En wat was daar in Londen om te doen nadat hulle die British Museum en die museums in Museum Road besoek het? En die paleis van buite beskou en die katedrale en kerke bekyk het? Thomas het gepraat van die mooi parke, maar in die reën is dit ook nie so aangenaam om buite rond te loop nie. Cecile was mal oor al die winkels in Oxfordstraat en ook om Harrods in Knightsbridge verdieping ná verstommende verdieping te verken. Hy, wat nooit daarvan gehou het om inkopies te doen nie, het agter haar aangedrentel terwyl hy sy bes gedoen het om gape te onderdruk.
Van die televisie het Tom buiten die nuus en ’n paar ander programme feitlik niks verstaan nie. Veral die sitkoms was in so ’n vreemde Engels dat dit netso wel Italiaans kon wees. Thomas het heerlik gelag en gesê dat ’n mens die vreemde cockney-aksente ná ’n paar maande gewoond raak.
Saans het Thomas hulle na ’n pub of anders na ’n deftige eetplek geneem. Die pubs kon hy nog verdra, maar die yslike bedrae wat Thomas op die deftige etes uitgegee het, was vir hom eens te erg. As houtwerkonderwyser – totdat houtwerk as vak afgeskaf is by die skool waar hy klasgegee het – was daar nooit geld vir luukses nie. Cecile het nooit gewerk nie en baie geld is uitgegee op boeke en rekenaaraanpassings vir Thomas wat op laerskool reeds na die klasse vir begaafde kinders by die JCE aangery moes word.
Hy het verstaan dat Thomas vir sy ouers iets wou teruggee, maar Tom het nog altyd gevoel ’n ouer gee vir ’n kind sonder dat daar enige verpligting op die kind rus om terug te gee. Jy wou mos die kind gehad het. Die kind het nie gevra om in die wêreld te kom nie. Tom het verlang na sy groentetuin in sy agterplaas met die vars tamaties, wortels en kropslaai, die geur van gesaagde hout, die son wat elke oggend in sy slaapkamervenster opkom, die tarentale wat soggens vroeg uit die koppie swerm, die donderstorms, boerewors en poetoepap en Afrikaans – om dit te hoor en te gebruik. Dit het hom nie ontgaan dat Thomas soms met hulle Engels gepraat het nie. Thomas het selfs laggend na homself as ’n Soutie verwys.
Wat sou sy Afrikaanse pa en ma sê as hulle moes weet hulle kleinkind kan kwalik nog Afrikaans praat? Of gee voor hy kan nie juis Afrikaans praat nie? Of gee net nie ’n hel meer om oor Afrikaans nie.
Toe hy vir Welcome verlof gegee het om een nag in die tuinhuisie oor te slaap, het hy reeds vermoed dat hy langer gaan bly. Hoe sal hy vir hom kan sê om weer buite te gaan slaap terwyl sy tuinhuisie feitlik leeg is?
Die eerste aand gee Tom vir sy onverwagte oorslaapgas ’n bord ingemaakte boontjies met tamatiesous en ’n paar Viennas. Ook ’n beker rooibostee.
Welcome het koerante op die vloer van die tuinhuisie in die vorm van ’n bed uitgepak en hom reeds daarop tuisgemaak. Hy klap sy hande teenmekaar voordat hy hulle uithou vir die bord kos.
Die volgende dag – in die laatmiddag – hou die mooi nuwe buurvrou met die donker hare en groen oë – hy probeer haar naam onthou, maar dit is weg – se motor voor sy huis stil. Hy maak sy voordeur oop nog voordat sy en haar dogter die klokkie lui, sluit die veiligheidshek oop en nooi hulle binne.
Die buurvrou en haar dogter bly buite staan. Sy sê sy het net kom hoor hoe dit met hom gaan.
Hy sê nie: Ek voel soos Jan Rabie se robot wat net aanhou beweeg en geraas maak. Hy sê ook nie dat hy ’n besluit geneem het om op te staan, terwyl hy eintlik net sy kop wil toetrek nie. Hy sê: “Onder omstandighede goed.”
Sy vra of hy asseblief sy huisnommer of sy selfoonnommer vir hulle sal gee, want Michelle is sommige weekmiddae alleen tuis en sy sal net soveel beter voel as sy weet die kind kan met iemand in aanraking kom wat langsaan woon. “Dis net vir veiligheid,” sê sy. “Net vir ingeval iets gebeur,” voeg sy haastig by. “Sy sal jou nie sommer pla nie.”
Die dogter staan en frons, maar toe sy sien hy kyk vir haar, glimlag sy vir hom. Heel waarskynlik wou die kind nie hê haar ma moes kom hulp vra nie. Dink moontlik sy is groot genoeg om vir haarself te sorg.
Hy sê hy gaan papier kry om die nommer vir hulle neer te skryf, maar die vrou maak haar handsak oop en haal ’n aantekeningboekie en ’n pen uit.
Daarna sien hy die jong meisie dikwels smiddae as sy by die buurhek ingaan. Soms laai haar ma haar by die huis af, soms ’n man wat hy raai haar pa is. Sy slaan elke keer haar arms om sy nek en soen hom asof sy hom nooit weer wil los nie. Soms kom sy en haar ma eers baie laat by die huis aangery. Wanneer hy in sy groentetuin staan, sommer net staan omdat hy daar so homself voel, hoor hy haar partykeer woedend met haarself praat aan die ander kant van die muur.
“Sy kan so aanhou …” hoor hy die kwaai jong stem. “Ek wíl nie …” en dan praat sy in ’n vreemde taal of ’n brabbeltaal, hard asof sy vloek: “uchi mata, kataguruma, ashiguruma …”
Hy pluk dan aspris aan takke of stamp die modder van sy waterskoene af – sodat sy kan weet hy hoor haar, maar dit maak blykbaar geen indruk nie. Die vreemde woorde vlieg vinniger oor die muur as duiwe deur die lug.
Hy gaan maak koffie en drink dit by die kombuistafel en terwyl hy daar sit, luister hy onwillekeurig of hy geluide in die slaapkamer hoor. Vir een enkele sekonde het hy gedink Cecile lewe nog, het hy geluister of sy beweeg, hom nodig het. Een enkele sekonde hét sy nog vir hom geleef voordat die werklikheid van haar dood tot hom deurgedring het. Die niks in die slaapkamer, die niks in die dubbelbed … van nou af tot in ewigheid die niks.
Hy gaan na Thomas se slaapkamer, trek net sy skoene uit en val op die bed neer. Kyk na die sterrestelsels teen die mure. Thomas was altyd gefassineer deur swart gate. Eers, het hy vir sy pa vertel, is daar die geboorte van die jong, helder sterre wat groter en groter word totdat hulle reusesterre is wat uiteindelik so groot en swaar word dat hulle uitbrand sodat daar net ’n swart gat in die hemelruim agterbly waar daar eens lig was. In elk geval is dit min of meer so iets. Thomas sou dit wel oorvereenvoudig het sodat sy pa kan verstaan. Volgens Thomas weet niemand nog wat aan die ander kant van ’n swart gat is nie. Net niks? ’n Volledige niks … as ’n mens van gasse as niks kan praat? Of wag daar dalk nog sterrestelsels?
Wat maak dit eintlik saak?
Hy het ’n vol lewe gehad. Hy het ’n bydrae gemaak. Hy het baie moeite met die kinders gedoen toe hy nog skoolgehou het. Nou nog is daar van sy gewese leerlinge wat vir hom skryf om te sê hoeveel hy vir hulle beteken het. Hy het ’n huis gebou, ’n vrou liefgehad, ’n kind grootgemaak. ’n Kind wat vandag sy plek in die wêreld vol staan, selfs al is die plek in ’n ander land.
Hy draai sy gesig na die muur sonder sterre. Later word hy wakker toe dit nagdonker is. Hy gaan kombuis toe, kyk in die yskas, maar is nie lus vir enigiets wat daarin is nie. Hy maak weer koffie, gaan kamer toe, skakel die radio aan en luister na die herhalings van die dagprogramme.
Maar toe dit dag word, trek hy sy kop toe …
Hy droom hy val in ’n swart gat af. Die swart gat suig hom in en hy hou net aan met val … waar is die lig? wonder hy. Is dit hoegenaamd moontlik dat ’n swart gat net kan aan- en aanhou?
Hy ruk wakker. Hy het waarlikwaar uit sy bed op die grond geval. Hy sukkel regop. Voel darem nie of iets gebreek het nie. Net sy een elmboog is vrek seer.
Iemand klop aan die voordeur.
Hy kyk deur die slaapkamervenster, sien dis skemerdonker. Hy het die hele dag geslaap.
Die geklop hou aan. Die mens of mense kan natuurlik sy motor deur die hek langs die huis sien staan.
Dalk sy kleinneef of een van die bure.
Hy vryf sy hand deur sy hare en gaan maak die deur oop.
Dis die meisie van langsaan.
“Oom, my ma braai vleis, wil oom kom saameet?”
“Nee dankie,” sê hy. “Ek wil vroeg vanaand in die bed kom.”
Sy kyk hom op en af. Die kind kan wragtig sien hy kom nou net uit die bed.
“Oom kan net eet en dan tjaila. Ons gaan self nie