Ek sit skaars, toe sê die juffrou: “Staan asseblief op en sê vir ons wat jou naam is.”
“Elfrieda Rademeyer.”
“Sê weer jou naam, ek kon nie hoor nie.”
Die knop in my keel druk my stembande toe. Die dertig paar oë wat op my gerig word ook.
“E-el-f-frieda.” Hier en daar giggel iemand.
“O, Veda. Veda Rademeyer. Welkom in die klas. Kom sien my na die tyd om jou boeke te kry.”
Die klas fluister onder mekaar tot juffrou hulle stilmaak en werk uitdeel. Toe gaan sy uit. Onmiddellik spring ’n seun op wat lyk of hy in matriek moet wees, staan met sy hand bokant sy oë asof hy iets in die verte soek. Soek dan kamma al laer en laer.
“Wie’s da? Wie’s da? O … dis Veda!”
“Veda! Wie’s da? Veda!” koor sy vriende saam.
Die juffrou staan skielik in die deur. “Wat gaan hier aan, klas? Sit, Stefan! Skaam jy jou nie dat jy die nuwe meisie so teister nie. Gaan aan met julle werk.”
So word Elfie toe Wie’s-da-Veda.
As ek ’n nuwe naam het, gaan my lewe ook nuut word? wonder ek. Toe nie.
Ek hoor te duidelik hoe die dogters onderlangs lag oor my te groot skoolklere, hoe die seuns spot oor my maer bene: “Wednesday-bene … when’s dey gonna break?” Die meeste pouses sit ek alleen in die biblioteek of huiwer op die rand van ’n groep wat my ignoreer. Die ergste marteling is om terug te stap woonstel toe met ’n giggelende groep voor of agter my.
Soms lê daar ’n veertjie in die tuinpaadjie na die woonstel en ek bêre elkeen in ’n Sharps Toffee-blik. Elke middag moet ek diep asemhaal voor ek die voordeur oopsluit. Dit bly ’n vreemde plek waar ek my eie hartklop in die stilte hoor. Die reuk van Ma se haarsproei hang nog in die lug, die kort gordyne lyk armoedig, die stowwerigheid van ’n plek wat heeldag toestaan krap in my neus, die drup-drup van die kraan in die kombuiswasbak tel die sekondes af.
Party dae gooi ek my tas neer en gaan lê op my bed sonder om eers ’n venster oop te maak of ’n glas melk te drink. Ander dae sit ek my radio hard aan, stoot die skuifdeur na die balkon oop en laat die son inkom. Daardie dae gee ek nie om om die aartappels op die kombuistafel te skil of tafel te dek vir aandete nie.
Waaroor praat ons, ek en Ma? Sy is soggens voor my by die huis uit, netjies in haar werksdrag, ’n swart pakkie met ’n wit bloes, haar hare in ’n rol agter haar kop, haar grimering swaar as sy gehuil het in die nag, ligter as sy goed geslaap het. “Tatta, onthou asseblief om die hoenderstukke in die oond te sit vanmiddag.” “Moenie vergeet om ná skool tamaties te koop nie. Ek los geld op die tafel.” Sulke gesprekke. Saans kom sy moeg en geïrriteerd huis toe. “Kon jy nie ten minste jou eie koffiebeker uitspoel nie?” “Ek het jou dan gevra om die nat wasgoed te gaan ophang!” “Sit neer daai boek en kom help kos maak.” “Tel op jou voete, jy slof.”
So bly ons noodgedwonge in een klein spasie saam, terwyl die afstand tussen ons al groter word.
Nou is dit ek wat saans my kamerdeur toemaak. Soms huil Ma in die laatnag, dan druk ek die kussing oor my kop sodat ek haar nie kan hoor nie. Ek kan haar tog nie troos nie. Ek wag nog elke aand vir my grys engel. Hy kom nie. Dit, eerder as ons lewe, ons huis, my skool, is my grootste gemis.
Vandat ek kan onthou, was ek bewus daarvan dat ek Pappa se poplap is. “Hallo, my spesiale prinses,” was sy groetwoorde toe hy saans tuis kom. Dit was vir my wat hy geterg en gekielie het, vir my wat hy met ’n knipoog ’n pakkie lekkers agter sy oor of uit sy mou getoor het, vir my wat hy Saterdae gevat het om te gaan visvang. Hy was die een wat my tandarts toe geneem het toe ek tandpyn gehad het, my dokter toe gevat het toe ek waterpokkies gekry het. Het ma tóé al nie van my gehou nie?
Met my sakgeld koop ek ’n plastiekfotoraam waarin vier foto’s kan pas. Die een van my ma wat my vashou toe ek ’n baba was met Pappa se weerkaatsing in die venster, een wat ’n straatfotograaf van my en Pappa geneem het die dag toe ons stad toe was. Een van Pappa met sy groot visvangs en ’n swart-en-wit prentjie wat ek uit ’n tydskrif geknip het van ’n pa en dogtertjie wat saam visvang.
Ek wys vir Ma. Sy draai haar kop weg. “H’m,” is haar antwoord.
En ek bly wonder: is daar ooit ’n einde aan verlange?
“Ek moet hierdie naweek ’n verkoopskonferensie bywoon. Ek het tannie Annie gebel, sy sal jou kom haal, dan kuier jy en Mara ’n slag saam voor julle eksamens begin.”
Dit is te vreemd. Ek en Mara is vreemd vir mekaar. Sy en Carmen is nou beste pêlle en hulle het al twee ouens wat saam met ons gaan fliek en saam gaan milkshakes drink. Ek is die simpel vyfde wiel aan die wa wat aan niks kan dink om te sê nie en bloedrooi word as een van die seuns in my rigting kyk.
Wat sien hulle? ’n Plankdun ou meisietjie met rooi hare en groenblou oë en sproete oor haar neus, wie se arms en bene nie altyd wil saamwerk nie.
Mara babbel aanmekaar oor Peet. “Wat dink jy van Peet? Ek en Peet … Peet sê … Peet vra … Peet … Peet … Peet.” Sy dra nou bloese met valletjies en stywe langbroeke en omlyn haar oë met ’n swart potlood sodat sy soos ’n nagapie lyk.
“Kom ons gaan stap,” stel ek Sondagoggend voor. Dis laat September, die lenteson spikkel deur die groen-groen blare van bome wat ek so goed onthou. Die geur van jasmyn hang om ons. Sonder dat ons so besluit, beland ons in ons ou straat en gaan staan voor ons ou huis. Daar is ’n rooi kar in die inrypad, ’n blou fiets op die grasperk. Helder geblomde gordyne hang voor die sitkamervenster en die stoep is vol potte met varings in.
“Kan ek julle help?” vra ’n vrou in ’n pienk sweetpak met ’n serp om haar kop gedraai, ’n besem in haar hand.
Mara trek my aan my hand weg. “Nee dankie, tannie. Kom.”
Afsluiting. Koebaai Berea.
Ek is tegelyk bly en hartseer toe haar ma my die Sondag huis toe neem.
Daardie Desembervakansie is ek heeldag alleen in die woonstel en word als uiteindelik te erg. Aan die begin het ek gedink ek sal môre beter voel. Ek het nie. Kon nie ophou huil nie. Dit was asof ’n gordyn om my toegetrek het sodat ek wou versmoor tussen die donker voue. Alles ruik na hartseer, so klam en muwwerig. Ek staan nie op nie, my lyf is net te swaar om tussen die lakens uit te sleep. Ek ruik myself, sweterig, suur, drassig soos rivierwater. Ek weet nie meer hoeveel dae laas ek gebad of hare gewas of selfs tande geborsel het nie. Ek word vuiler, meer flodderig en ellendiger en donkerte lê soos ’n swaar gewig op my.
My pa is weg.
Toe verloor Ma haar humeur.
“Jy staan nóú op. Of ek sleep jou hier uit. Sies man, dit ruik erger as ’n boemelaar se vodde hier binne. Kom nou! Op is jy. Die badwater is ingetap en ek gaan jou persoonlik kom skrop! Komaan, Elfie, liewe Vader, jy het sweerlik die helfte van jou gewig verloor. Nee-nee-nee. So kan dit nie aangaan nie. Jy kom môre saam met my werk toe. En jy gaan vanaand éét. Hoor jy my?”
Dit gaan tog daarna beter. Die donkerte om my wyk stadig, sekerlik danksy die pille wat die dokter na wie Ma my in haar etenstyd geneem het, gegee het. In die plek daarvan bly ’n grysheid, ’n enersheid agter, wat maak dat ek oor niks bly is nie, oor niks hartseer of kwaad is nie. Dit is makliker so.
Dokter Stewart leun vorentoe en skakel die bandmasjien af. “Ek dink ons moet nou halt roep. Jou kans gee om eers bietjie te rus.”
Met my hand oor my oë probeer ek my asemhaling reguleer soos die fisio’s my geleer het: tong teen jou botande, trek vir drie tellings lug in deur jou neus, hou vir vier tellings en blaas dit deur jou lippe uit.
Hy vat my hand weg en lig my ken. “Pixie, jy is gedaan. Ek gaan nou vir ons kos bestel en as jy klaar geëet het, klim jy in die bed. Ek gaan vir jou iets gee om te slaap en môre vroeg gaan ons aan met hierdie gesprek.”