Pascale skud haar kop “Ai, ek is so jammer dat julle so behandel word,” vra sy namens haar landgenote om verskoning.
“Dis vir ons ’n baie groot probleem. Junaïd help ons deur los werkies te doen.” Yana wys na haar oudste seun en glimlag vir hom.
“Hoe oud is jy?” vra Saleh.
“Ek is sewentien,” sê die seunslyf met ’n manstem.
“Hy was laas in die skool toe hy in graad nege in Sirië was,” sug sy ma. “Teen daardie tyd het die skoolstelsel heeltemal uitmekaar begin val. Hy het selfs gesien hoe een van sy vriende verkrag is. Dit het hom geruïneer.”
Junaïd laat sy blik sak.
Dis nogal vreemd dat Yana so openlik voor die kinders praat. Pascale voel sommer namens hom verleë.
“Daardie seun is later dood toe ’n bom op hulle huis geval het,” voeg Junaïd by, asof dit algemeen is dat kinders opgeblaas word.
“Ja, ek onthou, die arme mense.” Yana skud haar kop. “Die laaste tyd is kinders in Sirië boonop ontvoer,” gaan Yana voort. “Dit is nie meer veilig om hulle skool toe te stuur nie. Niemand kan meer vrede in die stad handhaaf nie. Almal het wapens. Ontvoerders maak hulle gesigte toe en vat die vroue en meisies. ’n Mens hoor ál meer daarvan. Dan moet gesinne groot bedrae aan lospryse betaal, soms met goud. Selfs wanneer hulle betaal, kry hulle nie noodwendig hulle geliefdes terug nie. Die polisie kan nie meer hulle werk doen nie, daarom doen almal net wat hulle wil. Ek kon nie die gedagte dat een van ons kinders ontvoer kan word, verdra nie. Maar wag, kom ons drink eers tee. Kan ek vir julle skink?”
Hulle drink die soet tee uit die klein glasbekers.
“Hoe lank is julle nou hier?” vra Saleh.
“In Beiroet? Nog maar ’n paar maande. Ons kon nie langer in Aleppo bly nie, want ons het geweet Junaïd, wat binnekort agttien word, sou by die weermag moes aansluit. Ons het nie ons kinders grootgemaak om soldate te wees nie en het liewer gevlug; om die jongeres se onthalwe natuurlik ook.” Sy wys met haar kop na Sandra, wat steeds op Pascale se skoot sit.
“Watter soort lewe is dit om jou kinderjare in ’n oorloggeteisterde land deur te bring? Die kinders was voortdurend bang en moes in bomskuilings wegkruip. Om die waarheid te sê, die skole was dikwels die teiken van die aanvallers.”
“Agge néé, dit is verskriklik!” sê Pascale.
“Dit was ondenkbaar om te dink ons offer ons kinders op vir ’n oorlog waaraan ons nie eens glo nie! Ons as Christene het nie meer ’n keuse gehad nie. Ons moes óf die wapen opneem om vir ons eie behoud te begin veg, óf vlug.”
Dit klink of sy ons probeer oortuig, dink Pascale. Een van ’n miljoen met so ’n verhaal, maar weer eens een wat vra vir ruimte en begrip.
“Ons stad is flenters geskiet, verwoes. Dis moeilik om te glo Aleppo is eens die Midde-Ooste se Parys genoem. Ons het snags, selfs in die winter, op matrasse in die trapskag geslaap. Ons was bang ons gebou word getref. Daar was ’n tronk naby ons wat voortdurend gebombardeer is in ’n poging om die politieke gevangenes te bevry. Ons was so moeg vir die bomme.”
“Ons ken die verskil tussen ’n bom, ’n vuurpyl en ’n motorbom, net op die geluid daarvan,” sê die twaalfjarige middelkind, Mathai, skaam-trots uit die hoek.
Pascale wonder of sy hom moet gelukwens of simpatiseer. Sy weet sowaar nie. “Sjoe!” is al wat sy uitkry.
“Ja, dis waar,” knik Yana. “Ons het dit so dikwels gehoor.”
“Dit klink aaklig.” Saleh kyk na die seuns.
“Daar was later niks oor nie – nie brood nie, nie ’n ryding nie en geen toekoms nie. Dit was ’n moeilike besluit, want ons het nie geweet wat hier vir ons wag nie. As ek geweet het hoe swaar ons in Libanon sou kry, wonder ek of ek dit weer sou doen, maar ons het nie meer ’n keuse gehad nie.” Yana praat half met haarself.
“Ons moes ’n verspotte prys vir ons woonstel aanvaar. Ons het die geld gebruik om die belaglike hoë kostes te betaal om landuit te kom. By elke kontrolepunt waardeur ons gegaan het, moes ons omkoopgeld uithaal.” Sy kyk af en weg. “Ekskuus, ek kry nou skoon skaam. Dit klink of ek kla, maar ons gesin is darem nog bymekaar. Ek het die mense wat ek die heel liefste het, hier by my. God het ons beskerm en daardeur gedra. Soms moet ’n mens net probeer uitmaak hoekom jy een hel vir ’n ander een verruil het.”
“Moenie jou bekommer nie.” Saleh se stem is gerusstellend. “Ons hoor graag julle storie. Dit klink of julle tussen die duiwel en die diep blou see vasgekeer was.”
“Ja. Hier aangekom, het ons besef dat Siriërs glad nie welkom is nie. Elke week is ’n stryd om oorlewing. Elke week wonder ons hoe ons gaan oorleef in hierdie harde land, maar dan kom Sondag en dan voel ons weer welkom en geliefd in die gemeente.”
Sy vee die trane wat oor haar wange rol sonder seremonie af, asof huil bloot deel is van die lewe. “Dis nie net omdat julle ons help om te oorleef nie, maar sommer net omdat julle vriendelik is met ons. Daar is ’n hemelsbreë verskil tussen die gelowiges en die res van die mense van hierdie land. Maar dis nie net die mense nie – ons beleef God se teenwoordigheid, ons leef naby Hom, al is ons ver van enige gemak en gerief. Hy het ons alles geword. Dit is wat die verskil maak.”
Pascale kan aan haar stem hoor dat sy dit werklik bedoel.
“Die groot probleem is om werk te vind. My man het vroeër ’n fabriek besit en het selfs vyf werknemers gehad. Hy was die baas. Hier is ons gelukkig as hy ’n dagloon verdien. Hy is vandag op die vullistrokke aan diens. Dit is vernederend. Ek het ’n rukkie as ’n haarkapper gewerk. Ek was so dankbaar toe ek die werk gekry het, net om ’n week later uit te vind dat die eienaar meer as net haresny vir my in gedagte gehad het.”
Die vroue snap die insinuasie.
“Ek moes loop toe ek weier. Ek is dus nou weer werkloos. Dit alles kan ’n mens nog hanteer. God sal voorsien, ek weet Hy sal. Ons hou aan Hom vas. Die feit dat ons kinders nie vry kan wees soos ons gehoop het nie, is egter ’n groot teleurstelling. Hulle kan nie buite speel nie, want hulle is die hele tyd senuweeagtig. Maar hulle kan tog nie heeldag in die woonstel sit nie? Hierdie is nie ’n lewe nie. Ek bekommer my so oor die kinders. Hulle moet kan skoolgaan en vry wees. Junaïd werk soms by ’n gasverskaffer. Hy moet swaar bottels gas ronddra vir die kliënte. Wanneer hy saans by die huis kom, kan hy skaars loop. Ek kry hom so jammer, maar ons het elke Libanese pond nodig. Die kleintjies sal moet skoolgaan, want watter werk sal hulle kan doen sonder ’n opvoeding?”
Saleh het aandagtig geluister. “Sal julle weer wil teruggaan Sirië toe?” vra sy nou.
Junaïd antwoord onverwags: “Ja, beslis, maar ons kan nie nou nie. As ’n mens teruggaan, moet jy by die weermag aansluit. Die regering sal ons nog vergewe dat ons gevlug het, maar beslis nie die weermag nie. Dit is soos hoogverraad.”
“Ek verstaan heeltemal.” Pascale sê dit met oortuiging. Dit is nodig om hierdie gesin te laat glo dat hulle die regte besluit geneem het.
“Ons hoor in Duitsland en Kanada word die vlugtelinge goed behandel. As daar ’n manier is om daar te kom, sal ons dit doen. Ons weet van dokters en prokureurs wat alles wat hulle besit, gegee het om op ’n roeibootjie na Griekeland te reis.” Yana se kinders kyk hoopvol na haar toe sy praat.
Pascale weet van ’n klompie mense wat verdrink het op see, maar hou dit liewer vir haarself.
“Dit was egter die ryk mense van Sirië! Gewone en arm mense kan nie eens die huur van ’n plek soos hierdie betaal nie. Ons moet volgende week hier uit en ek weet regtig nie wat ons gaan doen nie.” Yana se oë is troebel van bekommernis.
“Nie dat ek eintlik hier wil bly nie. Wanneer die mans in die gebou drink en dwelms gebruik, klop hulle aan die deur en skree vreeslike goed vir my wat die kinders ook kan hoor. Dit maak ons almal baie bang. My man is nie altyd hier nie, want wanneer