“Nou, Henry,” sê dr. Johns, “laat my toe om te erken dat beide regter O’Hara en ek gisteraand ontsteld was toe jy ons so goedsmoeds in die middel van ’n gesprek verlaat het.” Henry maak ’n gebaar, maar dr. Johns keer hom. “Regter O’Hara en ek het dadelik besef dat sommige van ons argumente vir jou miskien naïef voorkom.” Hy kug van verleentheid.
“As jy ons toelaat, sal ons graag sekere aspekte duideliker stel,” sê regter O’Hara. Hy kyk angstig na Henry, en Henry knik.
“Om te begin,” sê regter O’Hara, “ek het gepraat van die mens se kennis en keuse van goed en kwaad sonder om die kwessie van vrye wil in ag te neem. Dr. Johns het my daarop gewys dat jy heel moontlik ’n Calvinis is en die Augustiniaanse leerstelling van predestinasie aanvaar. Dan moet ek om verskoning vra.” Hy buig effens in Henry se rigting. “God het in Sy wysheid bestem dat sommige deur die Verlossingsdaad die ewige lewe sal beërwe, terwyl die ander …” Hy maak ’n gebaar. “Et hoc dicitur reprobare.” Regter O’Hara glimlag. “Jock se obsessie omtrent kennis is dan nie van toepassing nie, is dit?”
Twee van die boere het hulle by die groepie gevoeg en is besig om aandagtig te luister.
“Jock is in daardie opsig ’n bietjie van ’n Thomis,” sê dr. Johns. “Maar ons wil nie nou gevoelens seermaak nie, alhoewel regter O’Hara geneig voel om sint Thomas se verklaring van die vrye wil te aanvaar: God as eerste oorsaak wat alles in beweging bring; die wil van die mens as onmiddellike oorsaak van die menslike handeling …”
Nog twee boere het by die ander aangesluit en hulle kyk betekenisvol na mekaar. Dit klink soos bekende terrein.
“Maar,” vervolg dr. Johns, “daar is darem één vraag wat ons aan Henry moet stel.” Hy keer hom tot Henry terwyl die boere geïnteresseerd nader staan. “Indien jy die stelling, praescientia meritorum non est causa vel ratio praedestinationis, aanvaar, as God alles gewil het …”
Regter O’Hara val hom met opgehewe hand in die rede.
“Maar beide groepe aanvaar dit, dr. Johns.”
Dr. Johns is ’n weinigie uit die veld geslaan en een van die boere glimlag breed. ’n Ander een het so pas ’n sigaret aangesteek. Hulle is op die punt om kant te kies sodra hulle ’n woord begryp.
“Nou wel,” sê dr. Johns, “as mens die leerstelling van die oorheersende godswil tot die uiterste logiese konsekwensie van die supra-lapsariërs deurvoer, dan kan mens jouself afvra: het God ’n kwaad beplan en geskep?”
Hy kyk nou direk na Henry en almal volg sy voorbeeld. Bokant die swart pakke en die wit van die hemde blink die gesigte: die strakkes van die boere en die mobieler aansien van die geleerdes van Bishops court.
Daar volg ’n stilte en dan antwoord een van die boere, sy lang gelaat tronend oor ’n strikkie: “Die antwoord is in Job.”
Dr. Johns klop hom op die skouer. Die man glimlag breed en sal vir die res van die aand die dokter verdedig.
“Presies,” sê regter O’Hara. “Wat is die antwoord?”
“Die antwoord is,” sê dr. Johns, “dat God supra-rasioneel is en dat ons met ons beperkte verstand Gods wil nie kan begryp nie.”
Nog boere het by hulle aangesluit, eers in stilte maar noudat die ys deur een van hulle makkers gebreek is, gereed om hulle opinies te lug.
“Dit,” sê regter O’Hara, “is ’n logiese ontwyking.”
Henry word al hoe meer op die buitekring gestoot en hy hoor naderhand slegs die stemme.
“En tog ontken Augustinus dat God se voorafkennis van kwaad kwaad noodsaaklik maak,” gaan dr. Johns voort.
Die boere se gesigte beweeg heen en weer voor hierdie teologiese tenniswedstryd.
“Daarom glo ek in die misterie van die vrye wil,” sê regter O’Hara. “Deur die vrye wil ontstaan die risiko van kwaad en kwaad is ’n negasie, ’n negatiewe mag. God het slegs die goeie geskep.”
Terug en terug beweeg Henry terwyl die elegante boere hulle liefde vir die twisgesprek toon en met die swart vloed van hulle aandtooisel hom dobberend na die kant toe dryf.
“Maar tog,” sê die onsigbare dr. Johns, “as die vrye wil afhanklik is van die oorspronklike wilsbeweging van God, soos Thomas Aquinas sê, dan is die vrye wil beperk en bestaan dit slegs in skyn.”
“Dis die misterie!” bulder regter O’Hara terug, want sy stem is besig om verlore te raak in die byenes wat om hulle uitbrei en twee swerms vorm om die tweesydige prikkelpunte.
“Kennis dryf mens tot raserny,” sê ’n boer kalm en lug onmiddellik sy opinie wat gebaseer is op geloof en nie op kennis nie.
Meteens hoor Henry iemand langs hom proes: dis Jock wat met ’n groot glimlag sy strydende gaste gadeslaan.
“Hulle moeilikheid is,” fluister hy vir Henry, “dat hulle kwaad as iets negatiefs sien en te bang is om ’n dualisme in die godshoof te erken.” Hy trek sy skouers op en beweeg met ’n vonkeling in sy oë vorentoe om by die relletjie aan te sluit.
Van agter sy rug af om, word twee vrouehande voor Henry se oë gehou. “Raai wie,” sê lady Mandrake. “Het jy gedink dit was Salome?” vra sy toe sy haar hande wegneem. Sy kyk na die versamelde boere en hulle luister na Jock se stem wat bokant almal uitklink. “Die gelowiges!” sê lady Mandrake. “Hulle stry en stry … dit ruik na kloosters en mens voel die harde banke van die Protestantse kerke.” Sy kyk in die kamer rond en haak by Henry in sodra sy die kroegie eenkant in die hoek gewaar. “Vrouens eenkant en mans eenkant,” sê sy terwyl hulle deur die niemandsland na die bron beweeg.
Die rangskikking om die argument het die patroon van die kamer verander, soos lady Mandrake tereg opgemerk het. Aan die een kant is die boere vergader in ’n abstraksie van wit en swart, die verskeidenheid van hulle gesigte ’n surrealistiese kontras van oë, neuse, monde, tande en ore. Aan die ander kant is die boerinne, ’n skakering in volle oormaat, met die vloeiende kleure van die reënboog, met die skittering van ornamente, en die kaleidoskoop van gelaatstrekke wat opdoem met asemberowende skoonheid en wegsink met die gryns van ouderdom.
“Waar is sir Henry?” vra lady Mandrake meteens. Sy het ’n glasie geledig en is angstig besig om in die kamer rond te kyk. In die verste hoek is ’n swart kolletjie, die enigste tussen die krans van boerinnetjies. Lady Mandrake sug van verligting en skink ’n tweede glasie vol. “Sir Henry en ek bekommer ons nie heeldag oor al die saai probleme van vandag se wêreld nie. Ons glo aan die rykdom van alle lewende dinge, die magiese proses van groei, verandering en rypwording, die weemoed van ’n tyd verby en in die proses van verbygaan, die warmte gebore uit liefde vir alles wat lewe.” Sy kyk liefderik na haar swart kolletjie wat nie ’n enkele oomblik stil is nie en soos ’n rubberballetjie tussen die meisies bons. Sy neig meteens oor na Henry en fluister: “Ek wil jou van ’n belofte vertel wat ek aan sir Henry moes doen. Soms huil ek as ek aan sy moed dink, maar dan voel ek weer trots.” Die trane kom geredelik en sy vee hulle met die puntjie van ’n sakdoekie weg. “Sir Henry het my laat beloof dat as hy te sterwe kom die dokters geen verdowingsmiddels mag gebruik nie. Hy wil ten volle bewus wees van elke sensasie, hy wil die lewe tot op die heel laaste oomblik ervaar. Is dit nie pragtig nie?”
Lady Mandrake sien haar gasvrou en waai vir haar met die sakdoekie. Sy piksoen Henry op die wang en loop in die rigting van sir Henry. Meteens is dit asof die rubberballetjie hernieude energie kry: dit beweeg op en af en heen en weer hoe nader sy kom, vinniger en vinniger met senuweeagtige lewenskrag.
Henry gewaar dat die donkerogige meisie wat langs hom aan die eettafel gesit het, besig is om vir haarself ’n glasie wyn in te gooi. Hy haas hom soontoe om haar te help. Hy bied ’n sigaret aan en hou ’n brandende vuurhoutjie gereed. Sy steek die sigaret aan terwyl sy haar oë vernou, dan hou sy haar hoof agteroor en stuur die rook die kamer in.
“Dankie,”