Op die wit bed in ’n kamer met wit mure lê haar ma se hare soos ’n Rorschach-vlek teen die kussing. Praat met my, sê hy, die lang, jong man met die stetoskoop. Sy stem is mooi en geduldig. Die stereotipe van al die figure soos hy wat sy as dogter van Ma-Kinnie leer ken het.
Toe die vrou wat sy soveel kere in ’n wit bed gesien het haar mond oopmaak, is dit soos die paddas en spinnekoppe van die stories uit die Kinders van die Wêreld wat uittuimel: Ek het gedink as ek trou, sal ek wegkom van die donkerte, van die reuk van die brandewyn.
… my kinders nooit met ’n skeurtjie laat loop nie. Niemand kan ’n vinger … Ek het die vuilgoed weggeskrop uit die hoeke van die huise waar ander voor my gebly het. Daar waar die krieke by die gate ingekruip het, het ek hulle voorgelê, doodgetrap met my skoen, dit en die kokkerotte wat swart teen die uitlooppype van die wasbak buite die muur gesit het …
… koud teen my bors, die knoppe van die stetoskoop … ag, beter as niks, beter as wanneer ek op my eie bly … niemand wat na my kyk nie, niemand wat vra hoe ek geslaap het nie; niemand om ’n koppie tee … koud-koud-koud. Tot in my gebeentes. Maar die dokter se hand is warm. Ek het my vroeg reggemaak, ek kom nie slordig voor ’n dokter nie.
… ja, kyk, ’n trourok, dis wat ek aangetrek het vir jóú … Jy moet my help, dokter, jy is ál een … my rug brand van die pyn. Voel, vát aan my hande, kyk net die knoppe …
Die motor het vanself onder die karee by die sementstoele en -tafeltjie anderkant Uitvlug gaan staan. Toe sy op haar horlosie kyk, is dit nog vroeg genoeg. Hier tussen die klippe en die stof … dalk kom sy hier nader aan dit wat aan haar ma se arms vreet in die nag, die pyn wat eet soos ’n knaagdier. Die warm lug is sonder genade, sonder ’n wolk wat soos ’n man se hand oor die horison kom om verligting te bring.
Uit die sysakkie van die rekenaar se tas haal sy een van die artikels, blaai daarin rond tot sy die plek kry waar sy laas ophou lees het.
… difficult times, I never had someone to talk to … I could not, I was afraid …
Sy knyp haar oë toe teen die emosie wat uit haar maag opstoot in haar keel; druk met albei haar hande se vingers teen haar ooglede.
Hoeveel keer het sy nie gewonder oor haar ma se onvermoë tot vriendskap nie. Eenkeer, één keer was daar iemand, ’n tannie Doreen. Van haar het sy van tyd tot tyd gehoor toe sy al groter was, maar dit was iemand uit ’n tyd voor háár bestaan. Hartswater se tyd, vóór-onthou-tyd.
Vir die eerste keer wonder sy: Het dié vrou ooit werklik bestaan? Daar is soveel stories, soveel dinge wat sy moet herorganiseer, herdink.
I realized what I was doing, but this was all I knew … Apart from that there was nothing left for me. I craved the caring of people that tucked you in at night … I could not live without …
Sy lees verder, blaai terug. Haar vingers bewe tussen die bladsye. Oor die sitplekke langs haar en onder by haar voete lê die papiere gestrooi soos sy vat en los, gryp na inligting – wegstoot wat sy nie wil sien nie. Hoe kan sy weet of dit wat sy naspeur, reg is? En wat gaan sy daarmee doen? ’n Konfrontasie uitlok? Hulp aanbied?
Hoe help jy iemand wat glo dat niemand haar begryp nie?
Julle verstaan my nie! Julle was nie van jongs af sieklik en onder die mes van dokters nie …
Sy wens sy kon chronologies onthou; dit is moeilik om al die drade bymekaar te hou. Hoe langer hoe meer dink sy aan haar broer en haar suster. Hoe sou hulle daaroor voel dat sy haarself dit veroorloof om in hulle ma se lewe rond te krap? Sy het nooit geweet hoe hulle hul eie verhouding met haar ma ervaar het nie; hoe hulle langs haar geleef het in die opslaanhuisies nie; hoe hulle gedink het nie. Nie as kinders nie, en ook nie as grootmense, het hulle hulself veroorloof om daaroor te praat nie.
Dit was op Kraaifontein dat sy die dag gaan wegkruip het in die geel Nissan-lorrie. Die dag van die standerdvier-toetsboek. Sy het geweet wat kom. Dit was nie goed genoeg nie, en sy het saamgestem, maar sy wou die sien van die afkeuring in haar ma se oë uitstel.
Sy het die boek met die kruisies in rooi ink onder in haar kas ingedruk, bang dat haar ma dit voor die tyd sou kry. Toe haar pa by die huis in Kraaifontein stilhou met ’n vragmotor om te sê daar is ’n probleem by die n1-pad en daar is niemand anders om uit te gaan met die lorrie om die stukkende onderdele op te laai nie, het sy agter die sitplek wat kon opslaan, gaan inkruip. Toe hy inklim en die sitplek met sy rugkant teen haar druk, het sy die olie en die stof van padwerke geruik. Die reuk van haar pa; die vae geur van die rooi, glaserige Lifebuoy-seep waarmee hy hom gewas het.
Eers toe hulle anderkant by die werkplek stilhou, het haar pa van haar bewus geword.
Hy het haar agter die sitplek laat uitklim, sy hand uitgehou dat sy makliker tussen die domkrag en ander gereedskap kon uitkom.
Die son het op haar kop gebrand terwyl hulle tussen die ander lorries en masjiene gestaan het. Hy het geraas. “Katrien, wat jy nou gedoen het, is nie reg nie. Jou ma sal bekommerd wees; ’n mens loop nie sommer net weg van die huis af nie.”
Sy het geweet, ja. Natuurlik het sy geweet, maar sy het mooi gevra: “Asseblief, Pappa, kan ek saamkom? Ek weet … ek is jammer, maar moet my nie nou huis toe neem nie …”
Hy het haar saamgeneem na die opslaangeboutjies en die ooms met die oorpakke, die swart mans met hulle donker klere, die dromme met afvalteer onderin en die gruishope langsaan. Terwyl hulle oor die werf met die geel masjiene loop, het hy gepraat en sy stem was nie meer kwaai nie.
“Kyk ’n bietjie rondom jou, Katrien, daar is soveel dinge wat vooraf moet gebeur, wat net reg moet loop om die stuk pad eindelik begaanbaar te maak. In die aand wanneer ’n mens in die bed lê en jy weet jy het ’n stuk werk goed gedoen, dan is jy moeg, maar tevrede. En om te weet jy ken jou masjien, jy weet hoe sy binnekant werk en waar die ratte draai, jy weet hoe sy lemme moet lig en sak wanneer jy daardie pad oopsny, dit is ’n gevoel wat ’n mens nie vir ’n ander mens in woorde kan vertel nie.”
Hy het haar na die man met die grys broek en wit hemp wat by die roomwit masonite-geboutjie gestaan het, geneem. “Dit is nou my oudste dogter, Katrien, meneer Bezuidenhout,” het hy gesê. “Dit is die eerste keer in my loopbaan dat dit gebeur dat ’n kind van my op die werksterrein kom, en dit sal die laaste wees, maar daar was omstandighede … ek is jammer.”
Hy het met sy regterhand na haar gewys. “Gee Meneer om as ek haar so ’n bietjie hier rondwys voor uitvaltyd?”
Sy het jammer gevoel dat sy haar pa so om verskoning moes laat vra en haar kop laat sak; gekyk na die rooimiere wat heen en weer loop, haar voete geskuif dat sy uit hulle pad kon kom. Dit het gebrand waar hulle byt.
Die ingenieur het ’n tree nader gekom en sy hand na haar uitgesteek:
“’n Kind van Japie Badenhorst het nie nodig om koponderstebo te staan nie, Katrien. Lig op jou kop, jong.”
Sy was verleë, skaam oor wat sy gedoen het. Sy het haar hand ook uitgesteek na die man, nie gewoond om hand te skud nie, maar wetende dat dit die regte ding was om te doen.
Die ingenieur het ’n stem gehad soos dié van mans wat sy soms oor die radio gehoor het. ’n Stem waarvan die growwe kantjies afgeskuur was.
“Jou pa,” het hy gesê, “is die beste padskraperoperateur wat ek nog teëgekom het. Hoe hy die grond vooruit gelykskraap, die camber se bokant presies afrond, en weet hoe hy die gruise daar op die pad moet meng – dit is ’n kuns wat baie min mense hom kan nadoen.
“Jou pa kon ’n beeldhouer gewees het, ’n kunstenaar.”
Hy het haar hand bly skud sodat sy later gevoel het sy wil dit terughê, maar sy was bang om ongeskik te wees terwyl hy bly praat het.
Hy het gepraat van levels en nivellering – goed wat vir haar baie ingewikkeld geklink het, maar sy het haar kop opgelig en hom in die oë gekyk.
Toe hulle terugry, sy nou langs haar pa op die sitplek van die lorrie,