Hy het sy toekomsdrome rondom sy Kodak gebou. En sy stories. Geoefen om soos die joernaliste in National Geographic te skryf. Homself geleer hoe om ’n storie aanmekaar te sit. Besef dis soos om ’n prentjie met woorde te skryf, baie soos foto’s neem.
Toe kom die weermag. Hulle is opgeroep en het ná basiese opleiding saam op die grens beland. Hulle moes oornag grootword en oorleef. Trauma ervaar. En trauma, dink hy, bring die beste of die slegste in jou uit, jy leer iemand vinnig ken. En dit was amper asof hy en Chris mekaar té goed leer ken het, van alles gestroop het hulle te veel gesien. Die uitdrukking “om die naakte waarheid in die gesig te staar” het vir hom nuwe betekenis gekry. Vervreemding het ingetree. Dit was soos ’n spook, iets wat jy nie kon sien nie, maar heeltyd kon voel dis daar.
Ná hulle twee jaar in die weermag het hulle nooit weer daaroor gepraat nie. Nie met mekaar nie. Hy weet Chris het ’n sielkundige gaan sien, die wyse ding om te doen, en dit het hom seker finaal op sy lewenspad gerig, nadat hy die waarde van die terapeutiese proses eerstehands ervaar het.
Toe’s Chris Stellenbosch toe, en daarna het hy ’n ruk lank iewers in Gauteng gaan klas gee, as hy reg onthou, en John het as kadetverslaggewer, en daarna as volwaardige joernalis, by The Star in Johannesburg begin werk.
Jare later, toe hy terug in die Kaap werk as hoofredakteur van die Sondag Nuus, het hy Chris weer by ’n partytjie raakgeloop. Chris en sy vrou, Connie. John was toe verloof aan Helen, ’n jong Engelse joernalis met uitheemse politieke opinies, pas klaar by Rhodes. Teen die tyd dat hulle ’n afspraak kon reël om mekaar weer te sien, was sy en Helen se verlowing verbreek en het hy alleen gaan kuier.
“The idea of marriage is oppressive,” het Helen gesê die aand toe sy sy ouma se verloofring met haar tande van haar natgelekte vinger afgetrek, teen haar broek afgevee en op die tafel neergesit het. “Did you see them?”
“Who?”
“Those friends of yours the other night. At the party.”
“What about them?” Maar hy het geweet, hy het gesien wat sy gesien het.
“They hate each other.”
“That’s a strong statement. Maybe they were just having a disappointing evening.”
“More like a disappointing life, if you ask me. It was written all over their faces.”
“That can’t be the reason, Helen. Come on. I deserve better than that.”
Sy’t deur toe begin loop. Hy het opgestaan, is agterna. Het die deur vir haar oopgehou terwyl sy sukkel om die woonstel se sleutel van haar sleutelring af te draai. Sy’t begin ruk en pluk, haar gesig rooi. Hy het nie aangebied om te help nie.
“Why do modern people insist on perpetuating an archaic, oppressive institution? It’s like signing up for voluntary punishment. It’s not my thing, John. That’s really it, I think,” het sy gesê en die sleutel, uiteindelik los, in sy hand gesit.
Hy het haar gemis. Haar anderse maniere, radikale opinies oor alles, interessante geselskap. Haar mooi lyf, die ou vintage rokke en plakkies wat sy altyd gedra het. Haar kort swart krulhare, amper kroes, en die glimlag wat sy haarself soms toegelaat het. Maar hy was ook verlig, moet hy erken. Die aandete by Chris en Connie was aangenaam. Sonder Helen. Sy het ’n manier gehad om mense verkeerd op te vryf, soms te vinnig op haar perdjie te spring, aannames te maak en uitgesproke te raak sonder dat sy al die feite ken. Sy was altyd oorgehaal om te baklei. Die lewe was onregverdig en elkeen het ’n verantwoordelikheid gehad om die balans te probeer herstel. Of hulle nou wil of nie.
En hulle het hom jammer gekry toe hy alleen daar aankom. Chris en Connie wou dadelik pleisters opplak: enkellopende vriendinne “wat perfek by hom sal pas”. Hom dadelik weer genooi vir ’n volgende ete, hom as’t ware onder hulle vlerk geneem. Hy was tydelik hulle nuwe projek. Hy was gevlei. Het toe selfs van Connie gehou. Sy situasie het ’n wyle hulle aandag van hulle eie verhouding afgetrek. En verligting gebring, dink hy nou, van hulle onderlinge gebyt, hulle skertsende verwyte; soos wie die minste geslaap het die vorige aand toe hulle baba, Nina, die sesde keer wakker geword het omdat sy tande kry; hulle latere onwelkome uitlatings oor poepe in die bed, hulle uitgesprokenheid oor die ander se dikgeswelde oggendgesig en stinkasem na te veel wyn.
Moenie ’n fout maak nie, hy is nie blind vir die troos wat hulle sê die huwelik bring nie. So sinies en onromanties is hy nie. Hy glo daar is gelukkig getroude paartjies, iewers, hy het al van hulle gehoor. Mense praat soms oor so en so se wonderlike verhouding, die twee wat so goed bymekaar pas, nog so verlief is, elke week op dates gaan. Hy het hulle nog net nie persoonlik teëgekom nie. Maar hy is oop vir oortuiging. As joernalis moet jy wees. Dié wat hom oor die jare graag getroud wou sien, hervorm, soos húlle, hom aan hulle vaal vriendinne wou afsmeer omdat hy ’n sogenaamde bachelor is wat nog net nie die regte vrou ontmoet het nie – as hy nou daaraan terugdink, het sommige van hulle tog vir hom gelukkig gelyk.
En wie was hy om te kla oor Chris en Connie se optrede voor hom? Wat weet hy van dit wat in mense se binnekamer aangaan? Hy was maar net te dankbaar oor die vriendskap, en wanneer dit sy beurt was om hulle aandag te geniet, het hy hom verlustig in hulle simpatie oor sy alleenloperstatus.
Maar toe vat die lewe weer sy eie koers. Chris en Connie se tweede baba is gebore, en die uitnodigings het opgedroog, sy woonstel was te veel soos ’n bachelor s’n, nie ingerig om hulle om die beurt te onthaal nie. En om eerlik te wees, het hy as enkellopende man nooit daaraan gedink om hulle te nooi nie.
Ná hy Chris op ’n stadium ’n paar keer gebel het, het hulle mekaar vir ’n bier in ’n kroeg ontmoet, ’n entjie van hulle huis af. Hy kon sien die man was tot die dood toe moeg, het net sy bed gesoek.
“Hei. Moenie worry nie,” het hy vir Chris gesê toe hy weer ’n ontmoeting probeer reël, na dié se soveelste lomp verskoning. Hy verstaan oor die baba. Die tweede een. Ja, hy kan glo, Connie gaan deur hel. Húlle gaan deur hel. “No pressure. Ons sien mekaar weer as dinge bedaar met die kinders. Regtig.”
Maar tog kon hy nie help om te dink dat Connie lankal vir hom begin suur lyk het nie. Nadat hy die hoeveelste vrou wat hulle uit die bloute aan hom voorgestel het, ná een aand uit nie weer gekontak het nie. En uiteindelik, ná maande se tevergeefse pogings, het hy opgegee. Hy het Chris nie weer gebel nie.
Hulle het mekaar daarna eers weer in Johannesburg raakgeloop, so ’n paar jaar gelede, en ’n bier gedrink. Hy het werk daar gehad en Chris moes iewers ’n praatjie lewer en ’n universiteitsreünie bywoon. Dit was amper weer soos in die ou dae tussen hulle.
En dis wat hom die vrymoedigheid gegee het om Chris weer te bel, daardie spesifieke aand, nou al amper ’n jaar terug toe hy ’n skouer nodig gehad het ná sy afdanking. Chris se vrou is vroeg met die baba bed toe, gesê sy los hulle om op te vang.
Terwyl hy nog ’n bottel wyn oopmaak, wou Chris weet wat in sy lewe aangaan. Regtig aangaan.
“Daar’s nou nie meer reëls nie, John. Jý maak die reëls,” het hy gesê toe John hom vertel hy het sy werk verloor. Chris was opgewonde. “Jy het nog ’n kans, man. Jy kan oor begin. Min mense het daardie voorreg. Daar’s nou nuwe reëls in jou lewe.” Hy het toe oorgeleun en John op sy skouer geklap. “Reël een, ou vriend. Jy moet weer begin skilder. Ek het jou nooit gesê nie, maar ek was al die jare jaloers op jou. Jy’t talent, John.”
Hy onthou Arno Carstens het “Bubblegum on My Boots” begin sing en sy kop het gedraai, maar hy kon hoor Chris bedoel dit.
“Wat skilder? Ek moet werk kry, Chris,” het hy gesê, “my verband betaal.”
“Ja, ja. Dit kan reël drie wees. Reël twee is belangriker: Kry tog vir jou ’n girl, for fuck’s sake, man. Hoe lank gaan jy nog so aangaan?”