“Doodsgraad. Asof die dood grade het!”
“Die graad waarbo of waarbenede protoplasmiese lewe nie kan bestaan nie.”
“Protoplasmiese lewe,” sê ek. “Sou dit die eerste, of mees basiese vorm van lewe wees?”
“Vra dit ook maar vir Hattingh,” sê Theo.
“Sou dit die oerslym wees?”
“Dit sou kon wees, ja.”
Doodshemp, lees ek verder, doodshuis, doodsit, doodsjaar, doodskamer, doodsklok, doodskloppertjie, doodskopaap, doodslaaf, doodslaer, doodsmuur.
“Ek klee my in my doodshemp en gaan lê op die bestemde uur in die doodskamer. Buite hoor ek die doodsklok lui,” sê ek.
Theo Verwey glimlag.
Doodsê, doodsnood, doodsreën, doodsrilling, doodstaar, doodsteken, doodstraal, doodstrek, doodsuie, doodsuur, doodtuur, doodvis, doodsveld, doodsvertreder.
“Doodtuur.”
“Jou byvoorbeeld doodtuur op wat onontwykbaar is.”
“Soos die doodsuur,” sê ek.
“Soos die doodsuur,” sê hy.
“Doodvis vind ek ook mooi. Dat ’n stuk water doodgevis kan word.”
“Ja,” sê hy, “dit is ’n besonder effektiewe verbinding.”
Doodsvlek, doodsvuur, doodvalsiekte, doodvlag, doodvreter, doodverwonder, doodwaterpas, lees ek.
“Wat is die oorsprong van die woord dood?” vra ek.
“Waarskynlik van die Middelhoogduits Tod, die Oudhoogduits Tot, van die Goties daupus, waarvan die letter p soos die Engelse th uitgespreek word – waarskynlik gevorm op die Germaans dau,” sê hy. “Vergelyk die Oudnoorse vorm deyja, om dood te gaan.”
Ek sou hom wou vra hoe hy oor die dood voel, noudat ons die doodsterrein so intensief betree, maar dit is ’n te intieme vraag. Doodintiem. So intiem soos die dood. Tot die dood toe intiem. Onwaarskynlik. So goed ken ons mekaar nog nie. So goed sal ons mekaar waarskynlik nooit ken nie.
Ek blaai verder deur die kaarte. Dader en daderes. (Is dit ek en Theo Verwey? In watter konteks is ons die dader en die daderes?) Dadelikheid. Dadedrang. Nog beter – daedaliese dadedrang. Daarstraks en daarenteen, dampig (haar slape van liefdesgenot). Dries (met astrante aanmatiging), driebou en driedop.
“Daktilomansie,” sê ek, “jy het seker geweet …”
“Waarseggery uit die vingers,” sê hy, “van daktilo, woordelement met die betekenis van vinger of toon, soos in daktiloskopie.”
“Die ondersoek van vingerafdrukke,” sê ek.
“Met die oog op identifikasie,” sê hy, “wat berus op die feit dat die uitstekende huidlyste op die vingers van geen twee persone ooreenkom nie – en dat hierdie patroon lewenslank onveranderd bly.”
“Huidlys,” sê ek, “vind ek een van die vreemdste woorde in die taal. Naas dermbeendoring.”
*
Ek beween my skulpe soos Rachel haar kinders. Ek is beurtelings moorddadig kwaad en terneergedruk. Ek bel konstabel Modisane kort-kort om te hoor of daar al iets gevind is. Dit kan my nie skeel dat hy dink daar is iets fout met my nie. ’n Vrou wat tekere gaan oor skulpe asof sy niks beters het om oor te treur nie. Ek het heelwat om oor te treur, maar op die oomblik treur ek oor die skulpe.
Ek het ’n kind, ’n dogter, en ek het ’n metgesel, iemand met wie ek die afgelope sewe jaar ’n verhouding het. Hoewel my dogter reeds ’n jong vrou is, met haar eie lewe, bly sy voortdurend in my gedagtes. Dit is dikwels met pynlike intensiteit dat ek haar vorm terugroep in al die fases van haar lewe – as klein kind, as jeugdige, en nou as volwasse vrou. Die reuk van haar hare digby die kopvel, die sysagte vel en bykans onmerkbare oorgang tussen nek en kakebeen, die delikate kronkeling van are oor haar bors net onder die sleutelbeen, die besondere toonhoogte van haar stem – wanneer sy bly is, of wanneer sy angstig is. Die hittegraad van haar asem as sy koorsig is, as sy iets digby my oor sê. Dit kan ek alles met helderheid terugroep. Ek het groot geneentheid teenoor Frans de Waard, die man met wie ek ’n verhouding het. Hy verskaf my buitengewoon stigtelike sowel as erotiese plesier. Hy is ’n veelfasettige man, solied sowel as sexy, aantreklik, intelligent en viriel; ’n man wat nie op hom laat wag nie – ontvanklik vir die gee en neem van plesier. Maar ek staan die afgelope maande minder oop na hom. Ek is meer gerig op my onmiddellike omstandighede – die projek waarmee ek Theo Verwey assisteer, die boek waaraan ek begin skryf het, en nou die verlies van my drie en twintig skulpe.
En nou ineens presenteer Marthinus Maritz homself in my gedagtes – hoewel ek geen rede het om te glo dat die impetus van hom afkomstig is nie. Freek van As het my aan hom herinner – die man wat ek steeds met geen duidelikheid kan onthou nie. My skerpste en mees onmiddellike herinneringe aan Marthinus Maritz is sy sydelingse blik; die kragtige, effens vlesige torso; ’n uitstraling van sowel aggressie as behoeftigheid wat hy gehad het, en ’n rustelose ongeduld wat die tempo van sy liggaamlike en mentale bewegings bepaal het.
Ek bly steeds nadink oor die dooies – dié wat na aan my was en my ontval het, en sommige van die ander, soos Marthinus Maritz. Ek bly steeds met hulle omgaan in my gemoed. Ek dink ek sien sommige van hulle met groter helderheid – my moeder, my vader, my suster, Joets. Ek sien met groter duidelikheid die opsigte waarin elkeen van hulle se lewens verydel is. Hieroor sou ek byvoorbeeld kon treur, maar ek kies om my verdriet te fokus op die vermiste skulpe.
Haar naam is Judit, maar ek noem haar Joets. Desembermaande kuier ons by my tannie-hulle op hulle klein plasie in die Vrystaat. Ek is nege, Joets is vyftien. Bedags stap ons ver in die veld, soms vang ons krappe in die droë loop van die spruit. Smiddae speel ek op my eie in die voortuin. Almal slaap, in die klein toegeboude stoepkamertjie agter my is daar voortdurend ’n lae suisgeluid – dit klink soos ’n woer-woer wat baie stadig beweeg. (Saans maak dit my bang.) Ek speel in die koelte op die gras by ’n klein ronde rotstuintjie. Ek speel ’n verbeeldingspeletjie met ’n klein selluloïedpoppie. Ek gaan volledig op in die spel. Saans slaap ek en Joets in ’n kamer vol onuitgepakte dose, my tannie-hulle het pas in die huis ingetrek. Die dose is tot teenaan die dak gestapel. Daar is nog geen elektrisiteit nie. Joets maak my een nag met ’n kers wakker en dreig om my tone te brand as ek nie sê wat sy vir Kersfees gaan kry nie. Die vertrekke het lae sakplafonne, daar is altyd vlieë, die kombuis ruik na melk en tydens die lang, warm somermiddae is dit warm en doodstil in die huis.
*
Nege dae na die inbraak kry ek ’n oproep van konstabel Modisane.
“Your stolen goods have been retrieved,” sê hy.
“Where?!” vra ek.
“In Ladybrand,” sê hy.
“Ladybrand in the Free State?” vra ek.
“Yebo,” sê hy, “Ladybrand in the Free State.”
“Who took them?” vra ek.
“A mister Patrick Steinmeier,” sê hy. (Hy spreek dit Pa-triek uit.)
Ek aarsel ’n oomblik voor ek vra of meneer Patrick Steinmeier wit is.
Konstabel Modisane vra oor sy skouer. In die agtergrond is ’n geroesemoes hoorbaar.
“They don’t know,” sê hy.
“Where is mister Steinmeier now?” vra ek.
“Mister Steinmeier is dead,” sê hy.
“How did he die?!” vra ek.
“Mister Steinmeier hanged himself,” sê konstabel Modisane.
“I see,” sê ek. “Where did he hang himself?”
“In Ladybrand. When can you identify and claim your stolen goods?” vra hy.