“Daar is reddingsbote. En onthou, hulle is darem voortdurend in kontak met die mense van die kontrolekamer op die landaanleg. As daar dringende probleme ontstaan, sal ’n reddingsaksie onmiddellik van die land af uitgevoer word.”
Esbeth proe aan haar wyn. “Dit is dus heeltemal veilig om daar te werk?” vra sy steeds vertwyfeld.
“Ja, die akkommodasiemodule is ’n vuurvaste eenheid van vier verdiepings met drukreëling. Dis só ontwerp dat dit hitte van tot 1 000 grade Celsius vir ’n uur sal kan weerstaan, sou daar ’n brand uitbreek.”
“Dis amper vier keer warmer as my stoof se oond,” sê Esbeth vol ontsag. “En wat is die doel van daardie twee lang regop torings op die land met die vlam wat ’n mens selfs van my oupa se plaas af kan sien?”
“Jy praat van die fakkelstelsels. Hulle is 115 meter hoog, die hoogste in Suid-Afrika. Hulle is rookvry en verhoed dat skadelike gasse soos swaweldioksied en swaeltrioksied, wat die oorsaak van suurreën is, in die atmosfeer vrygelaat word.”
Hy vul haar glasie en Esbeth wonder of sy nie reeds te veel gedrink het nie, want sy sukkel om op sy antwoorde te konsentreer. Sy hande, mond en oë interesseer haar meer as sy praatjies oor Mossgas. Hoekom wens sy so sy kan oor ander dinge met hom gesels? Dat sy sommer ’n lang ent in die motor saam met hom kan gaan ry? Of voor ’n kaggelvuur kan sit met haar kop teen sy bene gestut? Of dalk kan hulle net ’n slag oor iets anders as sy werk gesels …
Tog is sy versigtig om van die onderwerp af te stap. Netnou kom hy agter sy is nuuskierig oor hom. Sy aanvaar dat hy nie daarvan hou dat sy in sy verlede delf nie. Sy kan tog nie sê nie: Jy geniet dit seker om nou weer vry te wees? En oor sy kind se dood wil sy ook nie praat nie, dit is ’n te emosionele saak. Mossgas bly maar die veiligste onderwerp.
“En wat gebeur dan met die gas wanneer dit op land kom?” vra sy dus.
“Dit gaan deur verskeie prosesse van afkoeling, toevoeging van stoom en suurstof ensovoorts, totdat jy uiteindelik dinge soos nafta kry wat dan na die petrolproduksie-eenhede gekanaliseer word, of diesel wat reguit na die dieselpoel gaan. Daar is verskillende aanlegte op die raffinadery-terrein, soos ’n hervormingsaanlag, waar die moerasgas in sintesegas omskep word. Die sintesegas gaan weer na die sintoleenheid, waar dit tot ligte olie en dekanteerolie omskep word. Van die sintoleenheid gaan dit na ’n relatiewe konvensionele raffinadery waar dit verwerk word tot die petrolbestanddele alkohol, alkilaat, butaan, ensovoorts. Ek wil jou nie verveel met allerhande ingewikkelde tegnieke nie. Alles saamgevat, beteken dit eintlik maar net dat dít wat die see miljoene jare sou neem om te produseer op land verkort word tot letterlik ’n paar minute.”
“Wat gaan gebeur as die gas opraak?”
“Daar word voortdurend ondersoeke gedoen om alternatiewe te vind om Mossgas se lewe te verleng. Een van die projekte wat op die oomblik aan die gang is, is om die herwinning van die gas wat nie deur natuurlike druk na die platform gevoer kan word nie, deur ’n kompressieproses te herwin. Daar is verskeie moontlikhede wat die projek se lewe vir ’n aansienlike tyd kan verleng.”
“Is dit darem lonend? Sou dit nie goedkoper gewees het om maar steeds al ons petrol in te voer nie? En aan wie word die brandstof verkoop?”
“Die projek bespaar Suid-Afrika jaarliks ongeveer een miljard rand aan buitelandse valuta. Van die eindprodukte word ongeveer vyftien persent per pad en spoor vir verbruik hier in Mosselbaai se verspreidingsgebied versprei. Die res word by Voorbaai in tenkskepe gepomp en na Port Elizabeth en Oos-Londen vervoer, waarvandaan die twee stede se bestaande oliemaatskappye dit in hul omliggende distrikte versprei.”
“Hoekom word die petrolprys nie verlaag as dit so goed gaan met Mossgas nie?”
“Die regering stel die prys van brandstof vas. Mossgas is maar net die vervaardiger daarvan.”
Hul geselsery word onderbreek toe die kos opdaag. En ’n rukkie lank eet hulle in stilte. Esbeth wonder waarom ’n elementêre gebaar soos die hantering van sy eetgerei haar so fassineer. Hy doen dit tog nie anders as ander mense nie. En die vraag bly by haar opkom waarom sy vrou hom dan vir ’n ander man verruil het. Sy kan, of liewer, wíl nie glo dat hy só ’n slegte eggenoot vir ’n vrou sal wees nie. Ook sy gedagtes moet met ander dinge besig wees, want hy vra skielik hoe oud haar seuntjie is.
“Hy word Septembermaand vier.” Dit gee haar ’n aanknopingspunt om ook van sy kind melding te maak. “Hoe oud was jou seuntjie toe hy oorlede is?”
“Hy was drie jaar oud.”
“Ek glo jy mis hom baie. Ek kan my nie die lewe indink sonder Eben nie.”
“My seuntjie se naam was Norman. Dit sal Saterdag ’n paar maande wees dat hy … nie meer leef nie.”
So kort? Dit raak stil in Esbeth. Sy verstaan nou die hartseer skaduwees wat daar maar knaend in sy blik skuil.
“Ek leer Eben nou perdry,” lei sy die gesprek subtiel in ’n ander rigting. “Eintlik ry hy al taamlik goed; hy oefen sommer daar op die werf rond. Maar ek het hom, toe ons laas op die plaas was, vir die eerste keer die veld in gevat. Hy geniet dit natuurlik vreeslik en het geen erg aan sy ma se senuwees nie!”
Gustav glimlag effens. “Jy is bevoorreg om jou kind van die plaaslewe te kan leer. Dit was altyd ’n droom van my; om eendag vir my ’n klein plasie te koop waar ek my kinders kan grootmaak.” Hy swyg ’n hele rukkie, sê dan: “’n Droom wat nou nooit bewaarheid sal word nie.”
“Miskien tog eendag,” sê Esbeth. “Wanneer jou seer nie meer so rou is nie.”
Hy beweeg stadig sy kop. “Vir wie sal ek dit koop?”
“Vir jouself. En vir … Dalk trou jy weer.”
“Nee,” sê hy skielik bot. “Ek sal nooit weer trou nie.”
“Jy kan dit nie sê nie. Hoe weet jy wat daar op jou wag?”
“Sal jý weer trou?”
Esbeth voel tot haar ontsteltenis hoe haar wange skielik weer vlam. “Ek is moontlik nog getroud.”
“En as jy bevestiging kry dat jou man nie meer leef nie, sal jy dan weer trou?”
Sy het moeite om haar blik weg te skeur uit syne. “Ek weet nie, want ek weet nie wat die toekoms vir my inhou nie.”
“Buiten dood en siekte kan ’n mens jou eie lewe reël.”
“Nie altyd nie.”
“Altyd.”
Esbeth voel hoe daar iets in haar in opstand kom. Sy voel skielik kwaad vir hom. Kwaad omdat hy so seker van homself is. Oor hy so presies weet wat hy wil en nie wil nie. En iets van haar ergerlikheid skemer deur in haar stem toe sy sê: “Jy is gelukkig. Dit lyk nie of die lewe jou al hard genoeg geslaan het om jou selfvertroue te knak nie.”
Sy stem klink ook nie meer so vriendelik nie, toe hy sê: “Juis omdat ek so hard geslaan is, weet ek ek kan nie meer in sprokies glo nie.”
Die oomblik toe die woorde uit is, is Gustav spyt hy het dit gesê. “Ek is jammer,” sê hy dan ook dadelik berouvol. “Dit is seker ’n goeie ding as ’n mens verwagtinge koester vir die toekoms. Moet dit net nie van mý verwag nie.”
“Jy klink bitter?” sê-vra Esbeth, ook spyt dat sy nie haar ergernis vir haarself kon hou nie.
“Nee, nie bitter nie. Net realisties. Kan jy vir my die sout aangee, asseblief?”
Die atmosfeer is bederf. En hul pogings om gemoedelik te wees, wil maar net nie op dreef kom nie. Esbeth eet langtand; sy weet nie hoe sy deur die berg kos op haar bord gaan kom nie. Ook Gustav se aptyt is nie meer wat dit was toe hy die bestelling geplaas het nie. Hoewel albei voorgee dat hulle lekker geëet het, sien hulle nie kans vir nagereg of koffie nie. En toe hulle die restaurant verlaat, ry Gustav reguit na tant Ralie se huis om Esbeth te gaan aflaai.
Hy stap in stilte saam met