Hy het die eerste nommer op die flentertjie papier geskakel. Daar was nie antwoord nie. By die tweede nommer het ’n stem antwoord gegee, maar hoe hy ook al probeer het om te verduidelik wat hy verlang, die man het aanhou Frans praat en toe die foon neergeplak.
Aan die oorkant van die pad was ’n gebou wat gelyk het na ’n eiendomsagentskap. Hy het die deur oopgedruk en met die papiertjie met nommers vir die man agter die tafel probeer duidelik maak wat hy wil hê. Ook hý kon nie Engels verstaan nie, maar ’n jong outjie van die lessenaar langsaan het opgespring en vir Abel gewink om saam te kom. “Mon amie … anglais …” het hy oor sy skouer gesê.
By die parkeerplek het hy na ’n swart motor gestap, ’n blonde vrou het die deur oopgemaak. Hulle het oor en weer ’n klomp woorde gewissel waarin Abel die sagte bry van ’n Françoise Hardy-plaat uit sy jeugjare herken het. Toe het sy met ’n groot glimlag na Abel gedraai. “I can speak English, I can help you.”
Sy het haar hand uitgesteek na die papier met die telefoonnommers, snel ’n string woorde met haar mond teen die plat selfoon afgevuur, en hom toe in Engels ingelig: hy moet net daar bly staan, die taxibestuurder sal hom oor tien minute daar oplaai. Sy het nog ’n rukkie met hom gepraat, vertel dat sy Engels studeer en gevra waar hy vandaan kom, baie in haar skik om haar Engels op iemand te kon oefen.
Die geskiedenis wat hy as kleuter van sy oupa en sy pa ingekry het, het gedreig om uit sy binneste oor te borrel. Hy moes hom bedwing om nie sy hele verhaal aan haar uit te blaker nie. Dat hy op pad was na die grond waar sy oupa se oupa se voormense verdryf is. Soos wat sy oupa in Suid-Afrika van sy plaas, Bokkloutjie, ook moes padgee – nadat die grond ’n paar geslagte reeds in die Marais’s se besit was. Deur die goewerment aan hulle uitgegee oorspronklik, met geen vorige eienaars nie. Sy oergrootvader Charles, die eerste Marais wat in die land aangekom het, het hom in die Paarl gevestig, op grond wat aan die klompie Franse Hugenote gegee is om op te woeker en te werk. Amnestie in die land van Goeie Hoop en son.
Abel se oupa het uitgewyk na die Klein-Karoo om sy kennis van perskeboerdery te waag op ’n stuk grond, so het hulle in die Boland gehoor, waar die son die soetste van alle vrugte kon laat ryp. Oor die Plattekloofpas, ’n wapad wat uit die 1700’s dateer, het die boere aan die reënskadu-kant van die Langeberge hulle twak en perskes aangery na Port Beaufort. Daar het Joseph Barry en sy neefs hulle vragte ooswaarts gevat, of Kaap toe, westekant toe.
“Maar nadat die Tradouwpas gebou is, en die Garciapas, kon ons die volstruisvere en witblits alle kante toe aanry; Barry se handel was later tot niet, maar die waens se wiele het oral heen gerol,” het oupa Abraham gemymer.
“Duur gekoopte grond, nie net met geld nie, my kind, maar met sweet en eelte …” Abraham Bier se stem het tussen die woorde deur ’n paar knikke gekry.
En dat sy oupa dit alles so moes verloor. Uit goedheid. Uit vertroue en medemenslikheid. Maar sy oupa het nie gekla nie, hy het dit die “beloop van die lewe” genoem en dat die Vader sy kind gered het die nag tydens hulle trek Boland toe; dat dít vir hom belangriker was as enige stuk grond.
Abel se pa, Gert, het dit nie so maklik aanvaar nie. Hy het sy wrokkigheid gereeld teenoor sy pa sowel as sy seun laat blyk. Hy wou ook boer wees, ook hy het die Marais-grond verloor. Daar was ’n vuur in hom wat sy vrou gemaak het tot ’n onderdanige ja-en-amenmens wat haar man in alles gelyk gegee het.
’n Keertjie of twee terwyl hulle twee saam langs die viswaters by Rooi-Els gesit het, het pa Gert die sagte kant van die verlang teenoor sy seun laat blyk. “Ek was ’n klein seuntjie, maar ek onthou hoe ek saam met Klasie, die bokoppasser, vure van ghwarriehout gestook het. Die roosterbrooddeeg het antie Katryn vroegoggend klaargemaak en dan het ons dit op ’n selfgemaakte stuk rooster gesit en braai. Ai, ek ruik daardie vars gebraaide brood nog, en die vet wat antie Katryn saamgegee het om op die brood te smeer.”
Abel het die trek in sy oë gesien wanneer hy op Sondae in die Paarl na die Du Toitskloofberge staar. So asof hy met sy geweer deur daardie berge wou skiet, om ’n pad oop te maak terug.
Sy oupa het gesê Gert moet vergeet. “By alle ongeregtigheid kom daar uiteindelik ook weer die reg.” Maar hy, Abel, het ’n gelofte gemaak, al het hy nie met sy pa daaroor gepraat nie – hý sou teruggaan, hy sou die grond van die Klein-Karoo weer onder die voete van ’n Marais kry.
En hy het dit waar gemaak, hy hét teruggekom. Uiteindelik het hy wel nie Bokkloutjie kon terugkoop nie, maar hy het die ou bliksem vir wie sy oupa gehelp het, en wat nooit die borggeld terugbetaal het nie, se grond in die hande gekry. As dit nou nie was wat Malie met haar hoge Engels poetic justice sou noem nie!
Hy wou die hele stuk grond syne maak toe dit in die mark kom, maar die Le Granges wou nie byt nie. In ’n oomblik se wik en wankel het Tinneke oorweeg om ook die aparte klein stukkie met ’n eie kaart en transport aan hom te verkoop, maar Petrus, haar seun, het ’n stokkie daarvoor gesteek. Hy het by Abel se kantoor in die Paarl ingebars sonder om hom aan die sekretaresse te steur.
“Meneer Marais, ek is by verre jou junior, maar wat jy doen, hoe jy probeer om my ma se arm te draai om ook die stukkie grond wat sy kon oorhou, te kry – dis soos die ryk man in die Bybel wat die broodarm Natan se ooi gevat het om te slag. Jy behoort jou kop in skaamte te laat sak. My ma het alles, byna alles, verloor en nog wil jy die klein deeltjie wat sy kon behou, ook inpalm!”
Donner. Hy moes hom inhou om die mannetjie nie aan die kraag by die deur uit te gooi nie; wat sou die snuiter hom verbeel! Wat weet hy van daardie skaliegrond van Bokkloutjie; van ’n man wat met sy vrou en kind op ’n laatsomerdag nog voor die oes heeltemal af was, met die kakebeenwa van sy grond moes padgee, van ’n bankbestuurder wat sy kop laat sak het toe hy dit vir hom moes sê, maar dit steeds bly skud het: Néé. Die skuld was te groot. G’n bank sou die risiko waag nie.
Wanneer oupa Abraham Bier gepraat het, kon sy kleinseun die wa sien. Die kap styf getrek, die wiele met beesvet gesmeer. Net die basiese meubels is op die wa. ’n Katel. ’n Tafel. Drie stoele. ’n Paar potte en panne. Ouma Drienie se erf-breekgoed. Die broodkom en drie trommels met klere en lakens.
* * *
Die osse beur, hulle dreun onder die klap van die sweep. Op die grond wat die bank opgeveil het, staan die nuwe eienaar en die naaste bure en toekyk. Kom groet, kom dag sê, tot siens sê. Kom kyk hoe ’n man wat die grond onder sy hande mak gemaak het, wegry van sy sweet wat tussen die kluite lê.
Die man vir wie hy borg geteken het, ’n tweede verband, so het hy eers lank na die tyd agtergekom, was nie by die veiling nie, natuurlik nie, en die vorige maande toe Abraham hom gaan soek het op sy grond om iets te beding, was hy altyd maar weg. Hy wou die geld uit die man uit wurg, hom dwing om terug te betaal. Maar as daar nie geld is nie, kan jy dit nie uit ’n klip tap nie. En nêrens was ’n klousule wat hom die reg kon gee om die grond van die man vir homself toe te eien nie.
Drienie se woorde was min. “Dis nie verniet dat die Skrif sê jy moet nie vir jou naaste borg staan nie, Abraham.” Daarmee het sy klaar gepraat, haar versoen daarmee dat vreemde voete nou oor die breë geelhoutplanke in die voorhuis sal loop en ’n ander vrou ’n volgende, beter, seisoen se goue perskes in flesse op haar rakke sal staanmaak.
In die aanloop tot die veiling vul sy haar dae met alles wat haar hand kan vind om te doen. Wat sy kan, lê sy in. Tamaties uit die tuin wat die haelstorm vrygespring het, ’n klompie groenbone in kerrie in flesse. Van die perskes aan die bome was daar niks oor nie en die bome was tot in die murg verniel. Die muisvoëls het die vroeë vye byna alles opgevreet, maar die paar wat oorbly, kook sy in stroop.
Van die vorige somer is daar nog droëperskes wat sy in slopies sit om saam te neem. En biltong van die bokke wat Abraham voor die veiling geskiet het. Die bietjies-bietjies goed wat hulle mag hou, draai sy toe in lakens en dra dit aan na die kombuis waar sy dit teen die muur neersit. Saans by die olielamp maak sy ’n laaste hemp vir haar man; twee broekies vir Gertjie.
In die lig van die vlam flits die naald in en uit deur die materiaal. Op sy pa se groot stoel wat hy saamgebring het na sy tuiste in die Klein-Karoo, sit Abraham Bier aan sy