Ek het kombuis toe gesluip en bo-op die kas geklim om deur die venster te kan loer.
“Waar was jy Vrydagaand?” Sy het met dié woorde die glimlag van sy gesig gevee.
“Ek kon nie kom nie, jammer, ek moes gebel het.”
“Ja, jy moes. Maar so was jy nog altyd, Hendrik, jou meisies en jou drinktyd was nog altyd meer belangrik as jou kind. Of jou vrou.”
“Jo.”
Ek het dit gehaat as my ma só met my pa praat. Hy het net daar gestaan, kop onderstebo; hy kon homself nooit verdedig nie.
“Moenie my Jo nie. Jy is nie die een wat haar trane moes afdroog nie. En moenie haar Sondag weer so laat kom aflaai nie. Dis eksamen, kyk dat sy leer.” Toe sy omdraai, het ek van die kas afgespring en kamer toe gehardloop. Sy het my daar kom roep, haar mond was styf en koud toe sy my groet.
My pa was stil in die bakkie op pad huis toe. Net Kaptein het vir almal langs die pad geblaf. “Pappa, ek het nie gehuil toe jy nie daar was nie,” het ek gejok.
“Ek’s jammer, my kind, ek kón nie kom nie.”
“Dis orraait, Pappa.” Ons het in stilte verder huis toe gery.
Ek en Kaptein het ’n stoeigeveg op die mat voor die televisie begin, sodat my pa later saam moes lag. Soms moes ek baie hard werk om die lag in my pa se oë terug te sit. Nie eens Cecilia kon dit meer regkry nie. Oom Willem en tannie Marta het later die aand kom inloer, hulle was op pad na nog ’n vriend se verjaardagbraai. My pa wou nie saamgaan nie.
“Wanneer trou jou ma?” het tannie Marta gevra.
“Ek weet nie.”
“Kom jy goed oor die weg met die oom?”
“Hy het my geslaan.”
“Wat!” Pa het opgespring.
“Ek het nie gedoen wat Ma gevra het nie en ek het teruggepraat, toe slaan hy my.” Ek wou hom nog vertel van die stort en die kar en die video, maar my pa was te kwaad. Sy gesig was bloedrooi, soos my wange met die opvoering, so rooi dat ek bang was hy bars. Ek het geskrik en eerder stilgebly.
“Gaan kamer toe.”
Ek het vir Kaptein geroep; ons was nog in die gang, toe hoor ek my pa: “Ek sal hom doodmaak!”
Oom Willem het gewaarsku: “Hendrik, los dit. Jy is nie meer daar nie, Johanna het ’n ander man in haar lewe. En Anna is op ’n moeilike ouderdom, onthou dit.”
“Dit gee hom nie die reg om aan my kind te slaan nie. En Anna was nog nooit moeilik nie. Hulle is nog nie eens getroud nie. Ek sal hom doodbliksem!” Toe my pa al hoe harder skree, het ek en Kaptein kamer toe gehardloop.
Hy het die hele naweek nie weer daaroor gepraat nie. Net met ’n donderwolkgesig rondgesluip. Ek was bang vir Sondag se aflaai. Bang hy slaan hom regtig dood, bang hy slaan hom nié.
Lekker, jou bliksem, het ek gedink toe ons voor die meenthuis stilhou en sy motor in die oprit staan, vandag gaan jy jammer wees, my pá is hier!
Maar my pa het my net afgelaai en gery, terwyl Kaptein sy kop deur die venster steek en weemoedig huil. Soos ek graag sou wou. My pa het níks gedoen nie. Hy was nes ek. Te bang om ons monde oop te maak.
Die week ná die skool daardie laaste kwartaal gesluit het, het Klein-Danie saam met sy pa by ons meenthuis opgedaag. Ons huisie was nie te klein nie, maar met hulle daar het dit altyd oorvol gevoel. Tog was ek bly wanneer Klein-Danie saamkom. Hy moes by my in die kamer slaap, en soms kon ons tot laatnag lê en gesels.
“Ek dog jy kuier by jou ma?”
“Haar nuwe boyfriend het haar vir ’n week berge toe genooi.”
“Hoekom het jy nie saamgegaan nie?”
“Ek was nie lus nie.” Dit het nie oortuigend geklink nie.
“Ek moes ook die naweek na my pa toe gaan, maar omdat dit vakansie is en almal weggaan, moet hy werk.”
Klein-Danie het skaars geglimlag.
“Toemaar,” het ek getroos, “nou kan jy saam na die partytjie gaan.”
“Watse partytjie?”
“Jou pa en my ma se werkspartytjie. Ons gaan geskenke ook kry, van Kersvader!”
“Daar is nie so iets soos ’n Kersvader nie.”
“Ek weet.” Hoekom kon daar nie maar een wees nie? En ’n paashaas, en ’n tandmuis? Hoekom moet ouers altyd vir hulle kinders lieg? “Maar dit gaan tog lekker wees.”
“Miskien,” het Klein-Danie gesê en hom omgedraai om te slaap.
Die Kerspartytjie was by ’n oord net buite die stad. Daar was baie mense; my ma en oom Danie het vir ’n groot boumaatskappy gewerk, en selfs oom Danie se hoofde was daar. Daar was ’n yslike Kersboom en onder die boom het Kersvader gesit. Ek het geweet dis net ’n ou oom met rooi klere en ’n vals baard, maar hy het soos ’n ou vriend gevoel toe hy my nader roep en ek my geskenk gaan haal. Dit het gevoel soos destyds toe my ma en pa nog getroud was en ons elke jaar na die polisie se Kersboom is. My ma het my nie toegelaat om later saam met my pa na sy Kerspartytjie te gaan nie, omdat sy bang was hy drink te veel en vergeet dan van my.
Ek het my geskenk in die motor gaan sit sodat ek dit later in my kamer kon oopmaak. Ek, Klein-Danie en die ander kinders het buite gespeel: blikaspaai, wegkruipertjie, aan-aan.
Dit was al donker toe my ma ons kom roep om ons kos te kom haal waar dit op lang tafels uitgepak was. Ek en Klein-Danie het alreeds met ons vol borde staan en wag dat my ma haar en oom Danie s’n klaar inskep, toe hy aangestap kom. Mens kon sien hy het gedrink, te veel gedrink, maar anders as my pa, wat dan meer lag, was sy gesig stroef. Ek kon nie hoor wat hy vir haar sê of wat sy sê nie, net gesien hoe hy die borde uit haar hand klap, gesien hoe Klein-Danie syne laat val en hardloop. Oom Danie was besig om driftig vir my ma te beduie. Sy het vinnig omgedraai, my aan die hand beetgekry en uitgestap.
“Johanna! Johanna!” het hy agterna geroep, maar sy het net vinniger geloop. Dit was doodstil in die saal. Al wat ek kon hoor, was oom Danie se geroep na my ma.
“Sit neer jou bord.”
Ek het nog steeds my bord vasgehou, het ek besef, en dit laat val op die gras. Toe hardloop ons. Ek en my ma. Tussen die rondawels deur, terwyl hy ons in sy motor agtervolg en bly roep. Ek dink as my ma wou, sou ons nog vinniger kon gehardloop het. Dit was asof sy ’n speletjie speel. Sy wou hê dat hy ons moes vang. Ons het lank so bly wegkruip, hardloop, wegkruip, tot hy ons voorgekeer het.
“Ek is jammer, Johanna, ek is jammer,” het hy gehuil en op sy knieë voor ons neergeval. “Dis wat drank aan my doen, dis hoekom ek nie drink nie. Dis daardie spul van finansies wat my máák drink het. Ek is jammer. Trou met my, Johanna.” Hy was nou nugter geskrik. “Ek weet hoe haat jy drank, gee my ’n jaar kans om aan jou te bewys dat ek nie só is nie. Trou dán met my,” het hy gesnik.
My ma het my hand gelos, by hom gaan kniel en hom in haar arms geneem.
Dis ék wat later moes vra waar Klein-Danie is.
“O Here! My kind!” het hy uitgeroep.
Ons het hom eers die volgende oggend in die swembad se kleedkamers gekry. Hy was yskoud en baie honger. Hy wou nie met my praat nie.
Die aand, met die beskerming van die donker om ons, het hy tóg gepraat: “Pas op vir my pa, Anna. Hy is ’n vark. ’n Fokken vark. Ek haat hom.”
Ek het nie gevra hoekom nie. Ek was te bang om te hoor watse onheilighede daar nog in oom Danie se kas skuil.
Vroeg in die nuwe jaar, my standerdvyfjaar, het my ma en oom Danie na huise begin kyk. Dit het hom nie lank gevat om haar te oorreed om saam met hom in te trek nie. “Ek gaan nie dieselfde fout weer maak nie, jy sal sien.”
Sy