mense “vrinne” noem. Dit het Trompie baie beïndruk.
Toe die klomp stil is, sê hy: “Daar is ’n vrind wat iets wil vra. Ek hou van vrae – ek wil nie hê julle moet my aanbod aanvaar as julle nie tevrede is nie. Maar ek sê vir julle dis die maklikste geld wat julle nog ooit verdien het …”
“Dís waaroor ek wil praat,” sê die ou van netnou. “Toe ons hiernatoe gekom het, het ons gedink ons gaan elkeen iets kry en nou lyk dit vir my of net een van ons geld gaan kry.”
“Dis onregverdig!”
“Ja – sê hom!” Daar kom nou van alle kante af aanmerkings.
Trompie hou sy hand weer op.
Hy glimlag vriendelik. Dit lyk of hy almal se beste vriend is.
“Vrinne,” sê hy, “julle moes ons seker verkeerd verstaan het. Wees nou redelik.” Hy vryf sy hande soos oom Jorrie altyd doen wanneer hy besigheid gesels: “Ek sê weer, wees redelik. Julle skrik mos nie vir kompetisie nie. Julle is mos nie bangbroeke nie, of hoe?”
Voordat hulle Trompie kan verseker hulle is nie, gaan hy voort: “Hierdie kompetisie is maar net ’n speletjie. Die een wat die vinnigste werk en eerste klaar is, kry die wengeld. Die ander wat dit nie maak nie, het mos probeer en hulle moet soos manne verloor. Dis maar al. En wie weet wie gaan wen? Dit kan enigeen wees – jý of jý of jý!” Trompie wys met sy vinger tussen hulle rond.
Elke seun reken duidelik nou hy het net so ’n goeie kans soos enigeen van die ander.
“Dink net wat julle met vyftig rand kan doen!” sê Trompie.
Elkeen sit en dink wat hy met die geld sal koop.
“Tree weer vir ons die grond af,” vra Trompie vir Blikkies. Terwyl hy dit doen, sê Trompie: “Kyk net hoe ’n klein stukkie is dit. Dit behoort nie langer as ’n halfuur te neem om dit skoon te maak nie. En elkeen het ’n kans om die geld te wen!”
Die seuns kyk mekaar nou deur. Hulle probeer sien wie is sterk gebou, wie lyk lui en wie lyk of hy vinnig kan werk …
Dan vra Gerhard Moerdyk agterdogtig: “Waar is die geld?”
Almal praat nou tegelyk. Hulle wil almal weet. Hulle wil die vyftig rand sien.
Trompie was dit te wagte. Hy steek sy hand in sy broeksak en sê ewe vroom: “Lyk my julle vertrou my nie?”
Hy wys die geld vir die seuns en sit dit dan op ’n boomstomp neer.
“Net die wenner mag daaraan vat,” sê Trompie streng en gluur die seuns aan.
“Is julle almal bereid om julle bes te doen om te wen? Of is julle bang?”
Nee, hulle is nie bang nie. Hulle wil definitief probeer.
Die klomp is inderhaas daar weg … elkeen na sy eie huis om gereedskap te gaan haal. Hulle kom terug met kruiwaens, skoffels, harke en vurke.
Wanneer almal weer onder die boom is, neem Trompie, Dawie en Blikkies elke seun na ’n stukkie grond toe. Nou staan almal gereed op hul vierkante. Wanneer Trompie sy sakdoek laat val en “Begin!” skree, moet hulle wegval.
Die klomp argumenteer ’n bietjie toe Trompie sê die ander moet nog aanhou en hulle vierkante klaarmaak