Die mans huil na die maan soos jagse werfbrakke. Die wind is skerp en skraal; die enigste wolk in die lug bedek die maan se skaamte. Die twee Kaffers trek die wolf aan sy ketting oor die lae klipmuur, die agterpote skop vas hierdie kant tot die nek nie meer kan hou nie en die dier oorstruikel tot in die put. Die Kaffer wat die muilband afhaal word skrams gebyt en die manne skater.
Buite die kraal blaf die honde harder. Die wolf maak hom klein en ruk aan die ketting. ’n Dronk man strompel oor die muur en steier en skop na die wolf en draai om na die mense met sy hande in die lug en lag. Agter hom spring die dier vorentoe tot hy terugruk aan sy ketting, reg by die lul se gevreet. Die man skrik en val en sy vriende lag vir hom en spoeg. Ek loop na die wa toe. Met die assegaai steek ek blitsige hale na die sagte pelse in die drie oorblywende hokke tot dit stil word. Ek laat val die nat assegaai en loop die skare in met die twee geweers oor my skouers en niemand kyk om nie en vir almal is ek net nog ’n gesig met iets in die oë en ’n geklemde mond wat dinge moet binnehou.
Die wolf draf in die kring wat die ketting toelaat, dan gaan hurk hy by die ysterpyp. Hy kyk na die mense, dan na die honde en dan na die vure. Hy gaan lê. Hy staan op toe die honde oor die muur skarrel agter hul hanteerders aan. Die kettings glip van hulle af; hulle skiet op die wolf af. Die wolf blaf en skree diep uit sy keel. Hulle hap en blaf en omhels mekaar op hul agterpote met die voorpote om mekaar se nekke. Die oop bekke soek mekaar op soos dié van honger minnaars. Die windhond kry die wolf aan die bek beet. Die wolf skud homself los en byt die hond oor die rug met die basterbrak ook reeds op hom van agter. Hy skud die baster af en byt. Die bulhond hou op die grens, nog sat van laas nag se bloed. Die wolf druk die windhond teen die grond vas en byt na die keel en mis en byt weer en versit sy greep en byt dieper.
Iemand vra vir my oor die wolf in die middel.
Dis nie my wolf nie.
Die man lyk verward, vra hoeveel ek op die wolf het. Ek sê ek het niks verwed nie.
Aan wie se kant is jy? vra die man.
’n Blaaskaak met ’n sak vir ’n hemp skel en sis en boots die geveg na in ’n klugtige gebarespel. Wanneer die wolf spring, gryp hy en ’n makker mekaar vas in dieselfde greep as waarmee die wolf en honde mekaar te lyf gaan. Sy mond gaap oop as die wolf blaf, sy tande kners as die honde knor, asof hy die pop is en die honde die buiksprekers.
Die wolf retireer, sy bek oopgesper, ’n skerp gekef. Die honde sirkel. Die wolf spring eers na die een en dan na die ander hond. Die windhond lê en bloei. Die bulhond het ’n oop wond oor die rug, die baster se snoet is aan flarde. Die wolf is overal rooi buiten die wit sening wat uit sy poot hang. Die diere baklei sonder oorgawe, asof hulle al ’n duisend maal geveg en gesterf het in ander lywe in ander arenas.
Die mans om die kraal praat al meer met mekaar, verveeld met die bloedbad. Hulle bly vir die weddenskappe, maar die drif het verslaan.
Die vuurlig vind die wolf se oë. Ek sien weer dieselfde ding wat ek by die baviaan gesien het. ’n Suiwer ding, iets wat ek nog net by diere in slagysters so digby gesien het.
Ek loop deur die muur van skouers, druk dié wat nie skuif nie ferm uit my pad. Die baster is flenters en het nie meer ’n kans nie maar hou nie op met storm nie. Sy eienaar klim oor die muur, probeer die ketting weer om sy hond kry. Die brak byt hom en die man vloek en sy vriende weergalm sy vloek uitgelate. Ek kyk na die mans aan die oorkant van die kraal, sommige met spatsels van die geveg op hul gesigte. Hulle skree en blaf en spoeg en vee die bloed uit hul oë en hoe kan hulle dit nie raaksien nie? Ek tree terug, skielik bang die wolf se ketting gaan breek, en dan hoop ek die ketting breek en ek glimlag en dan het ek die een snaphaan reeds van my skouer geswaai en gerig op die wolf en die sneller getrek. Die kruit ontvlam en terwyl ek die geweer vir ’n ewige oomblik moet hou op die teiken terwyl die kruit brand en die kogel uit die loop loods, staan die mans rondom my skielik nugter en stompsinnig. Die wolf stort neer. Ek het reeds die tweede geweer in die dronk drek langs my se gevreet en maak daar vir my ’n pad oop deur die gehoor en ek moet een melkbaard met die geweerkolf wiks en dan is ek op my perd en weg.
’n Ent weg hoor ek agter my iemand roep. ’n Ruiter kom agter my aan en skree oor die waarde van die huide en hoeveel ek hom skuld en dat jy nie net ’n ander man se diere kan skiet nie. Ek galop voort en die man hou aan met skree agter my, maar probeer my nooit inhaal nie. ’n Paar honderd tree agter my val hy in by my pas. Hy skree tot sy stem rou word en die woorde bloot klanke is en die geskree net ’n geskree en hy opgee en terugdraai na sy maters.
Met dagbreek wag ek vir die volk om wakker te word terwyl ek water kook. Ons reis terug Brandwacht toe. Ek swyg in die saal en wonder hoekom wapaaie altyd kronkel al is alles plat en reguit voor jou en niemand vra my uit nie maar hulle praat onder mekaar.
Op die tweede dag uit Graaffe Rijnet gewaar ons weer die honde in die bosse. ’n Rooie draf voor Perd uit. Dit is nie die afoorhond waarmee ek gestoei het nie. Hierdie een het ’n vars merk oor sy snoet; al twee ore staan orent. Hy is breër en donkerder en jonger as ou Af-oor, sy oë wilder. Die tropleier is dood, lank lewe die trop. Wat het van Af-oor geword? Bosluis? Ouderdom? Moes hy sy leierskap met sy tande verdedig en was hy te oud? Is hy doodgebyt of het hy as verslane alleenloper die woesterny ingeloop? Die lewe stu voort, die trop leef vir ewig. Die honde het ’n nuwe kaptein en ek ’n nuwe skaduwee.
By die huis is ek heen en weer op die werf en snags lê ek wakker. Maria kry die storie ná ’n paar dae uit my uit.
En hulle laat loop jou toe sommerso?
Hulle sal nie ’n man skiet oor ’n wolf en ’n paar ape nie.
Jy weet hulle skiet oor baie minder.
Hoe moet ek weet hoekom hulle my nie geskiet het nie.
Jy het geloop soek daarvoor.
Ek het teruggegaan vir die diere op daardie wa. Ek het geweet ek gaan wat ook al in daardie kraal losgelaat word, vrek skiet.
Kom nou, Buys, ek ken jou. Jy wou ook sien wat hulle aan jou gaan doen. Graaffe Rijnet se manne.
Ek swyg.
Jy het nie die honde geskiet nie?
Vir wat? Hulle was alreeds mak.
In die winter as die rivier skaars jou zeik kan wegdryf, trek ek en my kamerade en ons Hottentotte deur die bosse en klowe en rivier na Kafferland en kom terug met beeste uit die Mbalu-krale. ’n Paar nagte daarna trek Langa se manne deur die bosse en klowe en rivier en kom weg met beeste uit my kraal. ’n Paar dae later trek ek deur die beboste klowe en die droë rivier en keer terug met Langa se beeste, en Langa trek dae later deur die ruie klowe en die Groot Visrivier en kom terug met my beeste. Langa is tagtig en hy het nog altyd geveg en hy sal altyd aanhou veg.
Toe ek tuiskom op ’n vreemde perd met ’n trop vreemde beeste en ’n wa vol ivoor, wildsbokke wat hang aan die kappe, en gewere – kiste vol smokkelgewere – hardloop Maria uit die huis en ek klim van die perd af en sy gaan staan ’n paar treë voor my en ek stap nader en sy tree terug en stop toe ek stop en kyk af en pers haar duime toe in haar hande en druk haar hande styf teen haar sye en kyk vinnig op:
Jou kind is dood, sê sy.
Die baba is agter die huis teen ’n rant begrawe, ’n hopie klippe bo-op haar karkassie gestapel. Maria neem my na die klipstapel. Ek het nog geen woord gesê nie.
Jy kon nie gewag het nie? sê ek.
Hoe moet ek weet wanneer jy huis toe kom? Jy loop gedurig rond.
Ek swyg. Ek gaan sit en tel een van die klippe op. Ek streel daaroor, kap daarmee teen ’n ander klip.
Ek moes gewag het met die begrawery, sê sy. Maar ek het nie gedink jy sou omgee nie. Jy was weg. Dit het begin stink.
Dit is reg so, sê ek. Dit sou nie help nie.