San is aan diens en help my stort en nagklere aantrek. “Ek is so bly jy het alles onthou, dat jy weet wie jy is, maar ek kan sien die herinneringe het jou baie ontstel. Ek het vir jou kakao gemaak, drink dit en rus nou.”
“San, wag. Ek moet vir iemand sê, sit eers hier by my.” Nie eers haar kalmte kan die ontsteltenis in my stilmaak nie. “Ek kán nie alles onthou nie. Ek weet nie hoe ek hier gekom het nie. Dis soos ’n deur wat toegegaan het en die laaste ding wat ek onthou is my matriekeksamen, daarna is daar niks. Niks!”
“Pixie, luister vir my, dis absoluut normaal. Mense wat in ’n motorongeluk was kan dikwels niks van die botsing onthou nie, selfs rugbyspelers wat ’n erge kopstamp kry, kan nie agterna onthou hoe dit gebeur het nie. Die brein skakel outomaties af, so lyk dit vir ons, om ons te beskerm teen die skok en trauma van wat gebeur het. Mettertyd sal daar dalk dinge terugkom na jou toe. Maar vir nou is dit genoeg dat jy so ver gekom het.”
Seker, ja. As ek net eers met Ma gesels het. Sy sal seker weet hoe ek in Durban beland het.
San sit die daklig af, skakel my nagliggie aan. “Maak toe jou oë, ek sit hier by jou tot jy slaap. Nag, Pixie.”
“Jy lyk sommer beter vanoggend. Goed geslaap?” vra dokter Stewart toe ons die volgende dag in sy spreekkamer sit.
“Ja dankie, dokter. Ek voel vanoggend ligter en ek wil graag klaar vertel sodat ons my ma kan bel.”
“Ek ruil net die band in die masjien, dan begin ons. Kry solank tee en koekies.”
“Nee, dankie. Ek moet eers met jou praat. Dokter, sê my eerlik – gaan ek ooit onthou hoe ek voor daardie kar beland het?”
Hy kom sit op sy hurke voor my, vat my hande in syne en kyk my vas in die oë. “Ek kan dit nooit belowe nie, maar ek het ’n vermoede ek gaan afleidings kan maak sodra ek alles van jou weet. En ek belowe jou een ding, ek gaan saam met jou soek totdat ons uitgevind het wie jou so mishandel het. Jy moet net onthou jy is nie alleen nie. Nee … moenie huil nie, ek het nie meer tissues nie!”
Ek drink tog tee en lag selfs vir die grappie wat hy maak nadat ek sê ek voel minstens nie meer onsigbaar nie. “Het jy gehoor van die pasiënt wat by die psigiater kom en sê hy voel asof niemand hom raaksien nie? Toe sê die dokter, ‘Hè? Het iemand gepraat?’ ”
Toe die tee klaar is, knik hy vir my. “Is jy reg om te begin?”
“Ek is.”
Ek het ’n jaar lank antidepressante gedrink. Dit het gemaak dat die eerste Kersfees ná Pa se dood, my verjaardag einde Februarie, die hartseer van herfsblare, die eerste herdenking van daardie Sondag in Julie in Amanzimtoti, Ma en Pappa se verjaardae en troudag, die ergste koue van die winter, die lentereuk van die jasmyn wat teen Lindenhof se muur groei, my goeie rapport en Ma se bevordering tot hoofverkoopsdame kom en gaan sonder dat ek emosioneel daaroor raak. Alles bly kleurloos, skakerings van grys.
Tussen my en Ma lê dieselfde grysheid. Ná my insinking in Desember toe ek minstens vir ’n paar dae gevoel het asof sy my werklik raaksien en tog dalk nog vir my omgee, het sy net ná Nuwejaar een oggend vroeg in my kamer gekom en Pa se blokkieshemp op my stoel gesien. Ek het dit uit my kas opgediep oor Kersfees en, nadat ek dit nat gehuil het, dit platgestryk, oor my stoel gehang en weer saans met hom begin gesels.
“Wat gaan hier aan? Waar kry jy die hemp? Wat maak jy daarmee?”
“Ek het dit gebêre. Dit help as ek te veel verlang.”
Haar gesig vertrek, haar oë blits. Toe draai sy om en ek hoor hoe die voordeur agter haar toegaan.
Het my ma nog ’n hart? Hoe kan sy wegstap en op die bus klim en gaan werk en nie een woord vir my sê nie? Hoekom práát sy nie met my oor Pappa nie? Vandat sy my vertel het dat hy ons onversorg agtergelaat het, het sy nog nooit weer sy naam genoem nie. Wil sy hom nie met my deel nie? Was ek dan verkeerd om te dink dat sy tog vir my omgee toe sy my dokter toe vat? Toe sy vir my ’n horlosie gee vir Kersfees?
In die jaar ná my pa se dood het ek net een ding vir seker geweet. My ma kan my nie vergewe nie. Sy blameer my vir sy dood. Wens sy dit was eerder ek wat teen die rotse vasgeslaan is? Eerder ek wat in die Wespark-begraafplaas begrawe lê? Ek lees Elisabeth Eybers se “my hele lewe lank sal ek moet boet” en ek wonder of ek sterk genoeg is.
In daardie tyd vind ’n kopskuif binne my plaas. Ek is op my eie. Ek is alleen. Hoekom moes Pappa doodgegaan het? Ek is nie vir hom kwaad nie, hy het my dan probeer red. Maar ek is kwaad vir die Here. Ek kan nie, wil nie verstaan hoekom Hy my verlaat het nie. Hy stuur nie eers meer die engel nie. Die verlatenheid sit soos ’n gewas in my binneste, ’n harde klont.
Dinge gaan beter in die jaar daarna. Ma koop met Mister Cohen se hulp ’n tweedehandse oranje Datsun 1200. Met haar verhoging huur sy ’n televisiestel en ek kan Three’s company kyk en by die skool daaroor saampraat, “Let’s get physical” neurie, en saam oe en aa oor Charles en Diana se soen op die balkon ná hulle troue. En saans kan ons die televisie aanskakel en die gebrek aan kommunikasie tussen ons maskeer. Ons lag soms saam vir ’n komedie, maar ons gesels nie. Ek luister nuus op my radio, kyk nuus op ons klein televisiestel en praat in my kop met Pappa daaroor.
My geskiedenisonnie, ou Lange, lig sy wenkbroue en prys my op sy lomp manier omdat ek weet wie Lech Walesa is wat veg vir die regte van werkers in Pole. Sku om weer uitgesonder te word, steek ek nie my hand op toe hy vra wie weet van Operasie Protea in Angola nie. Ek hou al meer vir myself.
Ek doen min of meer wat Ma my vra, sy sorg vir skoolgoed en bring soms klere of lap huis toe, maar die kleremaak en aanpas is vir ons albei ’n straf en later gee sy geld sodat ek vir myself nuwe tekkies of ’n begeerde ruffle-belt by Linden Bazaar kan koop. Saans eet ons by die eetkamertafel, kos wat sy koop en beplan en ek moet maak, maak ons beurte om skottelgoed te was, sê iets oor die weer, die nuus, die werk, die skool, maar praat nooit ooit oor die hart, die hartseer, die alleenwees, die verlatenheid nie. En nooit kyk sy direk na my nie, altyd skrams, praat so half oor my kop of verby my skouer. Sondae ná kerk ry ons begraafplaas toe om van die Just Joey-rose wat sy in die tuin by Lindenhof gepluk het op Pappa se graf te sit. Die soet reuk maak die binnekant van die kar vol hartseer.
“Jy is elke naweek met jou neus in ’n boek, of aan die teken. Kuier julle klomp dan nooit saam nie? Annie vertel dat Mara elke naweek by ’n partytjie is.”
“Ag Ma, ek is nie in die ‘in’-groep nie en buitendien is ek nie lus vir die simpel partytjies nie, ek wil eerder werk aan my kunsprojek wat volgende week moet in wees.”
Uit die hoek van my oog sien ek hoe sy frons en haar kop skud, maar ek trek my kamerdeur ferm agter my toe en sit my radio kliphard aan. Een … twee … drie … vier …
“Sit sagter, Elfie!”
Net voor Kersfees word ek wakker met die wete dat daar iemand in my kamer is. Ek klem die laken tussen my vuiste vas, styf teen my hart. Blaas my asem rukkerig uit. In die hoek van my kamer skyn ’n vae lig en weet ek dis my engel.
“Pappa?” My stem skaars meer as ’n asemteug. Daar is geen antwoord nie, maar ek hoor in my kop hoe hy sê: “Ek is oukei.” Dan verdwyn die lig en ek los my laken en krul myself in ’n vraagteken en wens ek kan ook oukei wees.
So kom ek deur standerd sewe en standerd agt sonder om raakgesien te word, met min woorde, minimale kontak met onderwysers, met enkele vriende en vriendinne – die skames en slimmes en onsportiewes, dié wat boeke lees en musiekinstrumente bespeel en vir wie handelsmerke op hulle klere of skoene onbelangrik is. Die randeiers.
Steeds praat ek en Ma net oor wat aan die rand van ons dae lê, gesprekke wat tussen enige twee vreemdelinge ook sou kon plaasvind. Die weer, die twee ander verkoopsdames in die juwelierswinkel, ’n wiskundetoets, ’n skooluitstappie, hoe duur tamaties geword het. Saans in my bed peil ek versigtig die woedekol in my binneste, dink oor die woorde wat ek iewers gelees het: ’n Hart wat vol woede is, het nie plek vir iets anders nie, veral nie vir liefde nie.