* * *
Sy sal mooi moet dink voordat sy die eerste aanvoorwerk op hierdie stuk Klein-Karoo-grond begin doen; om sommer goedsmoeds na die geskiedenis van Doringboom en ook na Abel Marais te verneem, kan Tinneke die harnas in jaag. En dit mag wees dat sy verkeerd is, dat die dinge van die verlede nie hier nie maar op ’n heel ander plek afgespeel het. Miskien kan sy onderlangs by die arbeiders vra; in haar dae as verpleegsuster het sy agterkom, dikwels weet dié mense meer as die baas van die plaas self.
Dis kwart voor ses die middag toe sy wakker skrik. Die son se maag druk al amper teen die berge toe sy deur die venster kyk. Dis die Badsberge, het Tinneke gesê toe sy ’n paar bakens uitgewys het ter wille van Kate se oriëntering in die omgewing.
Dis die eerste keer in haar lewe dat sy in hierdie wêreld kom, hierdie mooi stuk land met sy grysgroen bosse en berge en rante met haar eie oë kan sien. Die doringbome met hulle soet geel blommetjies en die ghwarries met hulle krulblaartjies wat die beste kole in Suid-Afrika gee – só staan dit op die sakkies met stompe geadverteer by Ronnie’s Sex Shop, waar sy gestop het om seker te maak van die afdraai. Toe sy vir ’n bottel ystee betaal, het die man met die lang wit vlegsel en geamuseerde oë die outydse kasregister met sy vingers geslaan asof hy ’n stuk marsmusiek daaruit wou haal.
Haar ouma het gesê grootouma Fanny het die milde herfs in die Klein-Karoo die Here se perskes-met-vla-tyd genoem. Daar waar die somer se son en soet en die louwarmte van die vla bymekaarkom en ’n mens dankbaar maak vir ’n klein genade. Maar haar ouma se eie lewe was arm aan die perskes-en-vla; ’n mildheid het sy nooit oor haar man of haar dogter uitgestort nie.
Ma Grace was ’n opslagkomkommer. Uit kwade wil gebore en gou verwelk, ’n verpleegster wat gevorder het tot stafverpleegster maar nooit werklik in staat was om die lewe aan te pak nie. ’n Vrou wat tuis net die nodigste gedoen het, en dan op die stoepie gaan sit het en oor die blaaie van ’n boek na die plat koppe met hulle opstaankuiwe gestaar het.
“ ’n Instaankind,” so het ma Grace haarself genoem in daardie tyd dat sy stadig met ’n ál witter wordende gesig in die bed in die huis in Rourkestraat gesterf het. Té lank het sy nooit geantwoord op Kate se vrae nie, maar voor haar dood het sy haar dogter op die kant van die bed laat sit. Bietjie vir bietjie het sy tussen die pyn deur die familie se doen en late begin uitlê. Sodat Kate met effens meer inligting ook die oopgelate stukke probeer invul het wat ouma Sarah nie kon uitkry nie.
Buite op die stoep waarop al die gastekamers van Doringboom oopmaak, sien Kate die blou- en rooskleure soos die dag sy blomblare toevou. So mooi, dat as iemand dit sou skilder, die kunskritici sal sê dis onnatuurlik. Té mooi.
Regs, anderkant ’n draad, daar waar sy dink die ander stuk grond begin, lê ’n dam waar die modder die water bruin en pienk kleur. Vroeg die oggend, voor sy aangekom het, moet dit gereën het aan dié kant van Warmwaterberg; die grondpad waarmee sy afgedraai het, was kol-kol vol poeletjies waarin die wolke gespieël het. Die geur van bossies en grond het in haar neus opgeslaan toe sy die motor se vensters afdraai. Dis beslis minder droog hier as in Oudtshoorn en verder noord.
Sy loop nog ’n ent met die stoep af, haar oë vasgenael op die onnoembare kleur van die grond en klip.
“Mevrou Tienke vra of Mevrou iets sal drink voor die aandete?” Kate skrik vir die skielike skel stem naby haar. Dis die Bettie-vrou wat vroeër met haar aankoms die twee rifrûe onder ’n geblaf aan ’n paal gaan vasketting het toe sy en haar gasvrou die bagasie uitgelaai het.
“Jammer daaroor,” het Tinneke gesê, “maar ons moet nou maar eenmaal oplet na wie en wat almal oor die plase gaan. En dis nie dat Robbie en Laser moeilik is nie, nie as hulle die mense ken nie; maar ek wil altyd dat hulle eers sien die gaste is welkom en nie kwaadwillig nie. Dis verbasend hoe gou hulle weet wie toelaatbaar is of nie.”
“Dankie,” antwoord Kate die vrou wat nog na haar staan en kyk. “Sê vir jou mevrou ek sal ’n glas water drink by ete.”
“Nee, mevrou Tienke bedoel eintlik ’n knertsie sjerrie of dalk ’n knapsie wyn, dis wat Mevrou vra. Ons het die rooiwyn én die witwyn.” Die vrou kyk haar aan met groot donkerbruin oë, teen haar linkerwang loop ’n letsel van die slaap af tot byna by die hoek van haar mond. Meswond, dink Kate, soos soveel wat sy by Ongevalle gesien het.
“Net die water, asseblief,” antwoord sy en dwing die beelde in haar kop weg. “Hoe laat eet julle eintlik?”
Dis of die vrou voor haar oorskakel na ’n hoër rat wat haar vinniger laat praat. “Kyk hier, Mevrou, nee so tussen halfsewe en aguur, Mevrou sien, maar die oumeneer van nommer 2, daai Langenhoven se kamer, hy kom eers net so by aguur, hy sê hy kan nie sy dagtyd so mors om so vroeg al te wil eet nie. En die antie in die Pollie Smith-kamer, sy eet van alles, maar nog meeste van die gebakte aartappeltjies en van die roosterbrood wat ek braai, en in die oggende bacon en eiers, en somtye vra sy ook nog of ek vir haar wors of ’n tjoppie in die pan kan braai. Is nou nie laat ek dink sy eet te veel nie, hoor, ’skies, Mevrou, maar sy maak dat ek baie keer nog meer groceries op die lysie moet opskryf.
“Haai! Mevrou Tienke sal nie wil hê ek moet skinder nie!” Sy klap haar hand vinnig en hard oor haar mond.
“Maar, Mevrou, ek dink as Mevrou so teen seweuur sal kom, dan is dit oukei. Dan is ek weg, want ek werk mos skof, maar dan is Maatjie hierso en sy maak die kos en haar meisiekind bring die kos op tafel. Mevrou kan kies vanaand – daar is hoenderpaai, en daar is bobotie en dan is daar die rys en groenslaai met tamaties in, dit wil sê Grieks, sien, Mevrou, en ingemaakte kwepers wat Mevrou by elkeen van die kosse sal kan sit as Mevrou so wil. En ek sal vir Maatjie sê om nog aartappeltjies te bak as Mevrou ook wil hê.
“Mevrou Tienke, sy eet altyd weer vroeg, en op haar selwers in haar eie kant van die huis, so Mevrou sal haar seker eers weer môre se kant sien. As daar nog iets is wat Mevrou sal wil benodig, dan kan Mevrou maar vir Maatjie vra, sy is baie slim met als, maar ek gaan nou huis toe, Mevrou, want ek moet die kos gaan opsit, en my Nippie-kind is nog te klein om als te doen en …”
“Dis goed so,” keer sy die stroom woorde, “als reg, ek sal die bobotie neem, jy kan vir Maatjie sê, en die aartappels is nie nodig nie, hoor.” Nou het sy nie krag om alles aan te hoor nie, maar hierdie voorslag wat duidelik Tinneke se regterhand is, is ’n bron van informasie om nie te onderskat nie.
Uit die kamer verder op kom ’n man met ’n kierie. Dit lyk nie of hy dit eintlik nodig het nie, dis meer soos ’n bykomstigheid wat ’n vrou sal dra, ’n handsak of ’n serp of krale. Iets om haar mee op te fleur.
Hy mik in die rigting van die groot trap, maar toe hy haar sien staan, lig hy net sy hand in ’n groet en keer toe regsom om by die klein trappie aan die ander kant van die stoep af te gaan. In die sonlig wat nog teen die hemel weerkaats, is sy wit hare violet. Haar pa het ook sulke deurskynende grys hare gehad, vroeg al, hy was nog in die veertigs, toe het hy al ’n spierwit kop, het haar ma vertel. Dié man van Pearston wat op Graaff-Reinet kom velle verkoop het by die vendusie en toe in die hospitaal beland het.
“Dit was vir jou oupa ’n verlossing toe ek die dag trou en onder sy oë uit is. Buitendien, ek was ook al in my jare.” Die klank in ma Grace se stem is ’n hyggeluid – die nood dringender as die smag na asem van die emfiseem wat haar dag vir dag verder wegneem.
Die blou van haar oë vaag weg wanneer sy vertel van die stuk papier wat sy in ouma Sarah se Bybel gekry het. ’n Aanklag, ’n bitter verwyt. Nooit gegee aan die een wat dit moes ontvang het nie, maar gebêre in haar hart. En Bybel.
Jy het my gedwing, Jakob, ja, jy het my oorweldig. Uit woede. Uit moedeloosheid. Uit skuld. Jy weet en ek weet, hierdie kind moes nooit gewees het nie. Ek was eintlik al verby my kinderkry-jare, maar jy het my opgesaal met nog iets wat ek kan verloor. En daar is niks wat dit wat jy gedoen het weer goed kan maak nie. Hierdie kind sal ek grootmaak, maar ek sal jou nie vergewe nie. Nie tot die dag van my dood nie.
Haar ma se woorde het in haar bly maal wanneer Kate die pasiënte by die