– Беларусь ахвяравалася – аддавала сябе на разрабаваньне, Андрэй, плоць і кроў аддавала іншым… Геніяў… Выракалася сябе, брала крыж і ішла, толькі і ўсяго. Беларусь вынасіла пад сэрцам Ізраіль – калі ты хоць крыху знаёмы зь Бібліяй, ты разумееш, што гэта значыць. Соль і сьвятло беларускай гісторыі – выяўленьне Ісуса Хрыста. У слове. У цярпеньнях. На крыжы… Краіна-рана, што тут казаць! У героях, у сімвалах… Бел-чырвона-белы сьцяг. “Пагоня” з крыжам на шчыце. “Магутны Божа”… У найвышэйшых дасягненьнях, у найвялікшых пакутах і ўзьлётах духу Беларусь… зьліваецца зь цярпеньнем, пакутамі і любоўю Ісуса, разумееш? Паглядзі на гэтую краіну, проста зірні ўдалячынь – ціхая, сьветлая, празрыстая… Беларусь – гэта ня чорнае, хлопец. Беларусь – гэта сьвятое.
Ягоная істота ніяк не магла адысьці ад перанапругі, ад чагосьці нечалавечага. Край каўняра задубеў ад вільготнага дыханьня; у кішэнях зусім не заставалася цяпла, і ён сутаргава пхнуў зьмёрзлыя кулакі туды глыбей.
Чаму ты павінны яму верыць, Андр?
– Хочаш разабрацца, ці верыць Богу, які цябе збавіў? Проста паразмаўляй зь Ім. Бог з кожным размаўляе па-свойму, – Леў скруціў рукі ад холаду крыжам на грудзях, – І з табой таксама, чуеш ты ці не. Увесь час. Ці праз Біблію, – вось, адкрываеш, памаліўшыся, – ці праз бліжняга, ці праз супадзеньні, ды хоць праз загалоўкі ў інтэрнэце… Бывае, і праз горача-халодна, ведаеш жа такую гульню…
Горача? Хал-лодна ж, адубець.
– Калі ты паверыш Богу – і ў цябе будзе свая сувязь. Свой сакрэт.
– А з Вамі… а з табой Ён як размаўляе?
Леў нахмурана паглядзеў на яго (ці гэта было ад сьцюжы); толькі нос зморшчыў, быццам вынюхваў, ці варта дзяліцца:
– Даведаесься… Як прыйдзе час.
Ані Масква, ані Рым, ані Нью-Ёрк не маглі параўнацца з той веліччу і вусьцішшу, з тымі жахамі і цудамі, якія ён перажыў гэтае начы ў агромністым, шэрым і поўным вагнёў Менску.
Яны ішлі нейкімі правулкамі ды дварамі, дзе трапляліся рэдкія навагоднія п’яніцы; гледзячы па ўсім, Леў пазьбягаў вялікіх вуліцаў. Нейкі час яны ішлі ўздоўж Партызанскага; потым заглыбіліся ў гулкія пяціпавярхоўкі, дзе кожны крок аддаваўася шолахам па дварох. У гэтым чужым, захопленым цемраю ды холадам сьвеце ён ужо страціў усякае ўяўленьне аб знаёмых мясьцінах.
Леў прытрымліваў яго за плячо, як параненага, і ўрэсьце гучна, з рэхам, якое аддалося ў ягонай пустой душы, абвясьціў:
– Бог аддаў Сына Свайго Адзінароднага, каб кожны, хто верыць у Яго, не загінуў, але меў жыцьцё вечнае.
Ох, дзесьці я ўжо гэтую мантру чуў.
– Ды гэта сутнасьць твайго ўласнага жыцьця на зямлі, чалавек! – ледзь стрымліваючы гнеў, дыхаў яму ў твар параю Леў.
Не здавайся, Андр. От ужо гэтыя царкоўнікі, суцэльная містыка ды чартаўшчына.
– Сутнасьць?.. Па-сутнасьці, адкуль на зямлі зло? Раз Бог усемагутны – значыць, ён зло і стварыў?
– Тварэньні