Juis haar hardkoppigheid. Om nie voor witheid te swig nie. Om aan te dring op wat reg is. En op niks minder nie.
Geen kompromie vir haar, Thuli, nie.
Sy kyk die kat met woede terug, maar dis asof die kat se uitdrukking nie verander nie.
In haar ma se vrae sit die ou benoudhede, die vrees dat al die intrige weer van voor af gaan begin: “Wat is aan die gang, Thuli? Is ons dan nou terug in Londen, by daardie verskriklike dae?”
“Ma, ek het net in die tuin van die tempel gestap.” Sy fluister. “Toe gly ek, en toe val ek tussen die waterskilpaaie. Ek het Pa dit net so vertel. Niks verder ge-ma-ni-pu-leer nie.” Sy pruil die woord in stadige lettergrepe uit. ’n Ou gesinsrusie. Thuli, die tiener. Kry haar sin, kom wat wil.
Pa se kind. Die man wat altyd sy sin kry. “Jou pa is soos ’n Ses’fikile, spitsuur op die N2,” sê haar ma altyd. “Hy druk deur. Hy vleg en hy briek en hy gee vet en hy mik verby. Altyd vorentoe. Hy kom eerste daar. Altyd. Kom wat wil.”
Dan sal haar pa met sy vinnige humor kom en die situasie ontlont en vertel van die minibus wat hy die vorige dag ongeskik in die verkeer sien indruk het. Groot, op die agterruit, was geverf: Askies.
“Ja, Thuli, maar toe vertel jy jou maats jy dink jy’s ingestamp. Dis tog nie sommer gewoonweg dat mense sulke goed dink nie, kind? Daarmee sê jy tog iets vir ons?”
Haar ma het diep asemgehaal. Thuli kon oor die afstand heen haar die asem hoor intrek. “Wat is tussen jou en jou pa aan die gang?”
“Ma …”
“Waar is ons nou al weer?”
“Maar Ma …”
“Ek weier om weer daar te gaan. Dis klaar. Dis agter ons. Thuli, moenie sy pad loop nie. Kies ’n private lewe. Los hierdie Fees Must Fall en Rhodes Must Fall en wat-ook-al-nog-moet-val-goeters. Lós net die politiek. Kyk hoe lyk hy. Kyk hoe drink hy.”
Haar arme ma. Wat dink dis Fees Must Fall-sake. As sy maar weet.
“Ma, ek kan nie.”
“Thuli …”
Toe gryp haar pa die foon. Thuli het, agter haar ma se asemteug, sy voetstappe gehoor, net toe haar ma sê: “Kyk hoe drink hy.” Thuli kon aan daardie voeteval hoor dat haar pa al weer ’n paar sopies agter die blad het. Voordat haar ma nog verder iets kon sê, het hy die selfoon by haar geneem. Oor die suisende afstand kan Thuli die whisky ruik. “Thuls, my darling.”
Daardie selfde stemtoon van inskiklikheid en intieme sameswering wat sy die aand gehoor het kort ná die debat in doktor Eliot se klas oor die geskiedenis se gewig, toe Ian Brand sy mond uitgespoel het oor die historiese gewig – bedoel hy met gewig waarde? – van die wandade van sy wit stam. Toe sy die aand ontsteld in haar donker kamer lê, te ontstig om die lig aan te sit, toe haar pa afgetrokke tuis kom, en die voordeurklokkie net daarna lui, en sy ou kameraad Sello inkom en hulle in die studeerkamer sigare gaan rook sonder om te besef sy lê ontstig in haar skemer kamer op die divan en hoor grepe van wat hulle sê anderkant die oop studeerkamerdeur.
Hulle dag hulle en Sello se twee lyfwagte wat onder in die sitkamer sport op die TV gesit en kyk het, was alleen in die huis. Sello en haar pa het in die studeerkamer nogtans met fluisterstemme gepraat, bedag op die moontlike terugkeer huis toe van Thuli se ma, wat jaloers gewaak het oor die nuwe lewe in Suid-Afrika ná al die jare in ballingskap; die lewe van die gesin, van familie, van opvoeding en saambou. Nooit weer terug Londen toe nie. Nooit weer die geheime lewe nie. Nooit weer die vrees vir die klop aan die voordeur en die Boere of selfs hul eie ANC se moordbendes nie.
Só waak die moederhen.
#
Waar Thuli nou in die boekwinkel met die swart deur sit, lê die kat skuins oor haar bobene gedrapeer. Buite reën dit weer liggies, nes die eerste keer toe sy die boekwinkel met sy swart deur besoek het. Dis asof dit vir haar bestel is, die reuk van koffie en ou boeke en bome. Ek wil in China kom woon, dink Thuli. Weg van als. Musiek, saggies. Katte en gedempte stemme. Jong mense, leergierig met boeke. Stilletjies mekaar aan’t bekyk. Oop op haar skoot lê Paul French se Midnight in Peking, die storie van die moord op die Britse konsul se tienerdogter in 1937.
Sy lees egter nie. Die herinnering aan die dringende fluisterstemme van haar pa en sy vriend, wat al sedert die Londen-dae saam met hulle kom. “Shanghai,” kon Thuli hoor.
Shanghai. Die begin.
#
Die eerste keer dat sy Sello Tshwete gesien het, was hy daar in hul woonstel in Kensington as homself. Hy’t met daardie skuins skouertjie daar gestaan. Toe sy hom ’n uur later weer sien, was hy iemand anders. Die skouers was gelyk. Vir Thuli is dit een van die sterkste herinneringe uit haar kinderjare. Hierdie dubbelverskyning, die dubbelpersoonlikheid van Sello, sal sy altyd onthou, van toe af tot nou. Hy sal altyd vir haar twee mense wees. En sy sal haar altyd afvra: Watter Sello is nou hier op besoek by ons? Watter Sello kom by die voordeur in en maak mooi praatjies met haar ma en watter een gaan sit daar en knoei met haar pa in sy studeerkamer?
Sello, eers skoongeskeer en homself. ’n Uur later, Sello met ’n baard, ’n brilletjie met ’n skilpaddopraam, ’n baret en pyp. Tweed. Thabo Mbeki-styl, sou mense later spot.
Ja, haar pa het mos gesê dat as dit by vermomming kom, is jou ingesteldheid belangriker as ’n pruik. En hoe hy gesukkel het om Sello sy skewe skouer te laat regtrek voordat hy hom vermom in die Londense strate uitstuur.
En ook haar pa, namate die whisky getrek en die ys al harder in sy glas gerinkel het, ook hy het stadig in sy tweede self verander. Hy ís nou daardie tweede self, het sy gedink, daar waar sy in haar skemer kamer lê, toe sy die sin hoor: “The Chinese are in.” En nog ’n iets: “Big ear.” Later sou sy in die e-posse op sy rekenaar sien dat dit inderdaad Big ear is. Maar nie as twee woorde gespel nie. Eerder: BigEar.
#
En toe het die res gevolg. Die sinne wat haar lewe verander het, en haar gebring het tot hier in die Franse Konsessie met sy nat bome en hierdie geheime boekwinkel, tot hier, met die kat op haar skoot, in hierdie bedrieglike boekerigheid, in hierdie huiswinkel met sy geur van brood en koffie.
“Man, maar ons gaan eet!” het haar pa in die studeerkamer uitgeroep.
Ja, van daardie dag af het haar pa skielik ’n nuwe sêding gehad, ’n nuwe gewoonte. Wanneer iemand met wie hy vertroud is hom bel en hy skerts oor die selfoon nadat die persoon hom klaarblyklik gevra het hoe dit met hom gaan: “Nee, ons eet, my maat. Ons eet.”
Haar ma, haar immer bekommerde, versorgende ma, het dikwels in die maande voordat Thuli weg is, laat val: “Ek haat daardie frase.” Dan het Thuli se pa net geheimsinnig geglimlag. “Ek wil daardie frase uit my huis uit hê,” sou haar ma voortgegaan.
“Wat’s daar vir aandete vandag?” het haar pa dan spottend die onderwerp verander.
Nou sit sy hier.
BigEar, dink sy.
Ek is die ene ore.
My ma. My arme, arme ma.
En sy dink ook: Wag kom nie natuurlik vir my, Thuli Khumalo, nie. Ek wil daardie Chinese meisietjie agter die toonbank wat my nota geëet het, gaan wurg tot ek die naam uit haar kry!
#
As soon as I receive your urgent positive reply towards this message, I will give you the contact of the Bank in South Africa where this money and other properties documents is deposited for safe-keeping.
I will also issue a letter of authorization, deed of lodge, and deed of agreement to the bank as well to my lawyer’s that will prove you the present beneficiary of this money. I also want you to always put me in prayer all day night.
Any delay in your reply may give me room to look for another good person for this same purpose. Please assure