Hy wou nie kyk nie, wou niemand se oog anderkant die venster vang nie.
Dit het hom laat dink aan toe hy ’n kind was. Toe sy ouers hulle foksterriër, Vlekkie, weggegee het vir ’n tannie met ’n beehive en ’n stywe blou crimplene-rok. Hy onthou sy het hom in ’n ou Datsun kom haal, en hoe Vlekkie ingespring het toe sy die kar se agterdeur oopmaak, so asof hy haar al jare lank ken. Met sy bek oop, sy tongetjie uit en sy borsie al hygende het hy op die sitplek gaan sit en vorentoe bly kyk, so asof sy lewe daarvan afhang. Hy’t John geïgnoreer toe hy hom roep. Selfs toe hy begin huil het, het Vlekkie hom geïgnoreer. Want sy wêreld sou inmekaarstort as hy per ongeluk een van sy mense se oë vang, dié vir wie hy lief was en wat hom verraai het. Vlekkie moes sterk wees. Sy mense was nou die vreemdelinge. Die nuwe tannie sy redder.
Hy het saamgespeel. Ingeskryf vir die man se nuwe aanlynkursus wat dié self ontwerp het. Hulle almal het. Daar was ’n kortstondige oomblik van euforie in die lug, in die kantoor van die redakteur wat hulle die vorige dag met ’n verskonende uitdrukking op haar gesig afgedank het. In ’n paar sinne verduidelik het wat almal seker verwag het gaan kom. Die onstuitbaarheid van tegnologie. Dis niemand se skuld nie. Dit is wat dit is. “Is dit nie exciting times nie, julle?”
Toe gaan sy op vakansie, kon hy nie help om te dink nie, weke later toe die stof gaan lê het en hy steeds sukkel om die kursus te verstaan en klaar te maak. Sy het die pad gevat en dit aan ’n millennial oorgelaat om haar vuilwerk te doen. Met leë beloftes in sy hand. John het sinies geraak. Wie sou nie.
En hy het probeer, ná hy die kursus net-net deur is. Aanlynskryf. Aangesluit by oorsese websites wat werk belowe, blogs geskryf vir ’n Amerikaanse maatskappy oor die kuns van barbeques maak. Dis mos eenvoudig braai. Is hy nie ’n ekspert nie? Hy was. Hy het geskryf vir minder vergoeding as wat hy destyds as jong verslaggewer by The Star verdien het. Dié uiters vernederende betaling en die ongemaklike gedagte dat hy ’n sogenaamde ekspert moet wees, homself moet verkoop as een – is die hoofredes waarom sy kortstondige loopbaan as aanlynskrywer gesneuwel het. Dít, en die koue vreemdheid van die medium. Hy het eenvoudig nie ’n aanvoeling daarvoor gehad nie.
Sy fut was skielik uit. Dalk was hy ’n ruk lank selfs effens depressief. Toe dit hom tref dat hy niks meer het om te bewys nie, niks meer het as wat hy het nie. Hy kan die wêreld net gee wat hy is, en dis nie veel nie. Hy het niks meer in hom om mense te oortuig hy is iemand, ’n ekspert, nie. Dit moet goed genoeg wees. Dis al wat daar is.
Toe kontak hy oudkollegas. Kry hier en daar iets. Verkoop sy dienste as algemene vryskutskrywer en fotograaf aan koerante, tydskrifte. Hy’t ’n reeks onderhoude gevoer met akteurs uit die tagtigs, hulle gaan uitsnuffel, nuusjagter van ouds, weer gevoel hy’s in sy vel. Van hulle is oorlede en hy moes met hulle families gesels, ’n interessante invalshoek, ander het boeke geskryf, twee keer vetter geword en Orkney toe getrek om te help om na die kleinkinders te kyk, of advertensiewerk probeer, of ’n rol in ’n sepie vertolk. Huisgenoot het sy reeks stories gekoop, elke tweede week ’n ander akteur se lewensverhaal vir hulle lesers opgedis. Rigor mortis.
Die pyplyn droog maklik op, het hy gou besef. Veral as daar nie ’n gereelde toevloei van ’n aard is nie. Niks loop vanself nie. Hy het ’n entrepreneursvonk in homself ontdek, was vir ’n ruk beïndruk daarmee. Net gewens dit kon vinniger ’n groter inkomste oplewer.
Hy het Chris ook laas jaar gebel, so ’n paar maande ná sy afdanking, dankbaar oor hulle jare lange halfhartige pogings om kontak te behou. Hy het ’n vriend nodig gehad. Iemand wat hom ken. Chris het hom genooi om by hom en sy nuwe vrou en baba te kom eet. Die vrou wat Chris wie weet waar so vinnig uitgekrap het ná sy egskeiding. Hy kon sien die man was nog nie heeltemal oor sy eks nie. Hy het telkemale met Chris en Connie gekuier. Hy onthou sy raak maklik half stug, buierig en ongelukkig. Asof sy al een in die lewe is met probleme. Hy het Chris jammer gekry destyds. Dit het gelyk asof hy sy bes doen om haar tevrede te hou. Iets wat hy klaarblyklik nie kon regkry nie.
Hulle vriendskap het op hoërskool begin, toe hulle besef nie een van hulle hou van rugby nie. Hulle het saamgestem dis ’n aggressiewe, barbaarse sport, dat dit nie net gebreekte arms en bene veroorsaak nie, maar veral frommelore; die ergste lot vir twee adolessente seuns wat selfbewus is oor elke nuwe puisie wat kop uitsteek, oor hulle kuiwe wat pouses netjies gekam moet word voor die badkamerspieël, hulle onverwagse ereksies rondom blosende meisies met vlegsels en poniesterte, stywe borste en boude.
Hulle was onafskeidbaar, het saam tennis gespeel, debatskompetisies gewen. Hulle was ’n gedugte span. Nou dink hy hulle was bloot bang. Bang vir die groot ouens wat soos ape gelyk het met hulle lang arms, kort bene en dik nekke in stywe rugbytruie, wat pouses in die gange amok probeer maak het, met alles en almal skoor gesoek het. Met die meisies. En met sissies, soos hulle. Dít terwyl die onderwysers agter die personeelkamer se toe deur sit en tee drink en toebroodjies eet. Hulle was nie so gebou nie, soos daai ouens nie, hulle was lank en maer. En lomp. Hy het gereeld oor sy eie skoene geval, hulle het altyd te groot vir hom gevoel, sy voete wat los rondskuif binne, tone wat omkrul in sy kouse. Hulle het mekaar nodig gehad, hy en Chris. Hulle twee bleeksiele. Twee is beter as een.
“Julle blerrie lelle. Julle is nikswerde, man! Bangbroeke. Soek net verskonings vir julle lafhartigheid. Seker moffies. Julle mors my tyd. Sokker speel? Waar val julle uit? Fokkof hier uit my saal uit.” Meneer Van der Westhuizen het hulle sorgvuldig uitgewerkte voorstel opgeskeur en dit in Chris se hand teruggedruk. Hy het rugby afgerig en sy grootste missie in die lewe was om al die seuns op die veld te kry. Sport hou hulle uit die moeilikheid, het hy geglo. Dis die antwoord op sigarette en dagga rook, suip en meisies op die paal sit. Dit, Sondae in die NG Kerk en ’n paar gereelde houe oor die gat met sy lat vir die wis en onwis.
Hulle het gedink hy sou beïndruk wees met hulle proaktiewe idee om ’n sokkerspan by die skool te begin. Die ouens by die Engelse skool het dan sokker gespeel. Hulle het hulle navorsing goed gedoen, was trots daarop. Daar was dan soveel voordele aan ’n kontaklose sport, waarom nie? Hy sal die minagting op meneer Van der Westhuizen se gesig nooit vergeet nie. Hy bloos nog steeds daaroor.
Toe hulle uit die saal loop, het John vir Chris gepootjie. Met sy groot skoen was dit nie moeilik nie. Dit was ’n verbouereerde, onwillekeurige reaksie, ’n ongeluk, sal hy tot vandag toe volhou. Chris het soos ’n os op die houtvloer neergeslaan, die stukkies papier met hulle grandiose sokkerideale het ver en wyd deur die lug gefladder. Chris het opgespring, hom lomp in die sy probeer stamp voor hy amper weer neergeslaan het. Hy het liewer nie gekyk nie, maar hy dink hy kon meneer Van der Westhuizen deur sy neus hoor blaas van ontsteltenis terwyl hulle rondgeskarrel het om die stukkies papier op te tel.
Maar hulle het ander talente gehad. Chris was op skool al terapeut, nog voor hulle weermag toe is en lank voor hy sielkunde gaan swot het. Altyd besig om mense se probleme op te los. En hy was goed daarmee. Natuurlik. Het boonop ’n slag met die meisies gehad. Glad met sy mond, altyd vol lof. Hy’t klein detail opgemerk wat elkeen spesiaal laat voel het, hulle maklik op hom verlief laat raak het. Hy het baie by Chris geleer. Hom fyn dopgehou. In sy kop aantekeninge gemaak, tips opgetel.
Hy wou ’n joernalis word, of ’n fotograaf. Hy het elke uitgawe van sy pa se National Geographic-tydskrifte van voor tot agter deurgelees, geleer daar’s iets soos photojournalism. Al twee sy liefdes in een. Hy het nooit getwyfel nie.
Hy was ook van kleins af lief vir skets. Sy ouma het altyd gesê hy het ’n oog, en sy tekeninge praat met mens. Dit raak lewendig. En dit kon enigiets wees. Van ’n ou waskom met appels op die kombuistafel se plastiektafeldoek, tot ’n vinkie wat al swaaiende nesskop in een van die doringboomtakke agter die huis. Toe sy ouma vir hom ’n stel akrielverf en ’n klomp kwaste vir sy veertiende verjaardag koop, het hy begin skilder.
Toe hy sestien was het hy sy eerste kamera gekoop met naweekgeld wat hy by die Spur verdien het. Dit het hom ses maande gevat. Hy was die eerste een in hulle nabye familie wat sy eie Kodak gehad het. En hy het botweg geweier om gewone, alledaagse foto’s te neem; die Kodak was vir kunssinnige foto’s bedoel, soos sy ouma dit genoem het. Sonsondergange,